Wikipedia

Zamach na marszu jedności w Charkowie

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Zamach w Charkowie – zamach bombowy, do którego doszło 22 lutego 2015 roku w Charkowie w czasie marszu ukraińskiej jedności narodowej z okazji rocznicy rewolucji godności. W wyniku ataku śmierć poniosły 4 osoby, a 9 zostało rannych[1].

Zamach w Charkowie
Ilustracja
Prospekt Marszałka Żukowa (obecnie Prospekt Petra Hryhorenki), gdzie doszło do ataku
Państwo

 Ukraina

Miejsce

Charków

Data

22 lutego 2015

Godzina

13:20 UTC+02:00

Liczba zabitych

4 osoby

Liczba rannych

9 osób

Typ ataku

zamach bombowy

Sprawca

dywersanci współpracujący z rosyjskimi służbami specjalnymi

Położenie na mapie Charkowa
Mapa konturowa Charkowa, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Położenie na mapie obwodu charkowskiego
Mapa konturowa obwodu charkowskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Ziemia49°56′50″N 36°18′49″E/49,947222 36,313611

Sprawcami zamachu byli dywersanci współpracujący z rosyjskimi służbami specjalnymi. 26 lutego 2015 roku zostali zatrzymani przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa Ukrainy. Terroryści zostali skazani na dożywotnie pozbawienie wolności. Zostali jednak uwolnieni w grudniu 2019 roku w ramach wymiany więźniów między Rosją a Ukrainą.

Zamach

edytuj

Na 22 lutego 2015 roku w Charkowie zaplanowano akcję rocznicową: „22 lutego 2014 roku wyrzuciliśmy bandiukowycza — 22 lutego 2015 roku czas wyrzucić putlera!”[2]. Akcja nawiązywała do pierwszej rocznicy rewolucji godności, w czasie której z Kijowa do Rosji uciekł prezydent Ukrainy Wiktor Janukowycz. Druga część hasła odnosi się do prezydenta Rosji Władimira Putina, którego wojska na początku 2014 roku anektowały ukraiński Krym, a następnie, wspierając prorosyjski separatyzm, rozpoczęły wojnę w Donbasie. Również w Charkowie miały miejsce protesty separatystów, stłumione jednak przez siły lojalne wobec państwa ukraińskiego[1]. Jednocześnie Federacja Rosyjska dokonywała ataków dywersyjnych. Według Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Ukrainy w 2014 roku w obwodzie charkowskim doszło do 43 aktów dywersji[3].

Marsz rozpoczął się pod Pałacem Sportu przy Prospekcie Marszałka Żukowa (obecnie Prospekt Petra Hryhorenki), przy którym aktywiści ustawili się w kolumnę i pomaszerowali w stronę Placu Wolności. Około godziny 13:20, gdy kolumna zdążyła przejść 100 metrów, rozległa się eksplozja[4][5]. Według prokuratora obwodu charkowskiego Jurija Danylczenki urządzenie, które wybuchło było miną przeciwpiechotną MON-100 z urządzeniem sterowanym radiowo. Według Służby Bezpieczeństwa Ukrainy materiały wybuchowe ukryto poprzedniej nocy w zaspie śnieżnej znajdującej się na pasie awaryjnym[6]. Siła eksplozji odpowiadał wybuchowi 2 kg trotylu[7], a sama bomba wypełniona była odłamkami[8][9]. Część fragmentów została utknęła w samochodzie GAZ Gazela, który w tym czasie przejeżdżał w pobliżu epicentrum, co znacznie zmniejszyło możliwą liczbę ofiar[7].

Ofiary

edytuj

W wyniku eksplozji dwie osoby zginęły na miejscu: charkowski aktywista Euromajdanu Ihor Tołmaczow[10] i podpułkownik milicji Wadym Rybałczenko[11][12], a jedenaście osób zostało rannych[8][10]. Następnego dnia zmarł 15-letni Danyło Didik, który w wyniku eksplozji doznał ciężkiego uszkodzenia mózgu i zapadł w śpiączkę[13][14]. 24 lutego w wyniku eksplozji zmarła kolejna ranna osoba, Mykoła Melnyczuk, 18-letni student Narodowego Uniwersytetu Gospodarki Miejskiej i aktywista Euromajdanu[15]. Czyli ostateczne zmarły cztery osoby i dziewięć zostało rannych[1].

Zmarli:

  • Ihor Tołmaczow (ur. 10 maja 1962, zm. 22 lutego 2015) – aktywista charkowskiego Euromajdanu. Był sekretarzem obywatelskiego sztabu obrony obwodu charkowskiego; struktury zrzeszającej organizacje społeczne, polityczne i wolontariackie. Tołmaczow był także komendantem namiotu w pobliżu budynku Charkowskiej Obwodowej Administracji Państwowej, zbierającego pomoc dla prowadzenia operacji antyterrorystycznej w Donbasie i wsparcia poszkodowanych w strefie konfliktu[16]. Po trzęsieniu ziemi w Armenii w 1988 roku był organizatorem obywatelskiej służby ratowniczej na miejscu tragedii. Z wykształcenia był fizykiem[16].
  • Wadym Rybalczenko (ur. 12 września 1977, zm. 22 lutego 2015) – funkcjonariusz milicji kryminalnej, podpułkownik, pośmiertnie awansowany do rangi pułkownika. Do Charkowa przyjechał z Perwomajskiego w celu zabezpieczenia marszu idąc na przodzie kolumny[17]. Pracował w milicji od 1998 roku[16]. Ukończył studia prawnicze na Narodowym Uniwersytecie Spraw Wewnętrznych w Charkowie. Był szefem wydziału milicji kryminalnej Perwomajskiego Oddziału Rejonowego Głównej Dyrekcji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Ukrainy. W czasie służby wielokrotnie nagradzany przez MSW i jego Główną Dyrekcję w obwodzie charkowskim[18].
  • Danyło Didik (ur. 27 kwietnia 1999, zm. 23 lutego 2015) – aktywista patriotyczny, zawodnik dziecięcej drużyny piłkarskiej Metalista Charków. Należał do ruchu kibicowskiego, który po rozpoczęciu agresji Rosji na Ukrainę w 2014 roku organizował w Charkowie wydarzenia w obronie jedności i niepodległości Ukrainy. Didik uczestniczył we wszystkich wydarzeniach, włącznie z największą demonstracją, która odbyła się w dniu jego urodzin, 27 kwietnia 2014 roku. Wówczas 5 tysięcy kibiców Metalista i FK Dnipro przemaszerowało w marszu „Za zjednoczoną Ukrainę”[19]. Pośmiertnie odznaczony niepaństwowym orderem Ludowego Bohatera Ukrainy przyznawanym za „walkę o zachowanie państwa ukraińskiego”[20]. 28 lutego 2023 roku szkołę, do której uczęszczał, przemianowano na Liceum nr 11 im. Danyła Didika[21]. 23 listopada 2023 roku jego imieniem nazwano skwer w Kijowie[22].
  • Mykoła Melnyczuk (ur. 19 grudnia 1996, zm. 24 lutego 2015) – aktywista patriotyczny. Uczestniczył w akcji StopCham sprzeciwiającej się łamaniu przepisów ruchu drogowego i arogancji na drogach, brał udział w charkowskim Euromajdanie oraz w akcjach patriotycznych na rzecz jedności Ukrainy. Był także ultrasem Metalista Charków. Melnyczuk studiował turystykę na pierwszym roku na Narodowym Uniwersytecie Gospodarki Miejskiej[23].

Reakcje

edytuj

Atak został potępiony przez Unię Europejską, której przedstawiciele wezwali do kontynuacji procesu pokojowego[24]. Władze Łotwy potępiły terroryzm i „wszelką przemoc wobec ludności cywilnej” oraz podtrzymały wsparcie dla procesu pokojowego na Ukrainie przy „poszanowaniu niepodległości, suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy”[25]. 23 lutego był ogłoszony w Charkowie dniem żałoby po zmarłych[26].

16 stycznia 2017 roku Ukraina złożyła pozew do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, którego celem jest pociągnięcie Federacji Rosyjskiej do odpowiedzialności za popełnienie aktów terroryzmu i dyskryminacji podczas trwającej od 2014 roku agresji na Ukrainę. Atak terrorystyczny podczas marszu jedności znalazł się na liście ataków terrorystycznych opracowanych przez stronę ukraińską[27].

