8 Batalion Pancerny
8 Batalion Pancerny (8 bpanc) – oddział broni pancernych Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
 Odznaka pamiątkowa 8 bpanc | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1935 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Tradycje | |
| Święto |
11 czerwca |
| Nadanie sztandaru |
1938 |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Obecny |
ppłk Andrzej Meyer |
| Ostatni |
ppłk Jerzy Gliński |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Batalion był jednostką wojskową istniejącą w okresie pokoju i spełniająca zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów broni pancernej. Spełniał również zadania organizacyjne i szkoleniowe. Stacjonował w Bydgoszczy. W 1939, po zmobilizowaniu jednostek przewidzianych planem mobilizacyjnym, został rozwiązany.
Formowanie i zmiany organizacyjne edytuj
Powołany rozkazem ministra Spraw Wojskowych z 26 lutego 1935 na bazie kadry 8 dywizjonu samochodowego i kompanii samochodów pancernych wydzielonej wcześniej z Żurawicy. Stacjonował w garnizonie Bydgoszcz[1]. Na swoim wyposażeniu posiadał 46 czołgów TK-3 i 9 wozów wz.34. Batalion należał do typu I[2].
Struktura organizacyjna edytuj
Mobilizacja w sierpniu 1939 edytuj
8 batalion pancerny był jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem mobilizacyjny „W” dowódca batalionu był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji jednostek czołgów i samochodów, w odniesieniu do jednostek mobilizowanych w Bydgoszczy, natomiast dowódca plutonu przewozowego będącego na prawach pododdziału wydzielonego za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji jednostek czołgów i samochodów, w odniesieniu do jednostek mobilizowanych w Toruniu[3].
| Jednostka mobilizowana[4] | ||
|---|---|---|
| Grupa | Nazwa | Miejsce mob. |
| żółta | dyon pancerny nr 81 | Bydgoszcz |
| szwadron samochodów pancernych typ A nr 81 | ||
| szwadron czołgów rozpoznawczych nr 81 | ||
| niebieska | samodzielna kompania czołgów rozpoznawczych nr 81 | |
| samodzielna kompania czołgów rozpoznawczych nr 82 | ||
| kolumna samochodów ciężarowych typ I nr 851 | ||
| kolumna samochodów sanitarnych PCK typ I nr 801 | ||
| kolumna samochodów ciężarowych typ II nr 852 | ||
| kolumna samochodów ciężarowych typ II nr 853 | ||
| żółta | kolumna samochodów osobowych nr 81 | Toruń |
| niebieska | kolumna samochodów ciężarowych w kraju nr 81 | |
| kolumna samochodów osobowych i sanitarnych w kraju nr 8 | ||
Z dniem 15 lipca 1939 została sformowana 1 i 2 kolumna samochodów ciężarowych 8 baonu pancernego oraz samochodowy pluton techniczny 8 baonu pancernego, które nie zostały uwzględnione w tabelach mobilizacyjnych[5]. 18 sierpnia 1939 wymienione oddziały otrzymały numerację mobilizacyjną: kolumna samochodów ciężarowych typ I nr 854, kolumna samochodów ciężarowych typ I nr 855 i pluton techniczny nr 801[5]. 22 sierpnia 1939 obie kolumny i pluton techniczny przydzielone zostały do 27 Dywizji Piechoty[5][6].
Działania niebojowych jednostek zmobilizowanych w 8 b panc. edytuj
- Kolumny samochodowe
Kolumny samochodów zostały w większości zmobilizowane przez 8 batalion pancerny, zgodnie z planem. Podjęły obsługę Armii „Pomorze” zgodnie z wytycznymi kwatermistrza armii. Po mobilizacji skoncentrowane zostały 28-30 sierpnia w rejonie lasów nadleśnictwa Toruń. Dowódcą kolumny nr 851 był chor. Włodzimierz Michałek, a kolumny nr 852 ppor. rez. Jerzy Zdzitowiecki. 1 września dwie kolumny samochodowe przewiozły batalion II/65 pp z Gniewa przez Grudziądz do odwodu 16 DP. Część kolumn przewoziła zapas amunicji armii jako "ruchomy magazyn". Kolumna samochodów osobowych nr 81 obsługiwała Kwaterę Główną Armii „Pomorze”. Kolumny samochodowe po działaniach na Pomorzu wzięły udział w bitwie nad Bzurą transportując np. 26 DP i dowożąc amunicję i zaopatrzenie z magazynów do jednostek armii. Uległy zagładzie, w większości 17 września w rejonie Iłowa, na skutek działania lotnictwa niemieckiego, niemieckiej artylerii i ostatecznie broni pancernej[7]. Kolumna samochodów ciężarowych w kraju nr 81 i kolumna samochodów osobowych i sanitarnych w kraju nr 8 przeznaczone były dla dowódcy Okręgu Korpusu nr VIII[4].
