Wikipedia

Zygmunt Ewy

polski naukowiec-weterynarz

Zygmunt Oswald Ewy (ur. 27 kwietnia 1913 we Lwowie, zm. 22 czerwca 1994 w Krakowie) – polski uczony, fizjolog zwierząt, profesor nauk weterynaryjnych, związany z Akademią Rolniczą w Krakowie, także z Instytutem Zootechniki w Balicach, członek Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk[1].

Zygmunt Oswald Ewy
Zygmunt Oswald Ewý
Ilustracja
Zygmunt Ewy podczas pochodu z okazji Jubileuszu 600-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego (Kraków, 10 maja 1964)
Data i miejsce urodzenia

27 kwietnia 1913
Lwów

Data i miejsce śmierci

22 czerwca 1994
Kraków

Profesor nauk weterynaryjnych
Specjalność: endokrynologia, fizjologia zwierząt
Alma Mater

Akademia Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie 1938

Doktorat

1945
Uniwersytet Wrocławski

Habilitacja

1951
Uniwersytet Jagielloński

Profesura

1954

Polska Akademia Nauk / Umiejętności
Status PAN

członek rzeczywisty (1976)

Status PAU

członek czynny (1989)

Doktor honoris causa
Akademia Rolniczo-Techniczna w Olsztynie – 1988
Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Akademia Rolnicza w Krakowie

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939
Cytaty w Wikicytatach

Życiorys edytuj

Pochodził z lwowskiej rodziny ziemiańskiej o szwajcarskich korzeniach, był synem Oswalda i Marii z domu Loteczka. Ukończył XI Gimnazjum im. Jędrzeja Śniadeckiego we Lwowie w 1933. Dyplom lekarza weterynarii na podstawie pracy Zachowanie się wody w tkankach w czasie glikolizy mięśniowej u konia otrzymał po odbyciu studiów w Akademii Medycyny Weterynaryjnej w 1938. Odbył roczne szkolenie wojskowe (VII kurs 1938/1939, 5. pal) we Włodzimierzu Wołyńskim. W stopniu podporucznika brał aktywny udział w obronie Lwowa, za co otrzymał od Rządu Polskiego na uchodźstwie Krzyż Kampanii Wrześniowej[2]. Od 1939, w czasie sowieckiej okupacji Lwowa, pracował jako asystent w powstałym Lwowskim Instytucie Weterynaryjnym, a po zajęciu Lwowa przez Niemców w 1941 kontynuował pracę w utworzonych wtedy Państwowych Zawodowych Kursach Weterynaryjnych (niem. Staatliche Tierärztliche Fachkurse). Miał możliwość prowadzić własne badania naukowe do 1944. W tym czasie zainteresował się endokrynologią i przygotował pracę doktorską[1].

W 1945 uzyskał stopień doktora weterynarii na Uniwersytecie Wrocławskim na podstawie rozprawy Wstrząsy wywołane węglowodanami i ich zależności od diety (promotor prof. Andrzej Klisiecki). W latach 1945–1950 pracował na stanowisku starszego asystenta Katedry Chemii Farmaceutycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, a następnie przeniósł się do Katedry Rolnictwa kierowanej przez Teodora Marchlewskiego[2]. W 1951 habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie pracy Różnice rasowe w reagowaniu bydła na niektóre bodźce nerwowe i hormonalne. W 1954 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego i objął Katedrę Fizjologii Zwierząt w nowo utworzonej Wyższej Szkoły Rolniczej (późniejszej Akademii Rolniczej) w Krakowie[a][1][2]. W 1962 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego nauk weterynaryjnych[3]. Był długoletnim kierownikiem tej katedry, a także skutecznym i życzliwym organizatorem pracy naukowej dużej grupy współpracowników i uczniów[4][5]. W kadencji 1962–1965 pełnił obowiązki prorektora do spraw nauki Akademii, a w latach 1966–1977 był dyrektorem międzyuczelnianego Instytutu Biologii Stosowanej[b][6].

W okresie 1950–1983 kierował także Pracownią Biochemii, a później Zakładem Fizjologii Zwierząt w Instytucie Zootechniki. Przez kilka kadencji był zastępcą przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu oraz przewodniczącym jej Komisji Kwalifikacyjnej[6]. Przyczynił się do rozwoju i doskonalenia krajowej populacji bydła mlecznego[7].

