Arcymistrztytuł nadawany szachistom przez Międzynarodową Federację Szachową (FIDE) za wyniki sportowe. Wyróżniony szachista ma prawo dożywotnio posługiwać się tym tytułem. Na oznaczenie tytułu używa się polskiego skrótu am lub międzynarodowego GM (ang. grandmaster) oraz analogicznie dla kobiet amk i WGM.

Zasady nadawania tytułu

edytuj

W większości opracowań powielone jest stwierdzenie, że w 1914 roku car Rosji Mikołaj II, chcąc uhonorować najsilniejszych szachistów świata uczestniczących w turnieju w Petersburgu, nazwał ich arcymistrzami. Tego zaszczytu mieli dostąpić: Emanuel Lasker, Jose Raul Capablanca, Aleksandr Alechin, Siegbert Tarrasch i Frank Marshall. Najwcześniejsza znana opublikowana wzmianka o takim wydarzeniu pochodzi jednak z roku 1940, a argumenty za jego prawdziwością są dalece niewystarczające. Wiadomo natomiast, że arcymistrzami nazywano wybitnych szachistów już wcześniej. Systematycznie określano tak zwycięzców wielkich zawodów międzynarodowych, począwszy od turnieju w Ostendzie w roku 1907 (termin w tym znaczeniu pochodził oryginalnie z języka niemieckiego: Groẞmeister)[1][2].

W 1950 roku FIDE unormowała zasady przyznawania tytułu arcymistrza i nadała tytuły najwybitniejszym szachistom za bieżące i wcześniejsze osiągnięcia. Zaszczytu tego dostąpiło wówczas 27 szachistów:

Tytuły arcymistrzyń kobiecych po raz pierwszy nadano w 1976 roku. Otrzymało je wówczas 12 szachistek: Nana Aleksandria, Jelizawieta Bykowa, Nona Gaprindaszwili, Natalia Konoplewa, Walentyna Kozłowska, Ałła Kusznir, Milunka Lazarević, Irina Lewitina, Olga Rubcowa, Ludmiła Rudenko, Marta Szul i Tatiana Zatułowska.

Obecnie tytuł jest nadawany, gdy szachista w określonym czasie osiągnął trzy wartościowe rezultaty (tzw. normy) w turniejach międzynarodowych z udziałem arcymistrzów. Tytuł może być również przyznany za inne wybitne osiągnięcia, na przykład za zakwalifikowanie się do turnieju lub meczu pretendentów albo za zdobycie tytułu mistrza świata juniorów. Poza tytułem arcymistrza FIDE przyznaje również mniej prestiżowe tytuły mistrza międzynarodowego, mistrza FIDE i kandydata na mistrza FIDE oraz analogiczne tytuły kobiece: arcymistrzyni, mistrzyni międzynarodowej, mistrzyni FIDE i kandydatki na mistrzynię FIDE. Kobiety mogą również zdobywać – na takich samych zasadach jak mężczyźni – tytuły arcymistrza i mistrza międzynarodowego. Międzynarodowa Federacja Szachowa przyznaje również tytuł arcymistrza zawodniczce, która zdobyła tytuł mistrzyni świata.

W 1959 Bobby Fischer, w wieku piętnastu lat (mając dokładnie 15 lat, 6 miesięcy i 1 dzień), otrzymał tytuł arcymistrzowski za zakwalifikowanie się do turnieju pretendentów. Od tego czasu kilkanaścioro młodych szachistów zostało arcymistrzami w jeszcze młodszym wieku, między innymi najsilniejsza szachistka świata, wówczas piętnastoletnia, Judit Polgár (15-4-28) i ukraiński junior Siergiej Kariakin, który w 2002 został arcymistrzem, mając dwanaście lat (12-7-0).

Najmłodsi arcymistrzowie

edytuj
 
Siergiej Kariakin – jeden z trzech szachistów, którzy tytuł arcymistrza zdobyli przed ukończeniem 13 roku życia
 
Hou Yifan – najwyżej sklasyfikowana kobieta, która tytuł arcymistrzyni otrzymała przed ukończeniem 15 roku życia

Lista obejmuje zawodników, którzy zdobyli tytuł arcymistrza w wieku poniżej 15 lat.
stan na dzień 04.08.2021