- Park 8 bpanc
Dla Armii „Pomorze” przewidziano czołówkę reperacyjną nr 12, która była mobilizowana przez Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych w Modlinie, w I rzucie mobilizacji powszechnej, lecz gotowość miała osiągnąć dopiero 7 dnia mobilizacji[8][9]. W związku z powyższym zdecydowano się pozostawić park batalionu pod komendą kpt. Augustyna Czanka. Do 6 września park prowadził naprawy sprzętu pancernego i samochodowego we Włocławku. Następnie odjechał w ślad za 81 dywizjonem pancernym na południe kraju. Dołączając do 81 dywizjonu pancernego, 16 września w Strusowie koło Trębowli. Część personelu dostała się do niewoli sowieckiej, a część przedarła się do granicy rumuńskiej 18 września.
- Oddział Zbierania Nadwyżek 8 bpanc
"Po zmobilizowaniu oddziałów czasu „W” batalion rozwiązano, a nadwyżki ewakuowano do Żurawicy, do Ośrodka Zapasowego Broni Pancernych nr 3 mjr. Zygmunta Chabowskiego. Skąd grupa żołnierzy z 8 batalionu pancernego została wydelegowana do Ośrodka Zapasowego Broni Pancernych nr 2 ppłk. Rudolfa Kosteckiego. Ośrodki w skład, których weszły nadwyżki 8 bpanc. ewakuowano do Podkamienia koło Brodów. Z uwagi na wkroczenie wojsk sowieckich 17 września, OZBPanc nr 3 ewakuowano 18 września przez przejście graniczne Jabłonica na teren Węgier, gdzie został internowany[10].
Żołnierze batalionu edytuj
- Dowódcy batalionu
- ppłk Andrzej Meyer
- ppłk Jerzy Gliński (– 1939[11])
| Stanowisko | Stopień imię i nazwisko | Przydział we wrześniu 1939 |
|---|---|---|
| dowódca batalionu | ppłk br. panc. Jerzy Gliński | dowódca br. panc. Armii Pomorze |
| I zastępca dowódcy | mjr br. panc. Franciszek Szystowski | 81 dpanc |
| II zastępca dowódcy | mjr Kazimierz II Horoszkiewicz | |
| adiutant | kpt. Heliodor Grzegorz Józef Krużycki | |
| lekarz medycyny | kpt. lek. dr Mieczysław Jan Jabłoński | |
| kwatermistrz | mjr br. panc. Klemens Wybranowski | |
| oficer mobilizacyjny | kpt. Jan Emilian Stolarczuk | |
| I zastępca oficera mobilizacyjnego | por. Roman Skibniewski | |
| oficer administracyjno-materiałowy | kpt. Eugeniusz Ludwik Krzyszkowski | |
| zastępca oficera administracyjno-materiałowego | chor. Leon Zajączkowski | |
| oficer gospodarczy | kpt. int. Kazimierz Bolesław Tarnawski | |
| dowódca kompanii gospodarczej | kpt. adm. (br.panc.) Tadeusz Leon Matysiak | |
| dowódca plutonu przewozowego OK VIII | por. Jan Romanowski | |
| dowódca plutonu łączności | por. Włodzimierz Antoni Chachaj | 81 dpanc |
| dowódca kompanii szkolnej | kpt. Marian Aleksander Warpechowski | |
| dowódca plutonu | por. Witold Anatoliusz Czerniewski | 81 dpanc |
| dowódca plutonu | por. Otton Jerzy Duchiewicz | 81 dpanc |
| dowódca kompanii pancernej | por. Eugeniusz Włodkowski | samodz. kcz rozp. nr 82 |
| dowódca plutonu | por. Czesław Władysław Omielanowicz | samodz. kcz rozp. nr 82 |
| dowódca kompanii czołgów TK | kpt. Feliks Tadeusz Polkowski | samodz. kcz rozp. nr 81 |
| dowódca plutonu | kpt. Jurewicz Edward Pius | |
| dowódca plutonu | por. Henryk Halicki | |
| dowódca szwadronu pancernego | kpt. Mieczysław Brzozowski | 81 dpanc |
| dowódca kompanii motorowej | kpt. Rajmund Stanisław Wilczyński | |
| dowódca kolumny samochodowej | kpt. Edmund Wiktor Poźniak | |
| komendant parku | kpt. Augustyn Czank | park 8 bpanc |
| kierownik warsztatów | kpt. Roman Roland | |
| na kursie | kpt. Tadeusz Karakiewicz | 81 dpanc |
| na kursie | kpt. Maksymilian Antoni Kędzierski | |
| na kursie | por. Henryk Witold Adam Romiszowski | |
| na kursie | por. piech. Tadeusz Władysław Eugeniusz Klar | samodz. kcz rozp. nr 81 |
| na kursie | por. piech. Jan Welke | 81 dpanc |
| na kursie | por. kaw. Franciszek Jan Dworzak |
Żołnierze 8 batalionu pancernego – ofiary zbrodni katyńskiej edytuj
Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[13]
| Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
|---|---|---|---|---|
| Krzyszkowski Eugeniusz[14] | kapitan | żołnierz zawodowy | Katyń | |
| Sąchocki Stanisław | porucznik rezerwy | inżynier hydrotechnik | Woj. Urząd Ziemski w Kielcach | Charków |
Symbole batalionu edytuj
- Sztandar
Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 25 marca 1938 nadano batalionowi sztandar. Jak wszystkie sztandary broni pancernych, posiadał on ujednoliconą prawą stronę płatu. Zamiast numeru oddziału, na białych tarczach między ramionami krzyża kawaleryjskiego występował Znak Pancerny[15]. Znak ten umieszczony był również na przedniej ściance podstawy orła.