Działalność naukowa edytuj

Głównym kierunkiem jego badań były zagadnienia wydzielania wewnętrznego u zwierząt użytkowych, a w szczególności fizjologia laktacji[8]. Zajmował się także oddziaływaniem środowiska na mechanizmy warunkujące procesy życiowe i wpływem układu endokrynnego na rozród zwierząt[5]. Prowadził prace nad dysfunkcją hormonalną tarczycy[9], nad zawartością jodu w wodzie i w mleku krów, a także nad potrzebą suplementacji paszowej jodu w różnych regionach Polski[10]. Jego prace były przedstawiane na dziesięciu światowych kongresach fizjologii ogólnej[6].

 
Zygmunt Ewy (z prawej) w czasie jubileuszu 80-lecia urodzin w auli Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie i Krzysztof Cena, jeden z jego uczniów, 11 czerwca 1993

W 1969 przyjęty został w poczet członków korespondentów Polskiej Akademii Nauk, w 1976 został jej członkiem zwyczajnym[11]. Był wiceprzewodniczącym Rolniczej Komisji Izotopowej PAN (1970–1971), a także pełnił szereg funkcji w krakowskim Oddziale PAN – sekretarza Komisji Biologicznej (1957–1960), wiceprzewodniczącego (1960–1985) i przewodniczącego (od 1985) Komisji Nauk Rolniczych i Leśnych, a także zastępcy sekretarza naukowego Oddziału (1984–1992)[12]. W 1989 został członkiem odnowionej Polskiej Akademii Umiejętności[1]. W październiku 1988 Akademia Rolniczo-Techniczna w Olsztynie nadała mu tytuł doktora honoris causa[13]. Należał do Korporacji Akademickiej Fidelia Leopolnensis[2][14].

W 1961 był współzałożycielem czasopisma „Acta Agraria et Silvestria”[15]. Był autorem wielokrotnie wznawianego podręcznika Zarys fizjologii zwierząt (1956)[16]. Wypromował 31 doktorów, spośród których 12 uzyskało tytuł profesora, a siedmiu stopień doktora habilitowanego[2][6]. Był członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Nauk Weterynaryjnych i został wyróżniony godnością członka honorowego oraz odznaczony medalem „Pro Scientia Veterinaria Polona”[17]. Był również członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Fizjologicznego. Poza pracą naukową prowadził praktykę weterynaryjną, był współzałożycielem pierwszego azylu dla zwierząt w Krakowie. Był zamiłowanym kynologiem[6] i długoletnim przewodniczącym Rady Naukowej Związku Kynologicznego w Polsce i jego członkiem honorowym (1978)[18], a także promotorem rasy owczarka podhalańskiego[19].

Inne informacje edytuj

Zawarł związek małżeński z Krystyną Chruściel (1921–2010). Ich córka, Anna Ewý-Skalska jest lekarzem radiologiem, a syn Jacek Ewý architektem. Brat żony, Tadeusz Chruściel był profesorem farmakologii w Warszawie. Zygmunt Ewy jest pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie (sektor SC5, rząd 3, grób 13)[20]. Bratem matki żony był Władysław Webersfeld.

