Chryzantema Zawadzkiego

gatunek rośliny
(Przekierowano z Złocień Zawadzkiego)

Chryzantema Zawadzkiego, złocień Zawadzkiego[4] (Chrysanthemum zawadskii Herbich) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych.

Chryzantema Zawadzkiego
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

chryzantema

Gatunek

chryzantema Zawadzkiego

Nazwa systematyczna
Chrysanthemum zawadskii Herbich
Addit. Fl. Galic. 1831[3]
Synonimy
  • Dendranthema zawadskii (Herbich) Tzvelev[3]
Chryzantema Zawadzkiego na szczycie Trzech Koron

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Chryzantema Zawadzkiego jest szeroko rozprzestrzeniona na wschód od Uralu. Występuje na Syberii, w Mongolii oraz w północnych Chinach i Korei. W Europie znana jest tylko w polskich i słowackich Pieninach. Występuje tylko na niedużym ich obszarze w Pieninach Właściwych od brzegów Dunajca po szczyt Trzech Koron, na wysokości 430–982 m, oraz rzadko w Pieninach Spiskich. Zwarty jej zasięg ciągnie się od Bystrzyka po wschodnie zbocza Podskalniej Góry. Stanowisko na Bystrzyku pod względem geologicznym i botanicznym zaliczane jest do Pienin Właściwych. Poza tym występuje na oderwanym stanowisku na Macelowej Górze. W XIX wieku występowała także na Szafranówce i Łaźnych Skałach w Małych Pieninach, ale na tych stanowiskach wyginęła[5].

Morfologia

edytuj
Pokrój
Wysokość do 60 cm, cała roślina jest aromatycznie, przyjemnie pachnąca[5]
Łodyga
Wzniesiona lub podnosząca się, słabo ulistniona, często czerwonawo nabiegła, pod kwiatostanem bez liści[5]. Pod ziemią występuje kłącze[6].
Liście
Szarozielone. Liście różyczkowe i dolne liście łodygowe osadzone na wąsko oskrzydlonych ogonkach dłuższych od blaszki liściowej. Są zazwyczaj 2-krotnie pierzastosieczne. Blaszki liściowe w zarysie jajowate, o klinowatej nasadzie, z 2-3 oddalonymi od siebie odcinkami, z których każdy podzielony jest na 2-3 równowąskie łatki. Środkowe i górne liście łodygowe w kierunku ku górze wyrastają na coraz krótszych ogonkach, te najwyższe są siedzące. Są też coraz mniejsze i słabiej podzielone[6].
Kwiaty
Zebrane w koszyczki średnicy do 6 cm, wyrastające pojedynczo na szczycie łodygi lub jej odgałęzień. Brzeżne kwiaty języczkowe są białe lub różowofioletowe, środkowe kwiaty rurkowe są żółte. Wewnętrzne łuski okrywy koszyczka prześwitujące[5].
Owoc
Ciemnobrunatne niełupki o długości do 2 mm, bez skrzydełek[5]/.

Biologia i ekologia

edytuj

Bylina. Kwitnie od lipca do września. Siedlisko: wapienne skały, piargi i kamieniste zbocza, na zasadowych lub obojętnych rędzinach. Występuje w populacjach liczących do kilkuset osobników[6]. Gatunek charakterystyczny dla Ass.Dendranthemo-Seslerietum[7]. Populacje pienińskie są heksaploidami. Liczba chromosomów 2n = 54[5].

Zagrożenia i ochrona

edytuj

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Chroni ją także Konwencja Berneńska. Została umieszczona w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin oraz na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony)[8][9]. Gatunek nie jest zagrożony, gdyż występuje na chronionych obszarach Pienińskiego Parku Narodowego. Jest uprawiany także w Pawilonie Pienińskiego Parku Narodowego w Sromowcach Niżnych oraz przy budynku Dyrekcji Pienińskiego Parku Narodowego w Krościenku[5].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-07-09] (ang.).
  3. a b The Plant List. [dostęp 2017-03-13].
  4. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. a b c d e f g Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  6. a b c Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
  7. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  8. Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  9. Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.