Szachowe mecze pretendentów

Mecze pretendentów FIDE stanowiły trzeci i najwyższy szczebel eliminacji (po turniejach strefowych i międzystrefowych) wyłaniających przeciwnika dla mistrza świata w szachach (jedyny wyjątek miał miejsce w roku 1996, gdy finałowy mecz pretendentów był zarazem spotkaniem o mistrzostwo świata).

Mecze pretendentów

edytuj

Projekt regulaminu meczów, które zastąpiły turnieje pretendentów począwszy od szóstego cyklu rozgrywek, powstał w wyniku wniosku federacji szachowej USA na Kongresie FIDE w Sztokholmie w roku 1962. Wniosek ten był w prostej linii realizacją pomysłu Bobby Fischera, który nie widział sensu uczestnictwa w turniejach pretendentów, w których połowę (lub więcej) zawodników stanowili reprezentanci ZSRR (według amerykańskiego arcymistrza zawodnicy radzieccy szybko remisowali pojedynki między sobą, dzięki czemu zapewniali sobie dodatkowe dni wolne w tych długich i wyczerpujących turniejach, natomiast przeciwko niemu grali z pełnym zaangażowaniem).

Przez dwadzieścia lat formuła meczów była niezmienna. Brało w nich udział po 8 zawodników: 6 najlepszych z turnieju międzystrefowego (w przypadku dwóch turniejów – po 3, a w przypadku trzech – po 2 najlepszych z każdego turnieju) oraz 2 uczestników poprzedniego finałowego meczu pretendentów (ewentualnie ustępujący mistrz świata).

Pierwsze zmiany w regulaminie pojawiły się w roku 1985, wprowadzono wówczas pośrednią eliminację w postaci turnieju pretendentów, który wyłonił tylko 4 zawodników biorących udział w meczach pretendentów, zaś najlepszy z tej czwórki spotkał się w meczu finałowym z wicemistrzem świata Anatolijem Karpowem. Również kolejne cykle przyniosły duże modyfikacje – w XIV w I rundzie spotkań rozegrano 7 meczów (9 zawodników z turniejów międzystrefowych, 4 ćwierćfinalistów poprzedniej edycji meczów pretendentów oraz 1 zawodnik wyznaczony przez organizatora). Ósemkę ćwierćfinalistów uzupełnił wicemistrz świata Anatolij Karpow. W XV cyklu w I rundzie ponownie rozegrano 7 spotkań, a wśród uczestników było 11 najlepszych z turnieju międzystrefowego oraz 3 półfinalistów poprzedniego cyklu. W II rundzie stawkę ponownie uzupełnił Anatolij Karpow. Ostatni turniej (cykl XVI), przed gruntowną zmianą zasad wyłaniania mistrza w szachach, był wyjątkowy z powodu wyeliminowania z rozgrywek Garriego Kasparowa i Nigela Shorta, którzy rozegrali w roku 1993 mecz o mistrzostwo świata PCA. W tym turnieju, w I rundzie rozegrano tylko 6 spotkań, w których wystąpiło 10 szachistów z turnieju międzystrefowego oraz 2 uczestników meczów półfinałowych poprzedniej edycji). W II rundzie rozegrano tylko 3 spotkania, a dopiero w rundzie III trójkę zwycięzców spotkań ćwierćfinałowych uzupełnił Anatolij Karpow. Cykl ten był również wyjątkowy z tego względu, iż zwycięzcy meczów półfinałowych grali od razu o tytuł mistrza świata.

Konkurencyjne dla FIDE Stowarzyszenie Zawodowych Szachistów PCA zorganizowało tylko jeden cykl wyłaniający swojego mistrza świata: ósemka ćwierćfinalistów składała się z 7 najlepszych zawodników z turnieju międzystrefowego oraz wicemistrza świata PCA (Nigel Short). Kolejnych edycji nie udało się rozegrać z powodu rozpadu tej federacji w roku 1995.