Śledztwo

edytuj

Prokuratura obwodu charkowskiego wszczęła śledztwo w sprawie wybuchu kilka godzin po ataku. Sekretarz Rady Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ukrainy Ołeksandr Turczynow ogłosił rozpoczęcie w mieście operacji antyterrorystycznej. Według doradcy szefa SBU Markijana Łubkiwskiego zatrzymano czterech podejrzanych, którzy należeli do podziemnej grupy terrorystycznej „Charkowscy partyzanci”, szkolonej w rosyjskim Biełgorodzie[8][28][29]. Zatrzymanym odebrano posiadany przez nich miotacz ognia RPO Trzmiel. Według SBU przy pomocy tej broni terroryści przygotowywali się do przeprowadzenia w dniu 22 lutego kolejnych aktów terrorystycznych, w szczególności ataków na kluby i centra handlowe[30]. 19 lutego, na trzy dni przed zamachem, ukraińskim funkcjonariuszom udało się zlokalizować i rozbroić bombę podobną do użytej w ataku na marsz jedności[8].

26 lutego 2015 roku w ramach operacji antyterrorystycznej funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa Ukrainy zatrzymali trzy osoby pod zarzutem popełnienia ataku terrorystycznego na marszu jedności. Wszystkich trzech uznano za podejrzanych na podstawie ust. 3 art. 258 (akt terrorystyczny) i ust. 1 art. 263 (nielegalne obchodzenie się z bronią) Kodeksu karnego Ukrainy[31][32]. 27 lutego SBU opublikowała nagranie jednego z zatrzymanych, który przyznaje się do dokonania ataku na marsz jedności. Na nagraniu mówi o spotkaniu z przedstawicielem rosyjskich służb specjalnych, które odbyło się w listopadzie 2014 roku w Biełgorodzie. Na polecenie rosyjskiego funkcjonariusza miał monitorować przemieszczanie się ukraińskich wojsk i sprzętu[33]. Do lutego 2015 roku odpowiadał za dostarczanie materiałów wywiadowczych, a następnie otrzymał zadanie wybrania celu ataku terrorystycznego. Zaproponował swojemu kuratorowi atak na marsz upamiętniający rocznicę rewolucji w pobliżu charkowskiego Pałacu Sportu. Po akceptacji celu odebrał za pośrednictwem tajnej skrytki odłamkową minę przeciwpiechotną MON-100. Za realizację ataku terrorystycznego współpracownik rosyjskich służb miał otrzymać wynagrodzenie w wysokości 10 tysięcy USD[33].

Proces sądowy

edytuj

22 kwietnia 2015 roku prokuratura obwodu charkowskiego zatwierdziła i skierowała do Frunzeńskiego Sądu Rejonowego w Charkowie akt oskarżenia przeciwko trzem podejrzanym o atak terrorystyczny – Wiktorowi Tetiuckiemu, Wołodymyrowi Dwornikowowi i Serhijowi Baszłykowowi[34]. 22 lutego 2017 roku prokurator obwodu charkowskiego Jurij Danylczenko oświadczył, że oskarżeni i ich obrońcy wykorzystują wszelkie możliwości, aby opóźnić proces. Zauważył także, że „proces prawny został zakończony w 90%”. Do tego czasu odbyło się już około 60 rozpraw sądowych, z czego ponad 20 z nich zostało przerwanych z winy obrony[35]. 21 kwietnia 2017 roku po zmianie składu orzekającego sąd postanowił rozpocząć rozpatrywanie sprawy od nowa, przychylając się do wniosku jednego z oskarżonych[32]. W grudniu 2018 roku sprawa nadal toczyła się przed charkowskim sądem[35].

W 2019 roku Wołodymyr Zełenski i jego partia Sługa Ludu zwyciężyli w kwietniowych wyborach prezydenckich i lipcowych wyborach parlamentarnych. Jednym z głównych tematów podnoszonych przez nową ekipę rządzącą było zakończenie trwającej od 5 lat wojny w Donbasie. W lipcu 2019 roku rozpoczęto przygotowania do wznowienia rozmów w ramach formatu normandzkiego[36]. 9 grudnia 2019 roku w Paryżu odbyło się pierwsze od trzech lat spotkanie przywódców państw: prezydenta Ukrainy Wołodymyra Zełenskiego, prezydenta Rosji Władimira Putina, kanclerz Niemiec Angeli Merkel i prezydenta Francji Emmanuela Macrona. Szczyt normandzki nie przyniósł przełomu politycznego, lecz wśród poczynionych ustaleń uzgodniono wymianę więźniów w formule „wszyscy za wszystkich” do 31 grudnia[37]. Pod koniec grudnia strona ukraińska zwolniła 76 osób, a władze rosyjskie oraz zależne od nich tzw. Doniecka Republika Ludowa i Ługańska Republika Ludowa zwolniły 124 osoby[38]. Pomimo późniejszych wymian realizacja formuły „wszyscy za wszystkich” nie doszła do skutku[38].