Upamiętnienie edytuj

Z okazji 100. rocznicy urodzin zorganizowano w Krakowie międzynarodowe sympozjum poświęcone jego dorobkowi naukowemu[21][22].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Wydziały Rolniczy i Leśny Uniwersytetu Jagiellońskiego stanowiły podstawę utworzenia w 1953 Wyższej Szkoły Rolniczej w Krakowie, którą w 1972 przemianowano na Akademię Rolniczą (otrzymała w 1978 imię Hugona Kołłątaja) i która w 2008 uzyskała status Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie.
  2. ↑ W skład Rady Naukowej Instytutu wchodzili przedstawiciele Akademii Rolniczej, Akademii Medycznej i Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d Krystyna Pierzchała-Koziec, Marian Tischner, Profesor Zygmunt Ewy (1913–1994), „Biuletyn Informacyjny” (6(86)), Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, grudzień 2013, s. 61, ISSN 1899-7775 [dostęp 2020-01-08].
  2. ↑ a b c d e Monika Nowakowska-Zamachowska i inni, Zygmunt Ewy – lekarz weterynarii, twórca polskiej szkoły fizjologii zwierząt, „Medycyna Weterynaryjna”, 72 (4), 2016, s. 269–272, DOI: 10.21521/mw.5645 [dostęp 2020-01-06].
  3. ↑ Zygmunt Ewy [online], Biblioteka Jagiellońska Uniwersytetu Jagiellońskiego – Baza Biogramów [dostęp 2010-01-08].
  4. ↑ Jubileusz 55-lecia Wydziału Zootechnicznego – Hodowli i Biologii Zwierząt, „Biuletyn Informacyjny – Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie” (1 (57)), 2009, s. 4–8, ISSN 1899-7775 [dostęp 2020-01-06].
  5. ↑ a b Zygmunt Ewy, Działalność badawcza z zakresu fizjologii zwierząt w okresie międzywojennym i powojennym w Polsce, „Medycyna Weterynaryjna”, 47 (7), 1991, s. 327–330, ISSN 0025-8628 [dostęp 2020-01-08].
  6. ↑ a b c d e Zygmunt Ewy (1913–1994), [w:] Danuta Dobrowolska (red.), Samodzielni pracownicy naukowi Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego 1950–2015, Kraków-Balice: Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy, 2015, s. 145–147, ISBN 978-83-7607-297-5.
  7. ↑ Jan Trela, Bogumiła Choroszy, Wkład Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego w rozwój i doskonalenie krajowej populacji bydła mlecznego, „Wiadomości Zootechniczne”, XLVIII (4), 2010, s. 3–30, ISSN 1731-8068 [dostęp 2020-01-31].
  8. ↑ Zygmunt Ewy, Z historii weterynarii. Początki endokrynologii zwierząt w środowisku krakowskim, „Medycyna Weterynaryjna”, 50 (1), 1994, s. 42–43, ISSN 0025-8628.
  9. ↑ Zygmunt Ewy, Stanisław Bobek, Andrzej Laszczka, Fizjologiczna nadczynność tarczycy u młodego buhaja, „Medycyna Weterynaryjna”, XVII (8), 1961, s. 491–494, ISSN 0025-8628 [dostęp 2020-01-15].
  10. ↑ Zygmunt Ewy i inni, Badania nad niedoborem jodu na terenach południowej Polski, „Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual”, 23 (2), 1972, s. 249, ISSN 2300-4967 [dostęp 2020-01-07].
  11. ↑ EWY, Zygmunt [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-02].
  12. ↑ Kadencje władz Oddziału [online], Polska Akademia Nauk – Oddział w Krakowie [dostęp 2020-01-08].
  13. ↑ Program rozwoju Wydziału Bioinżynierii Zwierząt na lata 2012–2016 [online], Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2013 [dostęp 2020-01-06].
  14. ↑ Patryk Tomaszewski, Polskie korporacje akademickie w latach 1918–1939, Toruń: cycero.pl, 2011, s. 516, ISBN 978-83-928698-3-2 [dostęp 2020-01-09].
  15. ↑ „Acta Agraria et Silvestria” – historia [online], Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie [dostęp 2020-03-24].
  16. ↑ Zygmunt Ewy, Zarys fizjologii zwierząt, wyd. 7, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 548, ISBN 83-01-07085-4 [dostęp 2020-01-15].
  17. ↑ Członkowie Honorowi [online], Polskie Towarzystwo Nauk Weterynaryjnych [dostęp 2020-01-08].
  18. ↑ Historia Oddziału Krakowskiego Związku Kynologicznego w Polsce – Część III [online], Związek Kynologiczny w Polsce, Oddział w Krakowie [dostęp 2020-01-06].
  19. ↑ A Breed That “Refused to Die” [online], National Purebred Dog Day, 28 lutego 2019 [dostęp 2020-01-30] (ang.).
  20. ↑ Cmentarz Parafialny Kraków Salwator [online], Grobonet [dostęp 2020-01-09].
  21. ↑ Krystyna Pierzchała-Koziec, Międzynarodowe sympozjum w 100-lecie urodzin profesora Zygmunta Ewy (1913–1994), „Biuletyn Informacyjny” (6(86)), Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, grudzień 2013, s. 59–60, ISSN 1899-7775 [dostęp 2020-01-08].
  22. ↑ Krystyna Pierzchała-Koziec (red.), Fizjologia w naukach zootechnicznych, weterynaryjnych i medycznych: Materiały z sympozjum poświęconego 100. rocznicy urodzin profesora Zygmunta Ewy, „Prace Komisji Nauk Rolniczych, Leśnych i Weterynaryjnych – Polska Akademia Umiejętności”, 21, Materiały z Międzynarodowego Sympozjum poświęconego 100. rocznicy urodzin prof. Zygmunta Ewy, 20 września 2013 w Krakowie, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2015, s. 102, ISSN 1733-5183.

Bibliografia edytuj

  • Andrzej Śródka: Uczeni polscy XIX–XX stulecia. T. 5: Suplement. Warszawa: Aries, 2002, s. 95. ISBN 83-85787-07-0.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zygmunt_Ewy&oldid=72335642”