Maxillopoda – wyróżniana przez część autorów gromada skorupiaków. Przedstawiciele znani od kambru[2].

Maxillopoda[1]
Dahl, 1956
Okres istnienia: kambr–dziś
538.8/0
538.8/0
Ilustracja
Różne wąsonogi; pośrodku krab spasożytowany przez worecznice
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

skorupiaki

Gromada

Maxillopoda

Należą tu skorupiaki wolno żyjące, prowadzące osiadły tryb życia oraz pasożytnicze[3], których tułów zbudowany jest z sześciu segmentów (tylko niekiedy z pięciu lub czterech), a odwłok z pięciu[2]. Dobrze wykształcone aparaty gębowe, często służą do odfiltrowywania cząstek pokarmowych. Odnóża tułowiowe pełnią funkcję lokomotoryczną lub powodują wytwarzanie prądów wodnych podprowadzających pokarm do otworu gębowego, nigdy nie pełnią funkcji oddechowych i nie mają wyrostków żujących. Odnóży odwłokowych brak.

Systematyka

edytuj

Zakres grup wchodzących w skład Maxillopoda oraz monofiletyczność takiego taksonu są od początku przedmiotem kontrowersji. Dane morfologiczne i molekularne wspierające ich monofiletyzm są skąpe i od każdej z proponowanych synapomorfii znajduje się wyjątki, co może być jednak wynikiem miniaturyzacji i przystosowania do pasożytnictwa. Na korzyść Maxillopoda jako grupy naturalnej argumentowali m.in.[4]: w 1983 Newman[5] i Grygier[6], Walossek w 1993[7] i Wills w 1997[8]. Z wyróżniania Maxillopoda zrezygnowali m.in.: Grygier w 1996[9] i Gruner w 1993[10]. Martin i Davis w 2001 podtrzymali wyróżnianie tej gromady ze względu na jej użyteczność, jednak z zastrzeżeniami co do monofiletyzmu[4]. Maxillopoda w randze gromady wyróżnia również praca systematyczna Ahyonga i 12 innych autorów z 2011[11]. Z wyróżniania Maxillopoda zrezygnowali autorzy polskich podręczników: Jura (2005)[3], Jażdżewski i inni w: Błaszak (2011)[12] oraz Komosiński w: Boroń i Szlachciak (2013)[13]. Rezygnacja z Maxillopoda oznacza, że zaliczane doń podgromady uzyskują rangę gromad[4]. Zasadność tego kroku potwierdzają najnowsze analizy filogenetyczne. Według publikacji Oakleya i innych z 2012 poszczególne grupy Maxillopoda należą do dwóch różnych linii ewolucyjnych: Multicrustacea i Oligostraca[14]. Zgodnie z tą publikacją baza World Register of Marine Species zrezygnowała z Maxillopoda na rzecz Multicrustacea i Oligostraca w randze nadgromad, traktując jako gromady dawne podgromady Maxillopoda[15].

W przypadku uznawania Maxillopoda ich systematyka była różna w zależności od autora[4]. Newman w 1992 zaliczał tu 6 podgromad: widłonogi (Copepoda), wąsonogi (Cirripedia), workowce (Ascothoracica), tarczenice (Branchiura), wąsoraczki (Mystacocarida) i małżoraczki (Ostracoda)[2].

Martin i Davis w 2001 oraz Ahyong i inni w 2011 zaliczali tu 6 inaczej zdefiniowanych podgromad: Thecostraca, Tantulocarida, tarczenice, wrzęchy (Pentastomida), wąsoraczki, widłonogi[4][11].

Przypisy

edytuj
  1. Maxillopoda, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c William Anderson Newman. Origin of Maxillopoda. „Acta Zoologica”. 73, s. 271–392, 1992. 
  3. a b Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005.
  4. a b c d e Joel W. Martin, George E. Davis: An Updated Classification of the Recent Crustacea. Natural History Museum of Los Angeles County, 2001. [dostęp 2016-04-03].
  5. William Anderson Newman: Origin of the Maxillopoda; urmalacostracan ontogeny and progenesis. W: Crustacean issues 1. Crustacean phylogeny. F. R. Schram (red.). Rotterdam: A. A. Balkema Press, 1983, s. 105–119.
  6. M .J. Grygier: Ascothoracida and the unity of Maxillopoda. W: Crustacean issues 1. Crustacean phylogeny. F. R. Schram (red.). Rotterdam: A. A. Balkema Press, 1983, s. 73–104.
  7. D. Walossek. The Upper Cambrian Rehbachiella kinnekullensis and the phylogeny of Branchiopoda and Crustacea. „Fossils and Strata”. 32, s. 1–202, 1993. 
  8. M. A. Wills. A phylogeny of recent and fossil Crustacea derived from morphological characters. In Arthropod relationships. „Systematics Association Special Volume Series”. 55, s. 189–209, 1997. London: Chapman and Hall. 
  9. M .J. Grygier: Sous-classe des Facetotecta (Facetotecta Grygier, 1985). W: In Traite´ de Zoologie. Anatomie, Syste´matique, Biologie. Crustace´s. Tome VII, Fascicule II. Ge´ne´ralite´s (suite) et Syste´matique. J. Forest (red.). Paris: Masson, 1996, s. 425–432.
  10. H. E. Gruner: Lehrbuch der Speziellen Zoologie begru ¨ ndet von Alfred Kaestner. Band. 1:Wirbellose Tiere. Teil 4: Arthropoda (ohne Insecta). Jena: Gustav Fischer Verlag, 1993.
  11. a b Shane T. Ahyong i inni, Subphylum Crustacea Brünnich, 1772, [w:] Z.-Q. Zhang (red.), Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, „Zootaxa”, 3148, grudzień 2011, s. 165–191.
  12. Krzysztof Jażdżewski: Podtyp: skorupiaki — Crustacea. W: Zoologia: Stawonogi. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. T. 2, cz. 1.. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011. ISBN 978-83-01-16568-0.
  13. Karol Komosińsk: Podtyp: skorupiaki (skrzelodyszne) Crustacea (Branchiata). W: Alicja Boroń, Jolanta Szlachciak: Różnorodność i taksonomia zwierząt Tom 1. Charakterystyka i systematyka zwierząt. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2013.
  14. Todd H. Oakley, Joanna M. Wolfe, Annie R. Lindgren, Alexander K. Zaharoff. Phylotranscriptomics to Bring the Understudied into the Fold: Monophyletic Ostracoda, Fossil Placement, and Pancrustacean Phylogeny. „Mol. Biol. Evol.”. 30 (1), s. 215-233, 2013. DOI: 10.1093/molbev/mss216. 
  15. Maxillopoda. [w:] World Register of Marine Species [on-line]. [dostęp 2016-04-03].