Aleksander Krupkowski
Aleksander Wacław Krupkowski (ur. 27 marca 1894 w Nadarzynie k. Warszawy, zm. 1 maja 1978 w Krakowie) – polski metalurg i metaloznawca, profesor Akademii Górniczo Hutniczej, członek rzeczywisty PAN (1952)[1], autor prac z zakresu teorii procesów metalurgicznych, głównie metali nieżelaznych, oraz fizykochemii i podstaw termodynamiki stopów tych metali.
| Data i miejsce urodzenia |
27 marca 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1 maja 1978 |
| profesor | |
| Alma Mater | |
| Uczelnia |
Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys edytuj
Urodził się w rodzinie Hieronima, nauczyciela wiejskiego, i Pauliny z Nowickich[2]. Od 1904 uczęszczał do V Gimnazjum w Warszawie, lecz po strajku szkolnym 1905 kształcił się samodzielnie w zakresie szkoły średniej[3]. W 1912 ukończył szkołę realno-handlową w Petersburgu, następnie studiował metalurgię w Instytucie Politechnicznym w Petersburgu, w 1917 uzyskał tytuł inżyniera. W latach 1918–1920 nauczał chemii w gimnazjum w Łomży, w latach 1920–1921 w Państwowej Szkole Włókienniczej w Łodzi. W 1921 podjął pracę jako asystent w Katedrze Technologii Metali na Politechnice Warszawskiej, gdzie w 1928 na podstawie pracy Badania nad stopami niklu z miedzią uzyskał doktorat, a dwa lata później habilitował się na podstawie rozprawy Mechaniczne własności miedzi[3] i został docentem. W 1930 przeniósł się na Akademię Górniczo Hutniczą w Krakowie, gdzie został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a w 1939 profesorem zwyczajnym[3] na Wydziale Hutniczym.
W 1939 w czasie tzw. Sonderaktion Krakau został aresztowany i osadzony w Sachsenhausen, a po zwolnieniu w lutym 1940 nauczał początkowo w Szkole Handlowej a następnie, do zakończenia wojny, w Technicznej Szkole Górniczo-Hutniczo-Mierniczej w Krakowie.
W latach 1945–1964 kierował Katedrą Metalurgii Metali Nieżelaznych AGH. Był też w latach (1953–1968) kierownikiem mieszczącego się w Krakowie Zakładu Metali IPPT PAN, który w 1977 został przekształcony w Instytut Podstaw Metalurgii PAN (obecnie Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej im. Aleksandra Krupkowskiego PAN). Od 1969 do śmierci był przewodniczącym jego Rady Naukowej.
W latach 1962–1965 był wiceprezesem PAN, a w 1966–1965 przewodniczącym Oddziału PAN w Krakowie[1]. Był też wieloletnim przewodniczącym Komitetu Hutnictwa PAN.
W uznaniu wybitnych zasług i osiągnięć naukowych otrzymał w 1961 doktorat honoris causa na Akademii Górniczej we Freibergu[3], w 1964 otrzymał tytuł doktora honoris causa Akademii Górniczo-Hutniczej[4].
Zmarł w Krakowie, pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera XXVIB-płn-3)[5].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Order Budowniczych Polski Ludowej (1964)[6]
- Order Sztandaru Pracy I klasy (1958)
- Order Sztandaru Pracy II klasy (16 lipca 1954)[7]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1951)[8]
- Złoty Krzyż Zasługi (15 listopada 1946)[9]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (15 stycznia 1955)[10]
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego[3]
- Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Hutnik PRL” (1966)[2][3]
- Złota Odznaka Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego[3]
- Złota Odznaka „Za Pracę Społeczną dla miasta Krakowa”[3]
- Medal Honorowy Wydziału Metalurgicznego AGH (1974)[3]
- Medal Honorowy Francuskiego Towarzystwa Metalurgicznego (Francja, 1969)[2][3]
Nagrody[3] edytuj
- Nagroda Państwowa I stopnia za całokształt prac w dziedzinie metalurgii (1949)
- Nagroda Państwowa III stopnia (zespołowa) za opracowanie stopów miedziano-krzemowych i wprowadzenie ich do produkcji odlewów (1952)
- Nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa) za opracowanie i wdrożenie w praktyce przemysłowych wysokowartościowych stopów nieżelaznych (1955)
- Nagroda Państwowa I stopnia za rozwinięcie teorii redukcji tlenków, roztworów i kondensacji par metali (1966)
- nagroda specjalna Roku Nauki Polskiej za zbadanie mechanizmu rozpadu metastabilnych faz metalicznych typu a na przykładzie stopów aluminiowocynkowych (1973)
Upamiętnienie edytuj
- Od 19 października 1979 prof. Aleksander Krupkowski jest Patronem pawilonu A-2 (siedziba Wydziału Metali Nieżelaznych AGH), a na I piętrze znajduje się tablica Jemu dedykowana[3].
- Decyzją nr 27/80 Sekretarza Naukowego PAN z dnia 7 maja 1980, Instytut Podstaw Metalurgii otrzymał nazwę „Instytut Podstaw Metalurgii im. Aleksandra Krupkowskiego Polskiej Akademii Nauk”[3], od 1994 Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej im. Aleksandra Krupkowskiego Polskiej Akademii Nauk.
- 16 listopada 2012 w Instytucie Metalurgii i Inżynierii Materiałowej im. Aleksandra Krupkowskiego PAN została odsłonięta tablica pamiątkowa poświęcona prof. Aleksandrowi Krupkowskiemu[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b KRUPKOWSKI, Aleksander [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-03] (pol.).
- ↑ a b c Krupkowski Aleksander [online], Giganci Nauki [dostęp 2024-01-16] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Hieronim Sieński. Tablice – pamięć wiecznie żywa – część X. Profesor Aleksander Krupkowski. „Biuletyn AGH – Magazyn Informacyjny Akademii Górniczo-Hutniczej”. nr 75, s. 21–24, marzec 2014. Kraków: AGH Kraków. ISSN 1898-9624. [dostęp 2024-01-16].
- ↑ Doktoraty honoris causa nadane przez AGH. agh.edu.pl. [dostęp 2011-02-23].
- ↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2024-01-16].
- ↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 2, Nr 170 z 20 lipca 1964.
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1566 „za wybitne zasługi w dziedzinie nauki”.
- ↑ M.P. z 1951 r. nr 74, poz. 1007 „za wybitną działalność naukową”.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 29, poz. 256 „za zasługi położone przy zabezpieczeniu mienia państwowego”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 – Uchwała Rady Państwa z dnia 15 stycznia 1955 r. Nr 0/165 – na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
Bibliografia edytuj
- Andrzej Śródka: Uczeni Polscy XIX i XX stulecia, Wyd. Aries, Warszawa (1995) Tom II, s. 357–359.