W latach 1998, 1999, 2000, 2002 i 2004 pięciu kolejnych mistrzów świata wyłaniano w odrębnych turniejach (z udziałem min. 64 zawodników), w ramach których rozgrywano mecze systemem pucharowym, natomiast w roku 2005 rozegrano tzw. turniej unifikacyjny w San Luis, w którym zwyciężył Weselin Topałow. Do odrębnych meczów pretendentów powrócono w 2007 roku.

Cykl 1964-66 (B. Spasski)

edytuj
Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1965Ryga        
   Borys Spasski  6
1965 – Ryga
   Paul Keres  4  
   Borys Spasski  5½
1965 – Moskwa
     Jefim Geller  2½  
   Jefim Geller  5½
1965 – Tbilisi
   Wasilij Smysłow  2½  
   Borys Spasski  7
1965 – Bled
     Michaił Tal  4
   Michaił Tal  5½
1965 – Bled
   Lajos Portisch  2½  
   Michaił Tal  5½
1965 – Bled
     Bent Larsen  4½  
   Bent Larsen  5½
   Borislav Ivkov  2½  


Cykl 1967-69 (B.Spasski)

edytuj
Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1968Suchumi        
   Borys Spasski  5½
1968 – Malmö
   Jefim Geller  2½  
   Borys Spasski  5½
1968 – Poreč
     Bent Larsen  2½  
   Bent Larsen  5½
1968 – Kijów
   Lajos Portisch  4½  
   Borys Spasski  6½
1968 – Amsterdam
     Wiktor Korcznoj  3½
   Wiktor Korcznoj  5½
1968 – Moskwa
   Samuel Reshevsky  2½  
   Wiktor Korcznoj  5½
1968 – Belgrad
     Michaił Tal  4½  
   Michaił Tal  5½
   Svetozar Gligorić  3½  


Cykl 1970-72 (B.Fischer)

edytuj
Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1971Vancouver        
   Bobby Fischer  6
1971 – Denver
   Mark Tajmanow  0  
   Bobby Fischer  6
1971 – Las Palmas
     Bent Larsen  0  
   Bent Larsen  5½
1971 – Buenos Aires
   Wolfgang Uhlmann  3½  
   Bobby Fischer  6½
1971 – Sewilla
     Tigran Petrosjan  2½
   Tigran Petrosjan  4
1971 – Moskwa
   Robert Hübner  3  
   Tigran Petrosjan  5½
1971 – Moskwa
     Wiktor Korcznoj  4½  
   Wiktor Korcznoj  5½
   Jefim Geller  2½  


Cykl 1973–75 (A.Karpow)

edytuj
Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1974Moskwa        
   Anatolij Karpow  5½
1974 – Leningrad
   Lew Poługajewski  2½  
   Anatolij Karpow  7
1974 – San Juan
     Borys Spasski  4  
   Borys Spasski  4½
1974 – Moskwa
   Robert Byrne  1½  
   Anatolij Karpow  12½
1974 – Augusta
     Wiktor Korcznoj  11½
   Wiktor Korcznoj  7½
1974 – Odessa
   Henrique Mecking  5½  
   Wiktor Korcznoj  3½
1974 – Palma de Mallorca
     Tigran Petrosjan  1½  
   Tigran Petrosjan  7
   Lajos Portisch  6  


Cykl 1976-78 (W.Korcznoj)

edytuj
Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1977Lukka        
   Wiktor Korcznoj  6½
1977 – Evian
   Tigran Petrosjan  5½  
   Wiktor Korcznoj  8½
1977 – Lucerna
     Lew Poługajewski  4½  
   Lew Poługajewski  6½
1977 – Belgrad
   Henrique Mecking  5½  
   Wiktor Korcznoj  10½
1977 – Reykjavik
     Borys Spasski  7½
   Borys Spasski  8½
1977 – Genewa
   Vlastimil Hort  7½  
   Borys Spasski  8½
1977 – Rotterdam
     Lajos Portisch  6½  
   Lajos Portisch  6½
   Bent Larsen  3½  


Cykl 1979-81 (W.Korcznoj)

edytuj
Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1980Velden        
   Wiktor Korcznoj  5½
1980 – Buenos Aires
   Tigran Petrosjan  3½  
   Wiktor Korcznoj  7½
1980 – Ałma-Ata
     Lew Poługajewski  6½  
   Lew Poługajewski  5½
1980 – Merano
   Michaił Tal  2½  
   Wiktor Korcznoj  4½
1980 – Bad Lauterberg
     Robert Hübner  3½
   Robert Hübner  5½
1980 – Abano Terme
   András Adorján  4½  
   Robert Hübner  6½
1980 – Meksyk
     Lajos Portisch  4½  
   Lajos Portisch  7
   Borys Spasski  7  


Cykl 1982-84 (G.Kasparow)

edytuj
Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1983Moskwa        
   Garri Kasparow  6
1983 – Londyn
   Aleksander Bielawski  3  
   Garri Kasparow  7
1983 – Bad Kissingen
     Wiktor Korcznoj  4  
   Wiktor Korcznoj  6
1984Wilno
   Lajos Portisch  3  
   Garri Kasparow  8½
1983 – Velden
     Wasilij Smysłow  4½
   Wasilij Smysłow  7
1983 – Londyn
   Robert Hübner  7  
   Wasilij Smysłow  6½
1983 – Alicante
     Zoltán Ribli  4½  
   Zoltán Ribli  6
   Eugenio Torre  4  


Cykl 1985-87 (A.Karpow)

edytuj
Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
       
   Anatolij Karpow  
     
   Anatolij Karpow  
       
   
1987Linares
     
   Anatolij Karpow  7½
1986Mińsk
     Andriej Sokołow  3½
   Andriej Sokołow  6
1986 – Ryga
   Rafael Waganian  2  
   Andriej Sokołow  7½
1986 – Tilburg
     Artur Jusupow  6½  
   Artur Jusupow  6
   Jan Timman  3  


Cykl 1988-90 (A.Karpow)

edytuj
1/8 finału Ćwierćfinały Półfinały Finał
                           
           
   Anatolij Karpow  
1989Seattle
     
   Anatolij Karpow  3½
1988Saint John
     Johann Hjartarson  1½  
   Johann Hjartarson  4½
1989 – Londyn
   Wiktor Korcznoj  3½  
   Anatolij Karpow  4½
1988 – Saint John
     Artur Jusupow  3½  
   Artur Jusupow  3½
1989 – Québec
   Jaan Ehlvest  1½  
   Artur Jusupow  5
1988 – Saint John
     Kevin Spraggett  4  
   Kevin Spraggett  6½
1990Kuala Lumpur
   Andriej Sokołow  5½  
   Anatolij Karpow  6½
1988 – Saint John
     Jan Timman  2½
   Jan Timman  3½
1989 – Antwerpia
   Walerij Sałow  2½  
   Jan Timman  3½
1988 – Saint John
     Lajos Portisch  2½  
   Lajos Portisch  3½
1989 – Londyn
   Rafael Waganian  2½  
   Jan Timman  4½
1988 – Saint John
     Jonathan Speelman  3½  
   Jonathan Speelman  4
1989 – Londyn  
   Yasser Seirawan  1  
   Jonathan Speelman  3½
1988 – Saint John
     Nigel Short  1½  
   Nigel Short  3½
   Gyula Sax  1½  


Cykl 1991-93 (N.Short)

edytuj
1/8 finału Ćwierćfinały Półfinały Finał
                           
1991Londyn            
   Nigel Short  5½
1991 – Bruksela
   Jonathan Speelman  4½  
   Nigel Short  5
1991 – Sarajewo
     Borys Gelfand  3  
   Borys Gelfand  5½
1992Linares
   Predrag Nikolić  4½  
   Nigel Short  6
     Anatolij Karpow  4  
   Anatolij Karpow  
1991 – Bruksela
     