Lp. Państwo Zawodnik Data urodzenia Wiek w dniu zdobycia
ostatniej normy *
Rok nadania
tytułu
1   Stany Zjednoczone Abhimanyu Mishra 5 lutego 2009 12 - 4 - 25 2021
2   Rosja Kariakin, SiergiejSiergiej Kariakin 1990-01-12 12 stycznia 1990(dts) 12 – 7 – 0 2002
3   Indie Gukesh, DommarajuDommaraju Gukesh 2006-05-29 29 maja 2006(dts) 12 – 7 – 17 2019
4   Indie Negi, ParimarjanParimarjan Negi 1993-02-09 9 lutego 1993(dts) 13 – 4 – 22 2006
5   Norwegia Carlsen, MagnusMagnus Carlsen 1990-11-30 30 listopada 1990(dts) 13 – 4 – 27 2004
6   Chiny Wei Yi 1999-06-02 2 czerwca 1999(dts) 13 – 8 – 23 2013
7   Chiny Bu Xiangzhi 1985-12-10 10 grudnia 1985(dts) 13 – 10 – 13 1999
8   Stany Zjednoczone Sevian, SamuelSamuel Sevian 2000-12-26 26 grudnia 2000(dts) 13 – 10 – 27 2014
9   Węgry Rapport, RichárdRichárd Rapport 1996-03-25 25 marca 1996(dts) 13 – 11 – 15 2010
10   Azerbejdżan Rəcəbov, TeymurTeymur Rəcəbov 1987-03-12 12 marca 1987(dts) 14 – 0 – 14 2001
11   Ukraina Ponomariow, RusłanRusłan Ponomariow 1983-10-11 11 października 1983(dts) 14 – 0 – 17 1997
12   Filipiny So, WesleyWesley So 1993-10-09 9 października 1993(dts) 14 – 1 – 28 2007
13   Francja Bacrot, ÉtienneÉtienne Bacrot 1983-01-22 22 stycznia 1983(dts) 14 – 2 – 0 1997
14   Peru Tello, Jorge CoriJorge Cori Tello 1995-07-30 30 lipca 1995(dts) 14 – 2 – 0 2010
15   Ukraina Nyżnyk, IllaIlla Nyżnyk 1996-09-27 27 września 1996(dts) 14 – 3 – 2 2010
16   Francja Vachier-Lagrave, MaximeMaxime Vachier-Lagrave 1990-10-21 21 października 1990(dts) 14 – 4 – 0 2005
17   Węgry Lékó, PéterPéter Lékó 1979-09-08 8 września 1979(dts) 14 – 4 – 22 1994
18   Chiny Hou Yifan 1994-02-27 27 lutego 1994(dts) 14 – 6 – 2 2008
19   Rosja Giri, AniszAnisz Giri 1994-06-28 28 czerwca 1994(dts) 14 – 7 – 2 2009
20   Ukraina Kuzubow, JurijJurij Kuzubow 1990-01-26 26 stycznia 1990(dts) 14 – 7 – 12 2004
21   Rumunia Deac, Bogdan-DanielBogdan-Daniel Deac 8 października 2001 14 – 7 – 27 2016
22   Stany Zjednoczone Dariusz Świercz 1994-05-31 31 maja 1994(dts) 14 – 7 – 29 2009
23   Wietnam Nguyễn Ngọc Trường Sơn 1990-02-23 23 lutego 1990(dts) 14 – 10 – 0 2004
24   Rosja Dubow, DaniiłDaniił Dubow 1996-04-18 18 kwietnia 1996(dts) 14 – 11 – 14 2011
25   Stany Zjednoczone Robson, RayRay Robson 1994-10-25 25 października 1994(dts) 14 – 11 – 16 2010
26   Włochy Caruana, FabianoFabiano Caruana 1992-07-30 30 lipca 1992(dts) 14 – 11 – 20 2007
27   Armenia Ter-Sahakian, SamwelSamwel Ter-Sahakian 1993-09-19 19 września 1993(dts) 14 – 11 – ? 2009

* Wiek w dniu zdobycia ostatniej normy (lata – miesiące – dni), jeśli w dniu tym zawodnik był uprawniony do otrzymania tytułu arcymistrza (czyli miał ranking minimum 2500 punktów aktualnie lub w przeszłości albo jego ranking spełniał ten warunek „wirtualnie”).

Przypisy

edytuj
  1. Edward Winter, Chess Grandmasters by Edward Winter [online], www.chesshistory.com [dostęp 2020-07-09] (ang.).
  2. Ulrich Grammel, Anmerkungen zum Titel "Großmeister" [online], Deutscher Schachbund, 13 listopada 2011 [zarchiwizowane z adresu 2011-11-13] (niem.).

Zobacz też

edytuj

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj