Zawyki
Zawyki (język podl. Zawyki; Завикі) – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, w gminie Suraż[4][5]. Wieś leży na północnym brzegu Narwi.
| wieś | |
 Narew w Zawykach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2016) |
313[2] |
| Strefa numeracyjna |
85 |
| Kod pocztowy |
18-105[3] |
| Tablice rejestracyjne |
BIA |
| SIMC |
0041832[4] |
Położenie na mapie gminy Suraż  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu białostockiego  | |
 52°55′11″N 23°00′39″E/52,919722 23,010833[1]
| |
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0041849 | Tatarska | część wsi |
Do 1954 roku miejscowość należała do gminy Zawyki. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Bożego Ciała w Surażu, a prawosławnego do parafii pw. Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Kożanach.
Historia edytuj
Pierwsza wzmianka pisemna o wsi pochodzi z 1558 roku. Zawyki zamieszkiwane były wówczas głównie przez ludność ruską stanu chłopskiego, początkowo prawosławną a po 1596 unicką[6]. W poł. XVIII w. na potrzeby tej ludności Ignacy Karniewski, generał wojsk koronnych, ufundował we wsi kaplicę, będącą filią cerkwi suraskiej. Materiał do jej budowy pozyskano z rozbiórki XVI-wiecznej cerkwi w Bacieczkach[7]. Kaplica ta, podobnie jak cerkiew parafialna, należały do diecezji włodzimiersko-brzeskiej[8]. Kaplica (od 1919 r. rzymskokatolicka) zachowała się do dziś i jest jednym z zabytków miejscowości.
W 1790 r. wieś liczyła 51 domów[9].
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwało 427 osób, wśród których 380 było wyznania rzymskokatolickiego, 43 prawosławnego a 4 mojżeszowego. Jednocześnie 421 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 2 białoruską, a 4 żydowską. Było tu 80 budynków mieszkalnych[10].
W przeszłości mieszkańcy Zawyk porozumiewali się między sobą gwarą języka białoruskiego. W 1980 r. dokonano tu badań dialektologicznych pod kierunkiem Janusza Siatkowskiego, w ramach których odnotowano, że starsze i część średniego pokolenia posługuje się między sobą gwarą białoruską, młodzież mówi zazwyczaj po polsku[9]. Współcześnie jednak gwarę tę należy uznać za wymarłą[11].
Zabytki edytuj
- drewniana kapliczka „Ze źródełkiem”, 2. poł. XVIII w., nr rej.: 697 z 26.04.1988
- drewniana kaplica cmentarna pod wezwaniem Imienia Maryi (od 1919 rzymskokatolicka)[12], na dawnym cmentarzu unickim (później prawosławnym, współcześnie rzymskokatolickim), 2. poł. XVIII-XIX w., nr rej.: 698 z 26.04.1988[13].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 160182
- ↑ Strona gminy, liczba ludności w dn. 31.12.2016 [dostęp 2020-10-24]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1598 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Marta Sokół: Rys historyczny miejscowości w gminie Suraż. suraz.pl. [dostęp 2018-07-08].
- ↑ Michał Czykwin: Parafia świętego Jana Teologa w Białymstoku - Historia. bacieczki.cerkiew.pl. [dostęp 2018-05-12].
- ↑ Jerzy Hawryluk. Cerkiew prawosławna na Podlasiu przed Unią brzeską. „Над Бугом і Нарвою”. 2 (30), 1997. Związek Ukraińców Podlasia. ISSN 1230-2759. [dostęp 2018-07-08]. (pol.).
- ↑ a b Stanisław Glinka: Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980, s. 50. [dostęp 2018-07-08].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 19.
- ↑ Michał Sajewicz. Nasza mowa prosta, czyli o białorusko-ukraińskiej granicy językowej na Białostocczyźnie. „Над Бугом і Нарвою”. 3, maj-czerwiec 1992. Związek Ukraińców Podlasia. ISSN 1230-2759. [dostęp 2018-07-08]. (pol.).
- ↑ Atrakcje Podlasia – Kaplica w Zawykach. [dostęp 2016-07-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-03)].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
Linki zewnętrzne edytuj
- Zawyki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 503.