Żebra (anatomia)
Żebra (łac. costae) – elementy szkieletu osiowego kręgowców, mające postać chrzęstnych lub kostnych prętów[1].
Ryby
edytujW tułowiu ryby wyróżnić można dobrze wykształcone żebra dolne (costae ventrales), które łączą się stawowo z wyrostkami poprzecznymi kręgów. Im bliżej ogona, tym pary żeber są bliżej siebie, a tam, gdzie kończy się jama ciała, a zaczyna część ogonowa, wraz z wyrostkami poprzecznymi tworzą wyrostki kolczyste. U niektórych ryb (np. miastuga) wyróżnić można też żebra górne (costae dorsales). Kręgouste żeber nie mają, u spodoustych żebra mogą występować, ale są zbudowane z chrząstki, nie kości[1]. Innymi, poza żebrami, prętowatymi skostnieniami u ryb kostnoszkieletowych są ości, u różnych rzędów i rodzin różniące się liczbą, kształtem i umiejscowieniem[1].
Czworonogi
edytujWszystkie czworonogi mają szkielet oparty na jednym schemacie. U pierwotnych płazów, meandrowców, żebra występowały zarówno w tułowiu jak i ogonie. U współczesnych płazów żebra są krótkie i nie dosięgają mostka. Dość dobrze rozwinięte są u płazów ogoniastych, natomiast u bezogonowych są zredukowane i ledwie widoczne (żaba). U płazów beznogich są na całej długości kręgosłupa, ale tylko w odcinku tułowiowym, bo w tej grupie odcinek ogonowy nie występuje[1]. U gadów współczesnych w pełni rozwinięte żebra występują tylko w okolicy piersiowej. Przednie żebra łączą się z mostkiem, tworząc klatkę piersiową. Żebra te są dwu- lub trzyodcinkowe, odcinki są połączone stawami. Żebra łączące się z mostkiem noszą nazwę żeber prawdziwych. Następne żebra łączą się z mostkiem poprzez poprzednie, z którymi są zrośnięte i te noszą nazwę żeber rzekomych. Dalsze, jednoczęściowe, nie dosięgają mostka i nazywa się je żebrami wolnymi (costae fluctuantes). Takie zróżnicowanie wykazują jednak tylko najbardziej zaawansowane ewolucyjnie gady. Schemat ten w pełni odpowiada budowie przeciętnego ssaka. U ptaków dodatkowo okolica mostka zostaje wzmocniona poprzez występujący na przykręgowej części żebra wyrostek haczykowaty (processus uncinatus).
Żebra człowieka
edytujŻebra stanowią część układu kostnego człowieka. Jest to dwanaście par (niewielka część populacji ma żeber więcej lub mniej) półkoliście wygiętych kości klatki piersiowej, które z jednej strony łączą się z kręgami piersiowymi, a z drugiej strony, w wypadku żeber I–X, z mostkiem. Żebra XI i XII nie są połączone z mostkiem. Wyróżnia się żebra prawdziwe (costae verae), będące pierwszymi siedmioma żebrami licząc od góry, tj. żebrami I–VII. Połączone są one bezpośrednio z mostkiem własną chrząstką – chrząstką żebrową (cartilago costalis), co odróżnia je od żeber rzekomych (costae spuriae, żeber VIII–XII) niemających takiego połączenia. Żebra XI i XII nazywa się żebrami wolnymi (costae fluitantes) z racji braku połączenia z mostkiem. Żebra od VIII do X połączone są z mostkiem łukiem żebrowym (arcus costalis)[2], utworzonym przez ich połączone chrząstki żebrowe[3].
Podstawową funkcją żeber jest ochrona ważnych dla życia narządów znajdujących się w klatce piersiowej – serca i płuc. Żebra odgrywają także ważną rolę w procesie oddychania; stanowią miejsce przyczepu mięśni oddechowych, a także dzięki występowaniu chrząstek między żebrami a mostkiem możliwe jest zwiększanie i zmniejszanie objętości klatki piersiowej, co tworzy zmianę ciśnień w jej wnętrzu i umożliwia wdech i wydech.
W budowie pojedynczego żebra wyróżnia się: trzon (corpus costae), szyjkę (collum costae) oraz głowę żebra (caput costae), która łączy żebro z kręgosłupem[2]. Trzon żebra jest cienką, spłaszczoną częścią żebra, która uwypuklona jest do zewnątrz (wyjątek: pierwsze żebro do góry). Na wewnętrznej powierzchni trzonu żebra znajduje się bruzda żebra (łac. sulcus costae) dla naczyń i nerwów międzyżebrowych. Szyjka żebra łączy trzon żebra z główką żebra. Na jej górnej powierzchni znajduje się grzebień szyjki żebra (crista colli costae). Natomiast główka żebra przedzielona jest grzebieniem główki żebra (crista capitis costae) (wyjątek: żebra łączące się z jedną strukturą nie mają tego grzebienia), do którego przyczepia się więzadło głowy żebra (ligamentum capitis costae), na dwa dołki główki żebra (fovea capitis costae). Dołek górny łączy się z dolnym wcięciem żebrowym kręgu piersiowego wyżej leżącego, a dolny łączy się z górnym dołkiem żebrowym trzonu kręgu leżącego poniżej. Na powierzchni wewnętrznej żebra, w bruździe żebra (sulcus costae), biegną od góry:
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Janina Orska, Szkielet osiowy. Żebra, [w:] Henryk Szarski (red.), Anatomia porównawcza kręgowców. Część pierwsza, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 154–156, ISBN 83-01-02274-4.
- ↑ a b Bochenek i Reicher 2019 ↓, s. 273–274.
- ↑ Bochenek i Reicher 2019 ↓, s. 291.
Bibliografia
edytuj- Adam Bochenek, Michał Reicher, Anatomia człowieka. Tom I. Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła, mięśnie, wyd. XIII, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2019, ISBN 978-83-200-4323-5.