26 grudnia 2019 roku prokurator Wołodymyr Łymar oświadczył podczas posiedzenia sądu, że oskarżeni o przeprowadzenie ataku terrorystycznego w pobliżu Pałacu Sportu znajdują się na listach więźniów objętych wymianą na żądanie władz Federacji Rosyjskiej. Prokurator złożył wniosek o zmianę środka zapobiegawczego oskarżonego z tymczasowego aresztowania na poręczenie, żądając jednocześnie dla całej trójki oskarżonych kary dożywotniego pozbawienia wolności[39]. Ołeh Hołowkow, prawnik osób poszkodowanych w ataku terrorystycznym, powiedział, że przekazanie oskarżonych w tej sprawie do innego państwa „będzie miało oczywiste znamiona przestępstwa przeciwko sprawiedliwości”. Z jego punktu widzenia oskarżeni nie mieścili się w żadnej kategorii osób, które mogłaby obejmować wymiana[40].

W czasie posiedzenia 26 grudnia Tetiucki i Dwornikow zapewniali o swojej niewinności, twierdząc, że w czasie procesu przyznali się do winy w wyniku tortur. Baszłykow potwierdził ich słowa, odmawiając jednocześnie składania odrębnych zeznań[32]. 28 grudnia skład sędziowski Frunzeńskiego Sądu Rejonowego w Charkowie skazał oskarżonych o atak terrorystyczny Wiktora Tetiuckiego, Wołodymyra Dwornikowa i Serhija Baszłykowa na dożywocie z konfiskatą mienia. Jednakże ze względu na „wyjątkowe okoliczności” środek zapobiegawczy wobec skazanych zmieniono na poręczenie[41]. Prawnik osób poszkodowanych w ataku terrorystycznym Ołeh Hołowkow po ogłoszeniu wyroku powiedział przedstawicielom mediów, że zarówno on, jak i jego klienci nie mają zastrzeżeń wobec wyroku, ale zamierzają odwołać się od decyzji o ekstradycji skazanych, uznając ją za „polityczną i w żaden sposób niezwiązaną z prawem”[42]. Uwolnienie terrorystów odpowiedzialnych za zamach w Charkowie wywołało krytykę w ukraińskich i zagranicznych mediach[43][44][45].

Upamiętnienie

edytuj
 
Kamień pamiątkowy ku czci ofiar ataku terrorystycznego z 22 lutego 2015 roku oraz ku pamięci wydarzeń z 22 lutego 2014 roku

24 lutego 2015 roku w Charkowie odbyło się czuwanie ku pamięci ofiar[46]. Wszyscy zabici w zamachu zostali pośmiertnie odznaczeni Orderem „Za odwagę” III stopnia[47][48][49].

Co roku 22 lutego pod pomnikiem odbywają się akcje ku czci zmarłych, o czym informuje strona internetowa organizatorów marszu[50][51][52]. 22 lutego 2016 roku, w pierwszą rocznicę zamachu, w pobliżu miejsca ataku terrorystycznego odsłonięto tablicę upamiętniającą ofiary[53].

21 września 2021 roku w cerkwi św. Jana Ewangelisty należącej do Kościoła Prawosławnego Ukrainy odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą ofiarom ataku terrorystycznego. Poświęcona została osobiście przez metropolitę kijowskiego i całej Ukrainy Epifaniusza[54].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Tomasz Piechal: Obwód charkowski: krucha stabilność. Ośrodek Studiów Wschodnich, 2015-06-09. [dostęp 2024-05-24].
  2. ↑ 22 лютого 2014 вигнали бандюковича – 22 лютого 2015 пора вигнати путлера!. euro.kharkiv.ua. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  3. ↑ За год в Харькове и области произошло 43 теракта - МВД. liga.net, 2015-03-05. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  4. ↑ Вибух під час Маршу єдності у Харкові – є загиблі. Radio Swoboda, 2015-02-22. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  5. ↑ Вибух у Харкові: щонайменше 2 загиблих, 10 поранених. Radio Swoboda, 2015-02-22. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  6. ↑ Zamach na pokojowy marsz w Charkowie. Sprawcy byli szkoleni przez Rosję?. Polskie Radio 24, 2015-02-23. [dostęp 2024-05-24].
  7. ↑ a b Вибух у Харкові: помер ще один підліток. BBC News, 2015-02-24. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  8. ↑ a b c d Kharkiv On Security Alert Following Deadly Blast At Peace March. Radio Wolna Europa, 2015-02-22. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  9. ↑ Halya Coynash: Men on trial for Kharkiv bomb that killed a child & others on pro-Ukraine march could be handed over to Russia. Kharkiv Human Rights Protection Group, 2019-09-25. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  10. ↑ a b Всім 11 постраждалим біля Папацу спорта зараз надається екстрена медична допомога. Вибух у Харкові кваліфіковано як теракт. Charkowska Obwodowa Administracja Państwowa, 2015-02-22. [dostęp 2024-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-22)]. (ukr.).
  11. ↑ Вічна пам'ять героям!. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Ukrainy, 2015-02-22. [dostęp 2024-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-23)]. (ukr.).
  12. ↑ Унаслідок вибуху в Харкові загинули відомий активіст і підполковник міліції - Геращенко. Ukraińska Niezależna Agencja Informacyjna, 2015-02-22. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  13. ↑ Загиблий в результаті теракту в Харкові 15-річний Данило Дідик навчався в школі для обдарованих дітей. Фото. galinfo.com.ua, 2015-02-24. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  14. ↑ У Харківському теракті з'явилася третя жертва: 15-річний підліток. Ukraińska Niezależna Agencja Informacyjna, 2015-02-23. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  15. ↑ Число жертв теракту в Харкові зросло до чотирьох осіб - у лікарні помер 18-річний студент. Ukraińska Niezależna Agencja Informacyjna, 2015-02-24. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  16. ↑ a b c Вибух в Харкові: кількість жертв збільшилася. BBC News, 2015-02-23. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  17. ↑ Сотрудники полиции почтили память полковника Рыбальченко. mayday.com.ua, 2017-02-22. [dostęp 2024-05-24]. (ros.).
  18. ↑ Погибшему милиционеру Вадиму Рыбальченко посмертно присвоено звание полковника. atn.ua, 2015-02-24. [dostęp 2024-05-24]. (ros.).
  19. ↑ У Харкові школу № 11 назвали на честь Данила Дідіка. Ukraiński Instytut Pamięci Narodowej, 2023-03-01. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  20. ↑ Wioletta Kirtoka: Данило Дідік (посмертно). uaheroes.com. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  21. ↑ Сьогодні Дані Дідику було б 24 роки. smila-ua.com, 2023-04-27. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  22. ↑ Marharyta Deżkina, Wjaczesław Mawryczew: "Даня загинув за Україну". Сквер у Києві назвали на честь 15-річного харків'янина Дані Дідіка Ексклюзивно. Nacionalna suspilna tełeradiokompanija Ukrajiny, 2023-11-23. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  23. ↑ 22 лютого – восьмі роковини теракту у Харкові, внаслідок якого загинуло четверо осіб. mezha.net, 2023-02-22. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  24. ↑ EU Statement on Russia's Ongoing Aggression against Ukraine and Violations of OSCE Principles and Commitments. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, 2022-02-26. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  25. ↑ Kharkiv terror attack condemned. Latvijas sabiedriskais medijs, 2015-02-23. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  26. ↑ У Харкові 23 лютого оголошено днем жалоби – міськрада. Ukraińska Niezależna Agencja Informacyjna, 2015-02-22. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  27. ↑ Україна подала позов проти Російської Федерації до Міжнародного суду ООН. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Ukrainy, 2017-01-16. [dostęp 2024-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-18)]. (ukr.).
