Wesz łososiowa
Wesz łososiowa (łac. Lepeophtheirus salmonis, ang. Salmon louse) – pasożytniczy gatunek widłonogów, skorupiaków z rodziny Caligidae. Takson po raz pierwszy został opisany przez Henrika Nikolaia Krøyera w 1837 roku.
| Lepeophtheirus salmonis | |||
| (Krøyer, 1837) | |||
 Od góry: 1. Dorosła samica ze sznurem jaj. 2. Dorosła samica bez sznura jaj. 3. Osobnik niedojrzały. | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Lepeophtheirus salmonis | ||
| Synonimy | |||
| |||
Widłonogi są to skorupiaki przeważnie drobne. Cechuje je różnorodność morfologiczna. Narządy zewnętrzne są przystosowane do pasożytnictwa. Ciało form wodnych jest wyraźnie zróżnicowane na jednolitą głowę i segmentowane tagmy: tułów oraz odwłok[2].
Wesz łososiowa żeruje na niektórych rodzajach ryb łososiowatych.
Historia
edytujWesz łososiowa była znana ludzkości od stuleci. W 1753 biskup i naturalista Erik Pontoppidan uznał ją za dar Boga dla człowieka, bowiem jego zdaniem to dzięki niej łososie miały wędrować z mórz w górę rzek, gdzie łatwiej je było złowić[3]. Jako pierwszy opisał te pasożyty duński badacz fauny morskiej Henrik Nikolai Krøyer[4].
Mimo wczesnego odkrycia, wesz łososiowa pozostawała praktycznie niezbadana aż do lat 70. XX wieku, gdy zaobserwowano jej znaczenie dla przemysłowej hodowli łososia i innych ryb łososiowatych[3]. Początkowo zaobserwowano jej występowanie jako patogenu u łososi szlachetnych hodowanych w klatkach, pod koniec lat 80. zaobserwowano je także u dzikich troci brązowych, które pod ich wpływem przedwcześnie powracały na tarło[3]. Wtedy też zaczęto wiązać występowanie tych widłonogów z notowanymi już w XIX wieku fluktuacjami w liczebności dziko żyjących łososi[3].
Opis (z wyróżnieniem cech grupy i gatunku)
edytujStawonogi to najliczniejszy i najbardziej zróżnicowany typ bezkręgowców, który opanował prawie wszystkie środowiska. Posiadają członowane i połączone stawowo odnóża, które w zależności od warunków środowiska oraz trybu życia mogą spełniać odmienne funkcje. Mogą one służyć do kroczenia, grzebania, skakania, chwytania i czepiania. Ich ciało pokryte jest twardym chitynowym pancerzem[5].
Spełnia on zadanie szkieletu zewnętrznego, który chroni ciało przed działaniem czynników mechanicznych, przed wysychaniem, a także stanowi przyczep dla mięśni[5]. Podzielone jest na segmenty, które są zróżnicowane. Budowa taka nosi nazwę metamerii heteronomicznej. Oskórek tworzy pancerz, który jest okresowo przez zwierzę zmieniany, najczęściej w czasie wzrostu, a proces taki, regulowany hormonalnie, zwie się linieniem[6].
Występowanie
edytujWidłonogi zasiedlają wody słodkie i morza[2]. Są także przydenne i pelagiczne. Występują ponadto w wilgotnym mchu, pod korą dolnych części pni drzew tropikalnych i w wilgotnym piasku plaż morskich. Wiele widłonogów słodkowodnych zagrzebuje się w mule, wchodzi w stan anabiozy i może przetrwać niekorzystne warunki[7].
Ekologia
edytujZamieszkują wody słodkie i morskie na całym świecie. Występują w różnych środowiskach i siedliskach wodnych. Między innymi są to wody podziemne, drobne zbiorniki, stawy, jeziora, cieki, zalewy morskie, w litoralu i pelagialu mórz i oceanów. Można je również spotkać w fitotelmach. Są to „mikroakwaria roślinne”, które są wypełnione wodą w zagłębieniach w ciele roślin lądowych. Stanowią one ważny składnik pokarmu dla wielu organizmów planktonożernych. Istnieją również liczne pasożyty, osiedlające się na rozmaitych organizmach wodnych, przede wszystkim na rybach[2].
Jako pasożyty wszy łososiowe żerują wyłącznie na rybach z rodzajów Salmo, Salvelinus i Onchorhynchus[3].
Znaczenie dla gospodarki
edytujWidłonogi stanowią ważny gospodarczo składnik planktonu morskiego i słodkowodnego[6].
Aktualne kierunki badań naukowych
edytujOd kilku lat zaobserwowano zmniejszenie populacji dzikich łososi. Podejrzaną okazała się pchła rybia, czyli Lepeophtheirus salmonis. Według Martin Krkosek z Uniwersytetu Alberty, śmiertelność narybku z tego powodu u dzikich łososi może sięgać powyżej 80–95%. Dla całej populacji jest to bardzo poważne zagrożenie. Główną przyczyną inwazji są hodowlane fermy ryb łososiowatych. Dla dzikich populacji potwierdziły to badania na podstawie populacji łososia z Achipelagu Broughton w Kolumbii Brytyjskiej[8].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Walter, T.C.; Boxshall, G. (2024). World of Copepods Database. Lepeophtheirus salmonis (Krøyer, 1837). Accessed through: World Register of Marine Species.
- ↑ a b c Błaszak C. i inni, Zoologia, Stawonogi, Szczękoczułkopodobne, skorupiaki 2 (1): 284–285, 2011.
- ↑ a b c d e Peter Andreas Heuch, Effects of salmon lice on Atlantic salmon, [w:] Klaus Rohde (red.), Marine Parasitology, wyd. elektroniczne, Collingwood & Oxon: CABI & Csiro Publishing, 13 września 2005, ISBN 978-0-643-09927-2 (ang.).
- ↑ Henrik Nikolai Krøyer, Bidrag til kundskab om snyltekrebsene, Thieles Bogtrykkeri, 1863, s. 137–139 [dostęp 2016-03-23] (duń.).
- ↑ a b Pyłka - Gutowska E., Vademecum maturzysty, Biologia. Wydawnictwo „Oświata”, Warszawa, Polska, 2002.
- ↑ a b Hempel-Zawitkowska J. i inni, Zoologia dla uczelni rolniczych. Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa, Polska, 2010.
- ↑ Jura Cz., Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy, Bezkręgowce 1 (1): 445–448, 2004.
- ↑ Paweł Szablewski, Kopalnia wiedzy, 6 stycznia 2008.
Bibliografia
edytuj- Catalogue of Life – 23rd May 2012 Annual Checklist :: Species Details. ITIS. [dostęp 2012-05-24]. (ang.).
- Farmy łososi zagrażają dzikim rybom KopalniaWiedzy.pl - Najnowsze osiągnięcia, najważniejsze odkrycia, wynalazki, które zmieniają świat.. KopalniaWiedzy.pl. [dostęp 2012-05-24]. (pol.).