Wikipedia

Wachlarzownica

rodzaj roślin

Wachlarzownica[5], likuala[6] (Licuala Wurmb) – rodzaj roślin z rodziny arekowatych, czyli palm (Arecaceae). Obejmuje co najmniej 167 gatunków[4]. W niektórych ujęciach[7] włączanych jest tu kilkanaście gatunków z rodzaju Lanonia, w innych są one wyłączane[4][8]. Rośliny te występują w południowo-wschodniej Azji i zachodniej Oceanii – od północno-wschodnich Indii, Bhutanu i południowo-wschodnich Chin po Queensland, Nową Gwineę i Vanuatu[4][7][9]. Największe zróżnicowanie gatunkowe rodzaju jest na Półwyspie Malajskim, Borneo i Nowej Gwinei[10]. Rosną w nizinnych i górskich lasach deszczowych[9], z reguły jako rośliny podszytowe, czasem w lasach bagiennych (L. paludosa), od strony lądowej w namorzynach (L. spinosa)[11] i w formacjach zaroślowych wrzosowiskopodobnych[5].

Wachlarzownica
Ilustracja
Licuala spinosa
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

arekowce

Rodzina

arekowate

Rodzaj

wachlarzownica

Nazwa systematyczna
Licuala Wurmb
Verh. Batav. Genootsch. Kunsten 2: 469 (1780)[3][4]
Typ nomenklatoryczny

L. spinosa F. von Wurmb[3]

Synonimy
  • Dammera K.Schum. & Lauterb.
  • Pericycla Blume[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Licuala grandis
Owoce Licuala grandis
Licuala lauterbachii

Palmy te należą do łatwo rozpoznawalnych ze względu na okrągłe w zarysie blaszki liściowe, zwykle podzielone na wachlarzowate lub równowąskie łatki składające się z różnej liczby segmentów[11] (przy czym jednak identyfikacja gatunków w obrębie rodzaju już łatwa nie jest – wymaga często szczegółowej analizy budowy organów generatywnych)[9].

Liczne gatunki są popularnymi roślinami ozdobnymi w tropikach (zwłaszcza wachlarzownica wyniosła, ciernista[5][6], L. peltata[6]). Liście wachlarzownic wykorzystywane są przy paleniu opium[8], do zawijania żywności[11], pędy służą do wyrobu lasek do chodzenia[8], uchwytów narzędzi (L. bracteata)[9], a w przypadku większych kłodzin – bywają wykorzystywane jako słupy do konstrukcji palisadowych[11]. Liście wykorzystywane są do wyplatania kapeluszy lub wykonywania okryć głowy chroniących przed deszczem (np. L. centralis, L. radula, L. robinsoniana), wykonywania innych okryć przeciwdeszczowych (np. L. hainanensis, L. spinosa, L. paludosa)[9] oraz krycia dachów[11]. Rdzenie pędów i ich młode wierzchołki są jadalne[11].

Nazwa rodzajowa jest zlatynizowaną nazwą tych palm stosowaną na Celebes[9].

Morfologia edytuj

 
Licuala orbicularis
 
Licuala valida
Pokrój
Palmy o pędach wyrastających pojedynczo lub w kępach[9], czasem tworzące liczne odrosty[5]. Kłodziny niewielkie, smukłe lub skrócone, czasem podziemne[9], rzadko drzewiaste[10], wzniesione lub płożące[11].
Liście
Liście charakterystyczne – dłoniasto złożone lub pojedyncze, w zarysie ogólnym zaokrąglone, o blaszce z licznymi, wyraźnie składającymi się segmentami podzielonymi do nasady (z wyjątkiem dwóch gatunków o blaszce niepodzielonej – L. grandis i L. orbicularis[11]) na odcinki równowąskie lub wachlarzykowate, na szczycie mniej lub bardziej wyraźnie wcinane. Liści jest zwykle na jednym okazie od 5 do blisko 30. Ogonek liściowy ma otwartą, pochwiastą i włóknistą na brzegach nasadę, często z okazałą pochwą liściową. Wzdłuż krawędzi ogonka wyrastają zwykle kolce (rzadziej rośliny są bezbronne), a na jego końcu znajduje się okazała hastula[9].
Kwiaty
Obupłciowe, zebrane w kłosowate kwiatostany nierozgałęzione, lub z rozgałęzieniami I lub II rzędu[9], rzadko III rzędu[10]. Kwiatostany wyrastają w kątach licznych, pochwiastych podsadek. Na osiach kwiatostanu występuje także różna liczba podsadek, w kątach których rozwijają się kwiaty pojedyncze lub skupione po 2–3. Okwiat z listkami w dwóch okółkach. Trzy zewnętrzne listki tworzą uciętą rurkę, nieregularnie rozdzielającą się lub trójdzielną. Trzy wewnętrzne listki tworzą u nasady rurkę, w górze z trzema łatkami[10]. Pręcików jest 6, nitki trzech z nich są okazałe, a trzech znajdujących się przemiennie między nimi – silnie zredukowane[10]. Zalążnia tworzona jest przez trzy owocolistki[9].
Owoce
Niewielkie, jednonasienne, kulistawe, jajowate lub elipsoidalne pestkowce, różnie zabarwione[9], zwykle z egzokarpem gładkim, czasem z wierzchu korkowatym i brodawkowatym[10].

Systematyka edytuj

 
Licuala aurantiaca
 
Licuala ferruginea
 
Licuala peltata
 
Licuala ramsayi

Rodzaj w obrębie arekowatych Arecaceae klasyfikowany jest do podplemienia Livistoninae Saakov (1954) z plemienia Corypheae Mart (1837) i podrodziny Coryphoideae Griff. (1844)[10].

Wykaz gatunków[4]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-05-21] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-05-21] (ang.).
  3. ↑ a b Licuala. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-05-21].
  4. ↑ a b c d e f Licuala Wurmb. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-05-21].
  5. ↑ a b c d Jolanta i Karol Węglarscy: Rośliny dalekiej Azji. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2006, s. 199-202. ISBN 83-60247-27-7.
  6. ↑ a b c Jens G. Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Wyd. 1. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 46. ISBN 83-7311-378-9.
  7. ↑ a b Licuala Wurmb. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-05-21].
  8. ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 525, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  9. ↑ a b c d e f g h i j k l Andrew Henderson: Palms of Southern Asia. Princeton, Oxford: The New York Botanical Garden, Princeton University Press, 2009, s. 119-130. ISBN 978-0-691-13449-9.
  10. ↑ a b c d e f g K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. IV. Flowering Plants. Monocotyledons. Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin, Heidelberg: Springer, 1998, s. 330. ISBN 978-3-642-08378-5.
  11. ↑ a b c d e f g h Licuala Wurmb, Verh. Batav. Genootsch. Kunsten 2: 469 (1780). palmweb.org. [dostęp 2021-05-22].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wachlarzownica&oldid=72334343”