Wikłacz olbrzymi[4] (Euplectes progne) – zamieszkujący Afrykę gatunek ptaka z rodziny wikłaczowatych (Ploceidae). Jest jednym z największych przedstawicieli tej rodziny. Znany z lotów godowych samców, które prezentują swe niezwykle długie, czarne ogony w trakcie powietrznych akrobacji[5].

Wikłacz olbrzymi
Euplectes progne[1]
(Boddaert, 1783)
Ilustracja
Samiec w szacie godowej
Ilustracja
Samica
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

wikłaczowate

Podrodzina

wikłacze

Rodzaj

Euplectes

Gatunek

wikłacz olbrzymi

Synonimy
  • Emberiza progne Boddaert, 1783[2]
Podgatunki
  • E. p. delamerei (Shelley, 1903)
  • E. p. delacouri Wolters, 1953
  • E. p. progne (Boddaert, 1783)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Systematyka

edytuj

Wyróżniono trzy podgatunki E. progne[6][2]:

Morfologia

edytuj
Opis gatunku
W porze godowej występuje wyraźny dymorfizm płciowy: samce w szacie godowej są smoliście czarne z niezwykle długim, efektownym ogonem, który w locie układa się niczym żałobny tren[7]. Ogon samca stanowi ponad połowę długości jego ciała. Poza czernią jedynie na skrzydłach odznacza się fragment złożony z czerwonych i białych piór. Samice, młode i samce w szacie spoczynkowej mają skromniejsze brązowo-czarne upierzenie, a ich ogon jest znacznie krótszy. Jedynie przednia krawędź skrzydła jest nadal czerwono-biała. Wikłacze olbrzymie mają dość krótkie i silne nogi oraz jasnoniebieskie i grube, przystosowane do rozdrabniania ziaren dzioby.
Średnie wymiary
  • Długość:
    • samce: 19–21 cm, w porze godowej, wraz z ogonem 50–71 cm[2]
    • samice: ok. 15 cm[2]
  • Masa ciała: 33–46 g u samca, 25–39 g u samicy[2]

Ekologia i zachowanie

edytuj
 
Samiec wikłacza olbrzymiego w trakcie lotu tokowego
Biotop
Otwarte, trawiaste lub uprawne obszary, jednak w pobliżu stałych źródeł wody.
Pożywienie
Ziarna dzikich traw (np. Setaria sphacelata) i zbóż uprawnych, stawonogi (m.in. chrząszcze, pluskwiaki, pajęczaki)[8].
Rozmnażanie
Samce są poligamiczne i w jednym sezonie lęgowym mogą mieć do 5 partnerek. Samce prezentują swój ogon w czasie lotów tokowych nad swoim terytorium. Samice wybierają partnerów o najokazalszych ogonach[5]. Gniazdo budowane może być zarówno przez samca lub samicę i jest solidnym, owalnym koszykiem splecionym ze źdźbeł traw, z bocznym wejściem. Sezon lęgowy trwa od października do czerwca, najczęściej jednak składanie jaj przypada na listopad–luty. Samica składa 1–4 jaja i wysiaduje je sama przez 12–14 dni. Młode opuszczają gniazdo po około 17 dniach, ale są dokarmiane przez samicę jeszcze przez następne dwa tygodnie[8].

Status

edytuj

IUCN uznaje wikłacza olbrzymiego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako lokalnie pospolity. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[3].

Przypisy

edytuj
  1. Euplectes progne, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c d e f g h Craig, A.: Long-tailed Widowbird (Euplectes progne). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2015. [dostęp 2015-12-27].
  3. a b Euplectes progne, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Ploceinae Sundevall, 1836 - wikłacze (wersja: 2020-01-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-01].
  5. a b Ziarnojady. W: Robert Payne: Encyklopedia. Zwierzęta. Warszawa: Elipsa, 1999, s. 442. ISBN 83-85152-34-2.
  6. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Old World sparrows, snowfinches, weavers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-02]. (ang.).
  7. Stąd angielska nazwa tego ptaka: Long-tailed Widowbird co można tłumaczyć jako „wdówka długoogoniasta”.
  8. a b Euplectes progne. Biodiversity Explorer. [dostęp 2021-03-02]. (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj