Wapienne
Wapienne (j. łemkowski Вапенне) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa.
wieś | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2011) |
147[2] |
Strefa numeracyjna |
18 |
Kod pocztowy |
38-307[3] |
Tablice rejestracyjne |
KGR |
SIMC |
0465236 |
Położenie na mapie gminy Sękowa | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu gorlickiego | |
49°37′24″N 21°17′24″E/49,623333 21,290000[1] | |
Strona internetowa |
Od 1986 miejscowość uzdrowiskowa.
Położenie geograficzne edytuj
Wapienne położone jest w środkowej części Beskidu Niskiego w Karpatach Zachodnich. Leży w dolinie potoku Wapienka, w strefie otuliny Magurskiego Parku Narodowego. Od północy nad doliną piętrzy się Ferdel (648 m n.p.m.), na wschodzie Barwinok (670 m n.p.m.), a od południa Męcińska Góra (679 m n.p.m.)[5].
Integralnymi częściami miejscowości są: Niżny Koniec i Wyżny Koniec[6].
-
Widok na uzdrowisko od strony zachodniej -
Łazienki -
Wieża widokowa na Ferdlu
Historia edytuj
Wapienne zostało założone w 1546. Zygmunt Stary nadał prawa do lokacji wsi na prawie wołoskim. Osada zamieszkiwana była przez Łemków.
W 1947, w ramach akcji „Wisła” wysiedlono kilkudziesięciu mieszkańców wsi. W późniejszym okresie zasiedlona została ponownie, lecz byli to głównie mieszkańcy zachodnich ziem[7].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
-
Dom zdrojowy z pijalnią wód -
Wnętrze domu zdrojowego -
Stołówka
Uzdrowisko edytuj
Wapienne to jedno z najmniejszych polskich uzdrowisk[8]. W 1986 uzyskało status uzdrowiska. Już w XVII w. próbowano tu leczyć choroby weneryczne. W latach 1810–1812 kurowali się tutaj żołnierze napoleońscy po kampanii moskiewskiej. W 1848 zakład zdrojowy posiadał trzy wille i łazienki z 50 stanowiskami kąpielowymi w 36 kabinach. Było wówczas własnością rodziny Siemieńskich. W latach 1878 i 1894 zdrojowisko zniszczyły pożary. Łazienki odbudowano w latach 1904–1906. Ponownie zniszczone podczas I wojny światowej. Jego funkcję przywrócono w latach 1920–24. Zdewastowane w czasie II wojny światowej. Odbudowane w latach 50. XX w. W 1956 oddano do użytku dawny pensjonat, pawilon hotelowy na 60 łóżek, a w 1959 odbudowano stary budynek zdrojowy składający się z 8 kabin do kąpieli mineralnych i 3 kabiny do kąpieli borowinowych[9]. W 1964 wybudowano stołówkę, a w 1967 kawiarnię i blisko 50 domków campingowych. W 1973 oddano do użytku odkryty basen kąpielowy z zapleczem rekreacyjno-sportowym[10].
W latach 2010–2014 dzięki środkom unijnym przeprowadzono rewitalizację uzdrowiska. W ramach projektu wybudowano:
- nowy dom zdrojowy z pijalnią wód; obiekt konstrukcji murowanej z dachem krytym gontem nawiązujący do architektury Pogórza mieści także salę do odpoczynku i przestrzeni wystawowej,
- parki zdrojowe: „Ogród Marysieńki” i „Ogród Laury” z małymi pawilonami
- fontannę zdrowia i odpoczynku
- ścieżki spacerowo-rowerowe wzdłuż Promenady Napoleońskiej
- nowe parkingi[11]
-
Amfiteatr -
„Ogród Marysieńki” -
Tężnia
W uzdrowisku Wapienne w terapii wykorzystuje się podgórski klimat, średnio zmineralizowane (od 0,5 do 1,1 g/litr) wody siarczkowo-siarkowodorowe oraz borowinę. Źródła mineralne związane są z warstwami inoceramowymi wieku kredowego znajdują się na zachodnim zboczu Małego Ferdla. Eksploatowane są obecnie (2018) dwa ujęcia wód: „Marta” i „Kamila”. Ujęcie „Zuzanna” zanikło, a odwiercone w latach 1974–75 odwierty W-1 i W-2 to źródła rezerwowe. Biologiczny wpływ tych wód na ustrój człowieka polega na silnym działaniu moczopędnym, odczulającym, przeciwzapalnym i pobudzającym czynności gruczołów trawiennych. Wysokiej jakości borowinę eksploatuje się z pobliskiego torfowiska na Kamiennej Górze[9][12].
Obecnie (2018) w uzdrowisku leczy się schorzenia: reumatyczne, ortopedyczno-urazowe, układu krążenia, dermatologiczne, układu oddechowego, nerwowego, wydzielania wewnętrznego i przemiany materii; choroby kobiece, alergie, przewlekły stres[12].
Zabytki edytuj
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[13]:
- cmentarz wojenny nr 83 z I wojny światowej.
-
Cmentarz wojenny nr 83 -
Źródło „Kamila” -
Hotel
Szlaki piesze edytuj
- Gorlice – Męcina Wielka - Łysula – Wapienne – Mały Ferdel (578 m n.p.m.) – Barwinok (670 m n.p.m.)
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 144079
- ↑ Wieś Wapienne w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-10-13] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1336 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ First Military Survey (1763-1787) - Mapire - Historical Maps of the Habsburg Empire [online], mapire.eu [dostęp 2017-01-13] .
- ↑ Janusz Michalak, Gorlice Biecz i okolice, Roksana, Krosno 1998, s.114 ISBN 83-903843-1-0
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ IAP, Uzdrowisko .: WAPIENNE :. Zapraszamy [online], www.wapienne.pl [dostęp 2017-01-19] (pol.).
- ↑ Uzdrowisko Wapienne
- ↑ a b Zygmunt Kruczek, Agnieszka Weseli: Uzdrowiska karpackie. Wyd. I. Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1987, s. 166. ISBN 83-03-01693-8.
- ↑ Stanisław Kłos: Gorlice i okolice. Wyd. I. Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa 1976, s. 108.
- ↑ Uzdrowisko Wapienne uzyskało nową jakość. Strona internetowa Małopolskiego Urzędu Marszałkowskiego. [dostęp 2019-02-23].
- ↑ a b Andrzej Piecuch: Geologiczne atrakcje pogranicza gorlicko-bardejowskiego. Wyd. I. Urząd Miejski w Gorlicach, Gorlice 2018, s. 13, 14, 15. ISBN 978-83-950789-1-0.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 .
Linki zewnętrzne edytuj
- Wapienne, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 942 .