Janssen (planeta)
Janssen[3] (55 Cancri e) – planeta pozasłoneczna typu superziemia orbitująca wokół gwiazdy 55 Cancri A. Jej średnica jest ponad dwukrotnie większa od średnicy Ziemi, a jej masa wynosi około osiem razy tyle, co masa Ziemi[4]. Planeta obiega swoją gwiazdę co 18 godzin; z powodu bliskości gwiazdy temperatura jej powierzchni wynosi około 2700 °C[5]. Modele budowy planet pozasłonecznych sugerują, że planeta może być zbudowana głównie z węgla, z czego około jedna trzecia węgla występuje w postaci diamentu.
 Wizja artystyczna planety Janssen i jej macierzystej gwiazdy | |
| Odkrywca | |
|---|---|
| Data odkrycia |
2004 |
| Charakterystyka orbity (J2000) | |
| Półoś wielka |
0,0156 ± 0,00011 au |
| Mimośród |
0,057 +0,064−0,041 |
| Okres orbitalny |
0,736546 ± 0,000003 |
| Argument perycentrum |
170 ± 130° |
| Czas przejścia przez perycentrum |
2 449 999,83643 ± 0,0001 JD |
| Czas tranzytu |
2 455 568,026 +0,0012−0,0006 JD |
| Nachylenie orbity |
81,0 ± 1,7° |
| Charakterystyka fizyczna | |
| Masa | |
| Promień | |
| Gęstość |
4500 ± 200 kg/m³[1] |
| Temperatura powierzchni |
ok. 2700 K |
Nazwa edytuj
Nazwa planety została wyłoniona w publicznym konkursie w 2015 roku. Upamiętnia ona Zachariasza Janssena, holenderskiego optyka, który skonstruował pierwszy mikroskop optyczny, a przypisuje mu się także wynalazek teleskopu. Nazwę tę zaproponowali członkowie Królewskiego Niderlandzkiego Stowarzyszenia Meteorologii i Astronomii (Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde) z Holandii[3][6].
Odkrycie edytuj
Planeta została odkryta w 2004 roku przez Teleskop Hobby-Eberly, który jest jednym z najbardziej dokładnych teleskopów znajdujących zastosowanie w spektroskopii.
W 2005 roku Jack Wisdom zakwestionował jej istnienie. Stwierdził, że sygnał przypisywany tej planecie tak naprawdę pochodzi od 55 Cancri c, a zamiast gorącego neptuna w układzie istnieje niewielki gazowy olbrzym o masie 1,8 masy Neptuna (31 mas Ziemi) i okresie obiegu po orbicie równym około 261 dni[7].
Jego przypuszczenia częściowo się potwierdziły: w 2007 roku zespół Debry Fischer z San Francisco State University wykazał, że obie planety istnieją. Odkrycie to pozwoliło skorygować parametry orbit wszystkich planet układu i wyeliminowało podejrzane sygnały z krzywej prędkości radialnej. Nowo odkryta planeta została nazwana 55 Cancri f, później zyskała nazwę Harriot.
W 2010 roku Rebeka Dawson i Daniel Fabrycky powtórnie przeanalizowali dane o prędkościach radialnych kilku gwiazd posiadających planety wykryte tą metodą i wykazali, że regularne przerwy w obserwacjach (spowodowane zachodami gwiazdy za horyzont miejsca obserwacji) mogą prowadzić do błędnego wyznaczenia okresu[8]. Wyznaczony przez nich na nowo okres obiegu 55 Cancri e wyniósł 0,7365 dnia, czterokrotnie krócej, niż wcześniej przypuszczano. Ponieważ oznaczało to, że planeta znajduje się znacznie bliżej gwiazdy macierzystej, wzrosło prawdopodobieństwo, że obserwowana z Ziemi planeta może przechodzić przed tarczą gwiazdy. Jednocześnie Dawson i Fabrycky skorygowali oszacowanie masy planety na co najmniej 8,3 ± 0,3 mas Ziemi.
Charakterystyka edytuj
Tranzyty z obliczonym okresem udało się zaobserwować w roku 2011, wizualnie przy pomocy precyzyjnego fotometru satelity MOST (Microvariability & Oscillations of STars)[9], oraz w podczerwieni z użyciem kosmicznego teleskopu Spitzera[10]. Wspólna analiza wyników tych obserwacji pozwoliła wyznaczyć promień planety na 2,17 ± 0,1 promienia Ziemi[2]. Masa planety, wyznaczona z precyzyjnych pomiarów prędkości radialnej gwiazdy, wynosi 7,81+0,58−0,53 M🜨[10]. Wyznaczona dzięki temu gęstość planety jest równa 4,5 ± 0,2 g/cm³. Jest to zbyt niska gęstość dla czysto skalistej planety o tej wielkości[1][2]. Według pierwszych analiz uważano, że planeta posiada rozległą otoczkę gazową, najprawdopodobniej złożoną z pary wodnej[2][11]. Masa tej otoczki miała stanowić około 20% masy planety, a wysoka temperatura planety (około 2000 K) oznaczałaby, że byłaby to para wodna w stanie nadkrytycznym.
Według badań opublikowanych w 2012 roku na planecie nie ma wody pod żadną postacią. Najprawdopodobniej około jednej trzeciej masy planety stanowi węgiel, który z powodu wysokiego ciśnienia we wnętrzu i panującej temperatury występuje w postaci diamentu. Powierzchnia planety jest najprawdopodobniej pokryta węglem pod postacią grafitu. Jest to pierwsza znana superziemia, do której pasuje ten model budowy wewnętrznej[11].
Od stycznia 2012 do czerwca 2013 roku w podczerwonym paśmie 4,5 μm planeta pojaśniała prawie czterokrotnie. Odpowiadałoby to wzrostowi temperatury od 1400 K do 2700 K. Prawdopodobnie jest to skutek zniknięcia chmury pyłu, która wcześniej absorbowała i rozpraszała część ciepła planety[12].
30 marca 2016 roku zmierzono temperaturę obu półkul (egzoplaneta zwrócona jest ku swej gwieździe stale tą samą stroną). Nocna strona ma temperaturę 1100 °C, natomiast dzienna aż 2400°C[13].
Zobacz też edytuj
- PSR J1719-1438 – pulsar z orbitującym wokół niego obiektem, który także bywa nazywany „diamentową planetą”
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Michael Endl et al.. Revisiting ρ1 Cancri e: A New Mass Determination of the Transiting Super-Earth. „The Astrophysical Journal”. 759 (1), s. 19, 2012-11-01. DOI: 10.1088/0004-637X/759/1/19. Bibcode: 2012ApJ...759...19E. (ang.).
- ↑ a b c d Michaël Gillon, et al. Improved precision on the radius of the nearby super-Earth 55 Cnc e. „Astronomy & Astrophysics”, 2011. arXiv:1110.4783. (ang.).
- ↑ a b Final Results of NameExoWorlds Public Vote Released. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2015-12-15. [dostęp 2015-12-18].
- ↑ Giant Waterworld Confirmed Around Naked Eye Star. technologyreview.com, 2011-10-26. [dostęp 2011-10-27]. (ang.).
- ↑ Astronomers unveil portrait of 'exotic super-Earth', densest known rocky planet. sciencedaily.com. (ang.).
- ↑ The Approved Names. [w:] NameExoWorlds [on-line]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna / Zooniverse, 2015-12-15. [dostęp 2015-12-18].
- ↑ Jack Wisdom. A Neptune-sized Planet in the ρ 1 Cancri System. „Bulletin of the American Astronomical Society”. 37, s. 525, 2005. [dostęp 2013-05-23]. (ang.).
- ↑ Rebekah I. Dawson, Daniel C. Fabrycky. Radial velocity planets de-aliased: a new short period for super-earth 55 Cnc e. „The Astrophysical Journal”. 722 (1), s. 937, 2010. DOI: 10.1088/0004-637X/722/1/937. arXiv:1005.4050. (ang.).
- ↑ Joshua N. Winn et al.. A super-earth transiting a naked-eye star. „The Astrophysical Journal Letters”. 737, s. L18, 2011. DOI: 10.1088/2041-8205/737/1/L18. arXiv:1104.5230. (ang.).
- ↑ a b B.-O. Demory, et al. Detection of a transit of the super-Earth 55 Cancri e with warm Spitzer. „Astronomy & Astrophysics”. 533, s. 114, wrzesień 2011. DOI: 10.1051/0004-6361/201117178. arXiv:1105.0415. (ang.).
- ↑ a b Nearby Super-Earth Likely a Diamond Planet. yale.edu, 2012-11-20. [dostęp 2012-10-12]. (ang.).
- ↑ Marek Muciek. Kronika. Maj 2015. „Urania – Postępy Astronomii”. 4 (778), s. 7, lipiec-sierpień 2015. Polskie Towarzystwo Astronomiczne. Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. ISSN 1689-6009. (pol.).
- ↑ Marek Muciek. Kronika , maj 2016. „Urania – Postępy Astronomii”. 784, s. 7, wrzesień-październik 2016. Polskie Towarzystwo Astronomiczne, Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. ISSN 1689-6009. (pol.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Janssen (planeta) w bazie SIMBAD (ang.)
- 55 Cnc e w serwisie The Extrasolar Planets Encyclopaedia (ang.)
- 55 Cancri e. [w:] Extrasolar Visions [on-line]. 2005. [dostęp 2015-12-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-26)]. (ang.).
- Cancri 55 e: Klimat na świecie z lawy w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia