Otwórz menu główne
Wikipedia

Aleja 3 Maja w Warszawie

ulica w Warszawie

Aleja 3 Maja w Warszawie – jedna z ulic warszawskiego Powiśla w obszarze MSI Solec. Aleja 3 Maja ma długość ok. 650 m i biegnie po obu stronach wiaduktu mostu Poniatowskiego od Wisłostrady do podnóża Skarpy warszawskiej.

aleja 3 Maja
Solec
Ilustracja
Nieparzysta (południowa) strona alei 3 Maja.
Państwo  Polska
Miejscowość Warszawa
Długość 650 m
Przebieg
Ikona ulica ślepy początek.svg 0 m ← ul. Wybrzeże Kościuszkowskie, ul. Wioślarska → (Wisłostrada)
Ikona ulica skrzyżowanie.svg 130 m ul. Solec
Ikona ulica skrzyżowanie.svg 380 m ul. Leona Kruczkowskiego
Ikona ulica ślepy koniec.svg 650 m Skarpa warszawska
Położenie na mapie Warszawy
Mapa lokalizacyjna Warszawy
aleja 3 Maja
aleja 3 Maja
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
aleja 3 Maja
aleja 3 Maja
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa lokalizacyjna województwa mazowieckiego
aleja 3 Maja
aleja 3 Maja
Ziemia52°14′04,0″N 21°02′03,0″E/52,234444 21,034167
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Aleja 3 Maja przy Nowym Świecie przed 1939
Fragment alei na wiadukcie mostu Poniatowskiego

HistoriaEdytuj

Droga od Solca do Nowego Światu została przeprowadzona w latach 1823–1824. Droga prowadziła w wykopie – wśród 4 rzędów drzew – do portu nad Wisłą, wielu nadbrzeżnych składów drzewnych i dzielnicy przemysłowej południowego Powiśla. Nowa ulica została nazwana Nową Drogą Jerozolimską. Nieoficjalnie zwana była Drogą Steinkellera od nazwiska właściciela młyna parowego Towarzystwa Wyrobów Zbożowych, który zbudowano tu w latach 1826–1827, i innych zakładów przemysłowych powstałych wzdłuż południowej strony drogi. Około 1838 roku ulica została przedłużona o ok. 170 m od Solca do nabrzeża[1].

W 1845 roku ulica została przecięta torami kolejki łączącej fabrykę wagonów z portem. Zakłady przemysłowe przy Nowej Drodze zostały przejęte w połowie XIX w. przez Bank Polski, a następnie przez znanego bankiera warszawskiego Jana Gotliba Blocha, który przekształcił je w koszary. Około 1900 roku na odcinku dzisiejszej alei 3 Maja przeprowadzono poważne prace wodociągowe. Nad ulicą w latach 1904–1913 wybudowano 700-metrowy wiadukt mostu Poniatowskiego, zasypując jednocześnie wcześniejszy wykop[1].

W dniu 3 maja 1916 roku, w 125 rocznicę uchwalenia Konstytucji, władze Warszawy podjęły decyzję, że przedłużenie Alej Jerozolimskich na odcinku od Nowego Światu do mostu Poniatowskiego będzie nosić nazwę Aleja 3 Maja. Ta nazwa obejmowała zarówno wiadukt prowadzący na most, jak i jezdnie biegnące wzdłuż niego, przy których w okresie międzywojennym wybudowano kilka domów spółdzielczych.

W okresie okupacji niemieckiej nazwa ulicy została zmieniona na Bahnhofstrasse (ulica Dworcowa)[2].

W 1946 roku wzdłuż ulicy ułożono tory tramwajowe oraz wybudowano pod wiaduktem mostu Poniatowskiego tymczasową zajezdnię tramwajową „Solec”. Zajezdnia, oddana do użytku 22 lipca 1946 roku, istniała do 1960 roku[3]. Przy zajezdni powstał unikalny w Warszawie kraniec w formie trójkąta torowego[4].

Około 1950 roku zasięg nazwy alei 3 Maja ograniczono jedynie do części ulicy biegnącej wzdłuż wiaduktu mostu Poniatowskiego, od wybrzeża do dawnego śladu ulicy Smolnej[1].

W latach 90. zamknięto wjazd od strony Wisłostrady. W wyniku remontu nawierzchni w 2005 roku przedwojenny bruk zastąpiono asfaltem, a jedynie przed kamienicą nr 5 zachowano fragment historycznego bruku z torem tramwajowym[3].

ZabudowaEdytuj

Dom przy alei 3 Maja 2Edytuj

Główny artykuł: Kamienica przy alei 3 Maja 2 w Warszawie.

Kamienica wzniesiona w latach 1923–1931 według projektu Wincentego Oczykowskiego przez Spółdzielnię Budowlano-Mieszkaniową „Domy Spółdzielcze” posiada starannie utrzymane, zachowane lub odtworzone elementy oryginalnego wystroju, w tym windy.

