Wąsy i peruka
Wąsy i peruka – trzyaktowa komedia Józefa Korzeniowskiego. Prapremiera odbyła się w Krakowie 30 września 1852.[1]
Tematyka edytuj
Tematem utworu jest tzw. spór fraka z kontuszem, tj. dyskusja o uleganiu zagranicznym wpływom wobec wierności staropolskiej tradycji. Temat ten był wielokrotnie poruszany w polskiej literaturze oświeceniowej (m. in. Fraczek zawstydzony, Szkoda wąsów i Cudzoziemczyzna). Wydana w 1852 r. komedia Wąsy i peruka jest pierwszą, która ujmuje ten temat z pozycji historycznej.[2]
Treść edytuj
Akcja utworu osadzona w Warszawie w drugiej połowie XVIII w. Dwóch rywali ubiega się o rękę panny Tekli. Pierwszy z nich: Wojnicki ubiera się po francusku (frak, peruka), drugi: Zamiechowski nosi staropolski kontusz i wąsy aż do momentu, kiedy daje się oszukać. Intryganci przekonują Zamiechowskiego, że zyska godność kasztelana i tym samym znacznie zwiększy swoje szanse na ożenek z panną Teklą, jeśli zmieni ubiór na bardziej cudzoziemski. Zamiechowski podchodzi do sprawy bardzo poważnie: sprowadza francuskich krawców i balwierza a następnie szykuje się do przymiarki nowych strojów. Jednak widząc swoje odbicie w lustrze i słysząc szyderczy śmiech służących wpada we wściekłość. Zrzuca z siebie perukę i frak i z pasją rzuca je na ziemi. Decyduje ostatecznie, że woli pozostać wiernym staropolskiemu kontuszowi.[2]
Inscenizacje (wybór) edytuj
XIX wiek edytuj
Premiera Wąsów i peruki we Lwowie odbyła się 19 listopada 1852. W teatrze krakowskim sztuka była wznawiana przynajmniej ośmiokrotnie do końca XIX w (1855, 1860, 1861, 1863, 1868, 1869, 1893). W 1875 r. komedia ta została odegrana jako przedstawienie inaugurujące otwarcie Teatru Polskiego w Poznaniu. Na terenie zaboru rosyjskiego komedia Wąsy i peruka była zakazana przez cenzurę od 1864 r. Wystawiano ją jedynie na prowincji (Brześć Litewski, Busko, Lublin, Ciechanów). Teatr Polski Józefa Teksla wystawił tę sztukę w Petersburgu (1882)[1]
XX wiek[3][1] edytuj
| Teatr | Rok premiery | Reżyseria |
|---|---|---|
| Teatr Polski w Warszawie | 1913 | Aleksander Zelwerowicz |
| Teatr Polski w Wilnie | 1914 | |
| Teatr Polski w Kijowie | 1917 | |
| Teatr Polski w Poznaniu | 1925 | Mieczysław Szpakiewicz |
| Teatr Reduta w Wilnie | 1928 | |
| Teatr Miejski w Bydgoszczy | 1930 | Kazimierz Korecki |
| Teatr Miejski im. Juliusza Słowackiego w Krakowie | 1934 | |
| Teatr Ziemi Pomorskiej w Toruniu | 1935 | Hanna Małkowska |
| Teatr Nowy w Poznaniu | 1946 | Czesław Strzelecki |
XXI wiek edytuj
W 2008 r. Studium Aktorskie przy Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach wystawiło Wąsy i perukę (reż. Bogumiła Murzyńska). Przedstawienie odbyło się w Muzeum Zamkowym w Pszczynie.[4]
Spektakl radiowy edytuj
W 1968 r. w Teatrze Polskiego Radia wyemitowano spektakl Wąsy i peruka w adaptacji Zofii Orszulskiej i reżyserii Ireny Byrskiej.[5]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Stanisław Dąbrowski, "Wąsy i peruka" na scenach, [w:] Józef Korzeniowski, Komedie : Żydzi - Doktor medycyny - Wąsy i peruka - Majątek albo imię, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1954, s. 389-392.
- ↑ a b Zbigniew Raszewski, Staroświecczyzna i postęp czasu : o teatrze polskim (1765-1865), Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1963, s. 322-323.
- ↑ Wąsy i peruka, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (sztuki). [dostęp 2023-07-30].
- ↑ Przedstawienie teatralne na zamku [online], Pless.pl [dostęp 2023-07-30].
- ↑ Wąsy i peruka, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia). [dostęp 2023-07-27].
Linki zewnętrzne edytuj
- Wąsy i peruka, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (sztuki). [dostęp 2023-07-27].
- Wąsy i peruka [w:] Bibliotece Cyfrowej Polona [online] [dostęp 2023-07-27]