Aloiampelos

*Aloiampelos*
	; Aloiampelos ciliaris
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	złotogłowowate
Rodzaj	Aloiampelos
	Nazwa systematyczna
	Aloiampelos Klopper & Gideon F.Sm.; Phytotaxa 76: 10 (2013)
	Typ nomenklatoryczny
	Aloiampelos ciliaris (Haw.) Klopper & Gideon F.Sm
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aloiampelos Klopper & Gideon F.Sm. – rodzaj roślin należący do rodziny złotogłowowatych (Asphodelaceae), obejmujący siedem gatunków występujących w Południowej Afryce. Gatunek Aloiampelos ciliaris, uprawiany jako roślina ozdobna, został introdukowany do Francji, Algierii, Maroka, na Wyspy Kanaryjskie, archipelag Juan Fernández oraz na wyspę Norfolk^[3].

Nazwa naukowa rodzaju została stworzona poprzez złożenie nazwy rodzaju aloes (Aloe) i greckiego słowa άμπελος (ampelos), oznaczającego pnącze^[4]. W języku angielskim rośliny te nazywane są zwyczajowo rambling, scrambling lub climbing aloes (wędrujący lub wspinający się aloes)^[4].

Morfologia edytuj

Aloiampelos ciliaris

Aloiampelos tenuior

Pokrój: Wieloletnie, krzewiaste lub pnące sukulenty, zielne lub półdrzewiaste^[4].

Liście: Ulistnienie skrętoległe. Liście oddzielone wyraźnymi międzywęźlami. Nasady liści przekształcone w pochwę liściową. Blaszki liściowe równowąsko-lancetowate, cienkie, płaskie, zwężające się do wierzchołka, o ząbkowanych do drobno ząbkowanych brzegach^[4].

Kwiaty: Kwiaty zebrane w prostą (rzadziej rozgałęzioną), boczną wiechę z luźnymi lub półgęstymi albo gęsto główkowatymi gronami. Kwiaty cylindryczne, lekko trójkątne na przekroju, czasami zgrubiałe lub zwężone pośrodku. Listki okwiatu mniej więcej złączone, żółte, pomarańczowe, czerwone lub zielonkawe. Pręciki i słupek proste, niekiedy wyrastające ponad okwiat. Nitki pręcików nagie^[4].

Owoce: Torebki^[4].

Biologia edytuj

Zapylenie: Kwiaty tych roślin są zapylane przez nektarniki^[5].

Cechy fitochemiczne: Korzenie zwykle zawierające chryzofanol i asfodelinę, rzadko aloechryzon. Brak wysięku z liści lub minimalny, zawierający flawonoidy jako flawony (izowiteksyna)^[4].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 14 (4n = 28 i 6n = 42)^[4].

Systematyka edytuj

Rodzaj z podrodziny Asphodeloideae z rodziny złotogłowowatych (Asphodelaceae)^[6]. Przed wyodrębnieniem do osobnego rodzaju rośliny te były zaliczane do rodzaju aloes (Aloe) Ser. Macrifoliae (Sect. Prolongatae)^[4].

Wykaz gatunków^[3]

Aloiampelos ciliaris (Haw.) Klopper & Gideon F.Sm.
Aloiampelos commixta (A.Berger) Klopper & Gideon F.Sm.
Aloiampelos decumbens (Reynolds) Klopper & Gideon F.Sm.
Aloiampelos gracilis (Haw.) Klopper & Gideon F.Sm.
Aloiampelos juddii (van Jaarsv.) Klopper & Gideon F.Sm.
Aloiampelos striatula (Haw.) Klopper & Gideon F.Sm.
Aloiampelos tenuior (Haw.) Klopper & Gideon F.Sm.

Zastosowanie edytuj

Aloiampelos ciliaris i A. tenuior są szeroko uprawiane jako rośliny ozdobne. Aloiampelos striatula jest często sadzona jako żywopłot lub ogrodzenie graniczne posiadłości lub wybiegów dla zwierząt, zwłaszcza w Lesotho^[5].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-09-11] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-09-11]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j OLWEN M. GRACE, RONELL R. KLOPPER, GIDEON F. SMITH, NEIL R. CROUCH i inni. A revised generic classification for Aloe (Xanthorrhoeaceae subfam. Asphodeloideae). „Phytotaxa”. 76 (1), s. 7, 2013-01-07. Magnolia Press. DOI: 10.11646/phytotaxa.76.1.2. ISSN 1179-3163. (ang.).
↑ ^a ^b Plant of the week: Aloiampelos. South African National Biodiversity Institute. [dostęp 2020-09-11].
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2020-09-11]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-09-11] (ang.).

[kew-3] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-09-11]. (ang.).

[rev-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j OLWEN M. GRACE, RONELL R. KLOPPER, GIDEON F. SMITH, NEIL R. CROUCH i inni. A revised generic classification for Aloe (Xanthorrhoeaceae subfam. Asphodeloideae). „Phytotaxa”. 76 (1), s. 7, 2013-01-07. Magnolia Press. DOI: 10.11646/phytotaxa.76.1.2. ISSN 1179-3163. (ang.).

[sanbi-5] Plant of the week: Aloiampelos. South African National Biodiversity Institute. [dostęp 2020-09-11].

[grin-6] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2020-09-11]. (ang.).

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]