Zarówno w okresie przedwojennym, jak i po wojnie, w domu tym mieszkało wiele osób znanych z działalności publicznej, w tym Stanisław Dubois, Maria Wittek i Zbigniew Religa.

Dom przy alei 3 Maja 5Edytuj

Kamienica powstała w 1931 roku dla Spółdzielni Mieszkaniowej „3-ego Maja”. Zaprojektował ją w duchu funkcjonalizmu znany warszawski architekt Wacław Weker, który był członkiem spółdzielni. Do dziś zachowała wiele elementów pierwotnego wystroju: schody z lastriko, metalową balustradę z drewnianym uchwytem przy schodach, sprawną windę z kryształowymi lustrami i ławeczką obitą skórą oraz elementy zabytkowej stolarki, np. drzwi do niektórych mieszkań. Oryginalny projekt budynku do dziś przechowywany jest w archiwum spółdzielni.

Podczas okupacji elegancki budynek został zasiedlony przez lokatorów niemieckich. W czasie powstania warszawskiego w jedną z klatek trafiła bomba, jednak pozostałe dwie zachowały się w dobrym stanie, umożliwiając powrót mieszkańców[5].

W budynku tym w latach 1934–1944 mieszkała Mieczysława Ćwiklińska[5].

W lipcu 2011 dom został wpisany do rejestru zabytków[6].

Inne obiektyEdytuj

Przy alei 3 Maja znajdują się m.in.:

  • al. 3 Maja 5a, 7b, 12 – budynki Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej „Powiśle”[7]
  • al. 3 Maja 7 – kamienica z 1932 roku projektu J. Steinberga[8]
  • na odcinku między ulicami Solec i Kruczkowskiego, między jezdniami alei, pod wiaduktem mostu Poniatowskiego - Centrum Handlowe „Arkada” (adres: ul. Solec 81b)[9]
  • na rogu ulicy Kruczkowskiego – Nordic Park, budynek biurowy z 2000 roku o powierzchni przekraczającej 18 tysięcy m² (adres: Kruczkowskiego 8)[10]
  • na rogu ulicy Kruczkowskiego w pobliżu Skarpy warszawskiej – przystanek kolei średnicowej Warszawa Powiśle zbudowany w 1962 roku (adres: Kruczkowskiego 3b)

Miejsca pamięciEdytuj

 
Tablica na filarze wiaduktu mostu Poniatowskiego.

Na filarze wiaduktu mostu Poniatowskiego przy Wybrzeżu Kościuszkowskim znajduje się jedna z tablic pamiątkowych Tchorka, poświęcona ofiarom niemieckiej zbrodni z okresu powstania warszawskiego.

Komunikacja miejskaEdytuj

Aleją 3 Maja nie kursują obecnie żadne linie komunikacji miejskiej. Do 1960 roku kończyły tu trasę tramwaje linii 9, dojeżdżające z placu Trzech Krzyży ulicami Książecą, Ludną i Solec[11].

W kulturzeEdytuj

Aleja 3 Maja sceną akcji polskich filmów i seriali. Kręcono tu m. in. sceny do:

GaleriaEdytuj

  • Fragment południowej jezdni alei 3 Maja z pozostawionym fragmentem bruku i torem tramwajowym

  • Kamienica pod nr 2 od strony południowo-zachodniej

  • Po lewej stronie: południowa pierzeja alei 3 Maja: budynki nr 7 i 5 między ulicami Kruczkowskiego i Solec

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ a b c Aleja 3 Maja, Dzielnica Śródmieście m. st. Warszawy [dostęp 2016-10-23].
  2. ↑ Andrzej Krzysztof Kunert: Pamięć II wojny światowej w nazewnictwie ulic Warszawy. W: Śladami nazw miejskich Warszawy. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2012, s. 66. ISBN 978-83-62189-21-2.
  3. ↑ a b Kamienica Spółdzielni Mieszkaniowej "3-ego Maja", Warszawa1939.pl [dostęp 2016-10-28] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  4. ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne 1908–1998. T. II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 302. ISBN 83-907574-00.
  5. ↑ a b Kamienica z Powiśla wpisana do rejestru zabytków, Interia.pl Fakty [dostęp 2016-10-28].
  6. ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 grudnia 2017 r. Woj. mazowieckie (Warszawa). W: Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 36. [dostęp 2018-02-05].
  7. ↑ O zasobach. W: Spółdzielnia Budowlano-Mieszkaniowa Powiśle [on-line]. sbmpowisle.pl. [dostęp 2019-05-30].
  8. ↑ al. 3-ego Maja 7, Warszawa1939.pl [dostęp 2016-10-28] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-16].
  9. ↑ Centrum Arkada [dostęp 2016-10-28].
  10. ↑ Nordic Park, OfficeMAP [dostęp 2016-10-28].
  11. ↑ Linia tramwajowa 9, Trasbus [dostęp 2017-12-27].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleja_3_Maja_w_Warszawie&oldid=57861660”