Wanda Dynowska
Wanda Dynowska (także: Umadevi, czyli Bogini Uma, Świetlista Dusza) (ur. 30 czerwca 1888 w Petersburgu, zm. 20 marca 1971 w Mysore) – polska pisarka, tłumaczka, działaczka społeczna, popularyzatorka teologii i filozofii hinduizmu w Polsce. Ambasadorka kultury indyjskiej i polskiej, karma jogini, założycielka i organizatorka Biblioteki Polsko-Indyjskiej.
| Data i miejsce urodzenia |
30 czerwca 1888 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
20 marca 1971 |
Życiorys edytuj
Młodość edytuj
Była córką adwokata Eustachego i Heleny z Sokołowskich. Dzieciństwo i lata młodzieńcze spędziła w rodowym majątku ziemskim Istalsno, koło miasteczka Lucyn w Inflantach Polskich. Otrzymała wszechstronne wykształcenie, opanowała biegle język francuski, język włoski, język hiszpański, język łotewski i język rosyjski. Studiowała romanistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie oraz na Uniwersytecie w Lozannie. Interesowała się teozofią, co skierowało ją do zapoznania się z kulturą i religią Indii oraz kwestią reinkarnacji.
Działalność teozoficzna i społeczna edytuj
W roku 1919, w Warszawie rozpoczęła starania o utworzenie Polskiego Towarzystwa Teozoficznego. W Paryżu poznała hinduskiego teologa Krishnamurtiego i pod jego wpływem pozostała do końca życia. Od 1921 była redaktorką „Przeglądu Teozoficznego” (potem „Myśl Teozoficzna” i „Biuletyn Teozoficzny”); publikowała wiele własnych prac oraz tłumaczeń literatury anglojęzycznej. W 1923 została sekretarzem generalnym Polskiego Towarzystwa Teozoficznego. Wygłaszała odczyty w wielu miastach Polski, inicjowała powstanie spółdzielczego wydawnictwa „Adyar”, dokonała licznych przekładów zachodnioeuropejskiej literatury teozoficznej. W 1924 została przyjęta do organizacji wolnomularskiej "Le Droit Humain", której była współzałożycielką[1]. Tak jak większość polskich teozofów, Dynowska popierała marszałka Piłsudskiego. Założyła organizację Służebników Polskich, działających na rzecz spraw kulturalnych i społecznych. W 1926 roku w czasie przewrotu majowego Służebnicy należeli do najbardziej oddanych kurierów Piłsudskiego.
Wanda Dynowska jest autorką tezy o niesprzeczności idei reinkarnacji z chrześcijaństwem lub innymi religiami abrahamicznymi. Warunkiem jest odrzucenie części dogmatów, zwłaszcza o boskości postaci ludzkich w tym odrzucenie bezpośredniego stwierdzenia boskości Jezusa. Idee te opublikowała w książce Czy tylko raz żyjemy na ziemi: Rzecz o reinkarnacji[2]. W książce tej autorka opisuje również sytuacje i zdarzenia, które według niej są dowodami na istnienie reinkarnacji.
Działalność w Indiach edytuj
Po śmierci Piłsudskiego, jesienią 1935 Dynowska wyjechała do Indii, do aśramy Ramany Maharshiego i tam pozostała na długie lata.
Była zafascynowana nauką Maharshiego, a później ideami Mahatmy Gandhiego i została jego bliską współpracownicą. Włączyła się w działalność na rzecz niepodległości Indii. Uczestniczyła w spotkaniach z różnymi hinduskimi środowiskami, przemawiała m.in. na temat miłości ojczyzny i wpajania jej w serca dzieci, uczyła dostrzegania wielkości Indii.
Coraz głębiej poznawała duchowość hinduizmu, poznała jogę i wielu jej wybitnych przedstawicieli. Inny wybitny działacz polsko-indyjski Maurycy Frydman (1901-1976) wprowadzał Dynowską w wiele spraw ich drugiej ojczyzny, inspirując ją do podjęcia szeregu ważnych przedsięwzięć.[doprecyzuj!]
Tę działalność przerwał wybuch II wojny światowej. Dynowska podjęła nieudaną z powodu trudności wizowych próbę powrotu do Polski i musiała wrócić do Indii.
Po powrocie do Indii za radą Ramany Maharshiego zabrała się do tłumaczenia Bhagawad Gity, najświętszej księgi hinduistów. W czasie trzech lat pracy dla konsulatu polskiego w Bombaju odkładała ¾ swoich zarobków i te oszczędności były pierwszym kapitałem Biblioteki Polsko-Indyjskiej, założonej w 1944.
Organizowała pomoc dla Polaków, którzy zdołali wyjechać z Armią Andersa z ZSRR i przez Iran dotarli do Indii. W ciągu pięcioletniego pobytu uchodźców w Indiach była częstym gościem w osiedlach polskich, szczególnie w obozie Valivade koło miasta Kolhapur. Odczyty, które tam wygłaszała, cieszyły się bardzo dużym zainteresowaniem[3].
Rozwijała swą działalność we współpracy z wybitnym poetą hinduskim Harischadra Bhattem, tłumaczem literatury polskiej. W prasie indyjskiej publikowała artykuły informujące indyjskie społeczeństwo o sprawach polskich. Zorganizowała zespół regionalny, który odbył tournée po południowych Indiach.
Na przełomie lat 40. i 50. XX w. Dynowska zerwała wszystkie formalne związki z organizacjami, do których wcześniej należała, m.in. z Towarzystwem Teozoficznym.
Dynowska po II wojnie światowej odwiedziła Polskę dwukrotnie: w 1960 i 1969. W jej obszernej korespondencji wiele jest wyrazów tęsknoty za krajem i żywego zainteresowania sprawami Polaków. Zarówno pierwsza, jak i druga wizyta trwały po kilka miesięcy, wygłosiła w ich trakcie dziesiątki odczytów i odbyła setki spotkań. Mówiła m.in. o Gandhim, Krishnamurtim i Śri Ramanie Maharshim. Spotkała się z życzliwym przyjęciem i dużym zainteresowaniem.
Działalność na rzecz Tybetu edytuj
W sierpniu 1960 przyjął Dynowską na audiencji biskup Karol Wojtyła, któremu ofiarowała wydane przez siebie tomy Antologii Indyjskiej. Ponowna audiencja miała miejsce w listopadzie 1969, kiedy przedstawiła mu rozpaczliwe położenie narodu tybetańskiego. Kardynał wyraził swe głębokie współczucie i obiecał odprawić mszę w intencji pomordowanych i żyjących Tybetańczyków. Już wówczas stwierdziła: „Kardynał Wojtyła będzie pierwszym słowiańskim papieżem”[4].
W 1960 Dynowska postanowiła pracować wśród dzieci tybetańskich, które w czasie inwazji chińskiej i przeprawy przez Himalaje utraciły rodziców. Wyjechała na północ Indii do himalajskiej miejscowości Dharamsala (siedziby Dalaj Lamy i dużego skupiska Tybetańczyków) i tam organizowała pomoc (dożywia, wykłada język angielski i inne przedmioty w szkołach, szyje sukienki i wyprawki do szkół, znajduje szkoły i miejsca w internatach dla młodzieży w różnych ośrodkach Indii i poza ich granicami; dla znacznej grupy zdobywa stypendia, m.in. szwajcarskie. Pozostaje w stałym kontakcie z Dalaj Lamą i jego otoczeniem.) Z biegiem lat coraz więcej czasu poświęcała kulturze i oświacie tybetańskiej.
W 1970 zdrowie Dynowskiej załamało się; przeniosła się do rzymskokatolickiego klasztoru w Mysore. Gdy nastąpiło znaczne pogorszenie, Dynowska odmówiła przyjmowania leków. 20 marca 1971 wysłuchała katolickiego nabożeństwa i przyjęła komunię, a następnie ubrana w odświętne karminowe sari, przybrawszy klasyczną pozycję medytacyjną, zapadła w trans. Zmarła przed północą tego samego dnia.
Zgodnie z jej ostatnią wolą tej samej nocy jej zwłoki Tybetańczycy zabrali do Bylakuppe, gdzie zostały spalone a lamowie, przy współudziale tamtejszej społeczności, dokonali obrzędów pogrzebowych. Jej symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 155b-4-13)[5]
Ku pamięci Wandy Dynowskiej zbudowano w pobliżu Bylakuppe stupę Tenzin Chodon (takie nosiła tybetańskie imię). Wydano też drukiem krótkie wspomnienie z jej podobizną Ku pamięci Umadevi, z podtytułem: Broszura wydana ku wiecznej i serdecznej pamięci o Umadevi została przygotowana i wydana przez jej chłopców i dziewczęta z Tybetu oraz wydrukowana przy łaskawej pomocy przyjaciół Umadevi z Madrasu.
Mottem Dynowskiej było: Pokazać duszę Polski Indiom, choćby małej garstce ludzi żywych i otwartych... Pokazać duszę Indii Polakom, choćby nielicznym, szerokim i pozbawionym rasowych i religijnych przesądów, którzy kochają człowieka bez względu na to, jaką część świata zamieszkuje, którzy szanują i cenią twórczą myśl ludzką, bez względu na formy i symbole, w jakich się wyraża – oto jeden z głównych celów mego wieloletniego przebywania w Indiach.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Wanda Dynowska – Wrocław – Le Droit Humain – Federacja Polska [online] [dostęp 2023-06-05] (pol.).
- ↑ Wanda Dynowska, Czy tylko raz żyjemy na ziemi : rzecz o reinkarnacji, Sosnowiec: Trickster, 1995, ISBN 83-86723-55-6, OCLC 803921202 [dostęp 2020-01-22].
- ↑ Grażyna Jurkiewicz, Wanda Dynowska Umadevi (1888–1971). logonia.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-31)]..
- ↑ Kazimierz Tokarski, O Wandzie Dynowskiej-Umadevi. jkrishnamurti.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-19)]..
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: JANINA KARAŚ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-22].
Bibliografia edytuj
- Kazimierz Tokarski, O Wandzie Dynowskiej-Umadevi.
- Tadeusz Margul, Wanda Dynowska – wielka ambasadorka kultury polskiej.
- Ryszard Sawicki, Gdzie się Ganges toczy.
- Ewa Dolińska, Świetlista Dusza (Orzeł Biały-Na Antenie, październik 1981).
- Gandhi, aszramy i Tybetańczycy. Wywiad z Wandą Dynowską, „Tygodnik Powszechny” 1969.
Linki zewnętrzne edytuj
- Kazimierz Tokarski O Wandzie Dynowskiej-Umadevi
- Grażyna Jurkiewicz Wanda Dynowska Umadevi (1888–1971)
- Julian Manning The Forgotten Polish Woman Who Counseled Mahatma Gandhi and the Dalai Lama