  28. ↑ Did Kharkiv Just Become Russia’s Next Target in Ukraine War?. Atlantic Council, 2015-03-12. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  29. ↑ Charków pogrążony w żałobie po zamachu. „Newsweek Polska”, 2015-02-23. [dostęp 2024-05-24].
  30. ↑ У Харкові в неділю мало відбутися кілька терактів - СБУ. „Ukraińska prawda”, 2015-02-22. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  31. ↑ Обвиняемым в теракте возле Дворца спорта в Харькове в 2015 году продлили арест на два месяца. censor.net, 2018-10-31. [dostęp 2024-05-24]. (ros.).
  32. ↑ a b c Обвиняемые в теракте возле Дворца спорта в Харькове отказались признать свою вину. Interfax-Ukrajina, 2019-12-26. [dostęp 2024-05-24]. (ros.).
  33. ↑ a b Признание организатора теракта в Харькове: $10 тыс. я должен был получить на территории Российской Федерации. Видео. gordonua.com, 2015-02-27. [dostęp 2024-05-24]. (ros.).
  34. ↑ Обвинувачення у справі про теракт біля харківського Палацу спорту направлено до суду. 5 kanał, 2015-04-22. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  35. ↑ a b Теракт біля Палацу спорту в Харкові: судовий процес завершений на 90%. Ukrinform, 2017-02-22. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  36. ↑ Wojciech Konończuk: Nowe nadzieje, stare ryzyka: perspektywy uregulowania konfliktu w Donbasie. Ośrodek Studiów Wschodnich, 2019-09-04. [dostęp 2024-05-24].
  37. ↑ Katarzyna Chawryło, Tadeusz Iwański: Szczyt normandzki bez przełomu. Ośrodek Studiów Wschodnich, 2019-12-10. [dostęp 2024-05-24].
  38. ↑ a b Krzysztof Nieczypor: Gra pozorów. Impas w sprawie wojny w Donbasie. Ośrodek Studiów Wschodnich, 2020-12-23. [dostęp 2024-05-24].
  39. ↑ Прокуратура підтвердила наявність харківських терористів у переліку осіб для обміну. times.kharkiv.ua, 2019-12-26. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  40. ↑ Обмін Башликова, Тетюцького й Дворнікова неможливий – адвокат (відео). times.kharkiv.ua, 2019-12-25. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  41. ↑ Суд випустив з-під варти обвинувачуваних у теракті біля Палацу Спорту. times.kharkiv.ua, 2019-12-28. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  42. ↑ Потерпілі від теракту вважають справедливим довічний вирок й оскаржать рішення про видачу терористів. times.kharkiv.ua, 2019-12-28. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  43. ↑ Adrian Karatnycky: Prisoner exchange lifts the veil on Russia’s hybrid war against Ukraine. Atlantic Council, 2020-01-09. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  44. ↑ Illia Ponomarenko, Matthew Kupfer: In prisoner swap, Ukraine releases alleged killers, terrorists with ties to Russia. Kyiv Post, 2019-12-31. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  45. ↑ Tony Wesolowsky: Price To Pay: Release Of Former Ukrainian Riot Police In Prisoner Swap Sparks Anguish, Debate. Radio Wolna Europa, 2019-12-30. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  46. ↑ У Харкові проводять віче в пам'ять про загиблих під час теракту. ua-pressa.com, 2015-02-24. [dostęp 2024-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-24)]. (ukr.).
  47. ↑ УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ № 106/2015. Prezydent Ukrainy, 2015-02-24. [dostęp 2024-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-24)]. (ukr.).
  48. ↑ Петро Порошенко нагородив Вадима Рибальченка орденом «За мужність». Charkowska Obwodowa Administracja Państwowa, 2015-02-26. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  49. ↑ УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ №491/2015. Prezydent Ukrainy, 2015-08-21. [dostęp 2024-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-27)]. (ukr.).
  50. ↑ 22 лютого 2017 біля Палацу Спорту згадаємо 2014 та вшануємо загиблих 2015. euro.kharkiv.ua. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  51. ↑ 22 та 23 лютого 2018 пом’янули загиблих 22 лютого 2015 року. euro.kharkiv.ua. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  52. ↑ 22 лютого 2019 згадали нашу перемогу у 2014 та величезну трагедію у 2015 році. euro.kharkiv.ua. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
  53. ↑ У Харкові відкрили пам'ятний знак загиблим під час теракту біля Палацу спорту. city.kharkov.ua, 2016-02-22. [dostęp 2024-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-24)]. (ukr.).
  54. ↑ Предстоятель звершив у Харкові освячення престолу Іоано-Богословського храму. Kościół Prawosławny Ukrainy, 2021-09-21. [dostęp 2024-05-24]. (ukr.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zamach_na_marszu_jedności_w_Charkowie&oldid=74060294”