Na lewej stronie płatu sztandaru umieszczono[16]:
- w prawym górnym rogu — wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej
- w lewym górnym rogu — wizerunek św. Michała
- w prawym dolnym rogu — herb kaszubski
- w lewym dolnym rogu — odznaka honorowa 8 batalionu pancernego
Uroczyste wręczenie sztandaru odbyło się 26 maja 1938 na Polu Mokotowskim w Warszawie. Sztandar wręczył reprezentujący Prezydenta RP i Naczelnego Wodza — minister Spraw Wojskowych gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki.
We wrześniu 1939 sztandar ewakuowano do Ośrodka Zapasowego w Żurawicy, potem przewieziono go do Podkamienia za Lwowem. Stamtąd dotarł wraz z kolumną ewakuacyjną nad granicę węgierską w rejonie Jabłonicy. 18 września około 14:00 spalono sztandar[17].
- Odznaka pamiątkowa
28 maja 1937 minister spraw wojskowych zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 8 batalionu pancernego[18]. Była to srebrna, ośmioboczna promienista tarcza z nałożonym na środku trójkątnym, przedzielonym pionowo proporczykiem pancernym. Lewe pole proporczyka emaliowane na pomarańczowo a prawe na czarno. W górnej części proporczyka emaliowana na złoto ośmioboczna tarcza z czarnym, emaliowanym Gryfem. Autorem projektu odznaki był Andrzej Mayer. Odznaki wykonywane były w wersjach: oficerskiej – emaliowanej, podoficerskiej – malowanej farbą i żołnierskiej – srebrzonej, bez emalii. Znana jest również odmiana odznak emaliowanych z gryfem na polu emaliowanym na biało[19].
Uwagi edytuj
- ↑ 1 – czołg dowódcy kompanii; 2 – czołg dowódcy 1 plutonu; 3 – czołg dowódcy 2 plutonu; 4 – czołg dowódcy 3 plutonu; 5 – czołgi z 1 plutonu; 6 – czołgi z 2 plutonu; 7 – czołgi z 3 plutonu
- ↑ 1 – wóz dowódcy szwadronu; 2 – wóz dowódcy 1 plutonu; 3 – wóz dowódcy 2 plutonu; 4 – wóz z 1 plutonu; 5 – wóz z 2 plutonu.
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[12].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 797.
- ↑ Gaj 2014 ↓, s. 35.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 384.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 393.
- ↑ a b c Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1071-1072.
- ↑ Rezmer 2010 ↓, s. 184.
- ↑ Tarczyński 1996 ↓, s. 59-62.
- ↑ Rezmer 2010 ↓, s. 188.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 397.
- ↑ Tarczyński 1996 ↓, s. 63-64.
- ↑ Szubański 2011 ↓, s. 57.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.
- ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 1886.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 369.
- ↑ Żebrowski 1971 ↓, s. 258-271.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 380.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 6 z 28 maja 1937, poz. 72.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 318.
Bibliografia edytuj
- Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku – organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
- Waldemar Rezmer: Operacyjna służba sztabów Wojska Polskiego w 1939. Organizacja. Zasady funkcjonowania. Przygotowanie do wojny. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2010. ISBN 978-83-930318-1-8.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
- Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
- Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 – 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.
- Jan Tarczyński: 8 Batalion Pancerny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1996, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, zeszyt 74. ISBN 83-87103-03-9.