   Anatolij Karpow  4½
1991 – Madras
     Viswanathan Anand  3½  
   Viswanathan Anand  4½
1993Madryt
   Aleksiej Driejew  1½  
   Nigel Short  7½
1991 – Sarajewo
     Jan Timman  5½
   Jan Timman  4½
1991 – Bruksela
   Robert Hübner  2½  
   Jan Timman  4½
1991 – Wijk aan Zee
     Wiktor Korcznoj  2½  
   Wiktor Korcznoj  5½
1992 – Linares
   Gyula Sax  4½  
   Jan Timman  6
1991 – Wijk aan Zee
     Artur Jusupow  4  
   Artur Jusupow  6½
1991 – Bruksela  
   Siergiej Dołmatow  5½  
   Artur Jusupow  5½
1991 – Ryga
     Wasilij Iwanczuk  4½  
   Wasilij Iwanczuk  4½
   Leonid Judasin  ½  


Cykl 1994-96 (A.Karpow)

edytuj
1/8 finału Ćwierćfinały Półfinały Finał
                           
           
   Anatolij Karpow  
     
   Anatolij Karpow  
       
   
1995 – Hyderabad
     
   Anatolij Karpow  6
1994Wijk aan Zee
     Borys Gelfand  3  
   Borys Gelfand  5
1994 – Hyderabad
   Michael Adams  3  
   Borys Gelfand  4½
1994 – Wijk aan Zee
     Władimir Kramnik  3½  
   Władimir Kramnik  4½
1996Elista
Mecz o mistrzostwo świata
   Leonid Judasin  2½  
   Anatolij Karpow  10½
1994 – Wijk aan Zee
     Gata Kamski  7½
   Gata Kamski  4½
1994 – Hyderabad
   Paul van der Sterren  2½  
   Gata Kamski  6
1994 – Wijk aan Zee
     Viswanathan Anand  4  
   Viswanathan Anand  4½
1995 – Hyderabad
   Artur Jusupow  2½  
   Gata Kamski  5½
1994 – Wijk aan Zee
     Walerij Sałow  1½  
   Walerij Sałow  5
1994 – Hyderabad  
   Aleksandr Chalifman  1  
   Walerij Sałow  4½
1994 – Wijk aan Zee
     Jan Timman  3½  
   Jan Timman  4½
   Joël Lautier  3½  


Cykl 2005-07

edytuj

Elista, 26 maja14 czerwca 2007
sędzia główny: Andrzej Filipowicz
strona internetowa: globalchess.eu
zwycięzcy ćwierćfinałów (najlepsza czwórka) awansują do turnieju o mistrzostwo świata w Meksyku[1]
mecze złożone z 6 partii, w przypadku remisu (3-3) następują dogrywki:

  • złożona z 4 partii tempem 25 minut+10 sek. na posunięcie
  • następnie (przy wyniku 5-5) złożona z 2 partii tempem 5 minut+10 sek. na posunięcie
  • w przypadku kolejnego remisu (6-6) jedna partia błyskawiczna, w której białe otrzymują 6 minut i aby awansować muszą wygrać, natomiast czarne – 5 minut i do awansu wystarcza im remis

uwaga: w turnieju rozegrano tylko dwie rundy, nie rozgrywano dalszych w celu wyłonienia zwycięzcy
do mistrzostw świata 2007 awansowali: Lewon Aronian, Péter Lékó, Borys Gelfand i Aleksandr Griszczuk

I runda II runda
   Lewon Aronian
   Magnus Carlsen
7
5
   Lewon Aronian
   Aleksiej Szyrow

   Aleksiej Szyrow
   Michael Adams

   Péter Lékó
   Michaił Gurewicz

 ½
   Péter Lékó
   Jewgienij Bariejew

   Jewgienij Bariejew
   Judit Polgár

   Aleksandr Griszczuk
   Władimir Małachow

   Aleksandr Griszczuk
   Siergiej Rublewski

   Siergiej Rublewski
   Rusłan Ponomariow

   Borys Gelfand
   Rustam Kasimdżanow

   Borys Gelfand
   Gata Kamski

   Gata Kamski
   Étienne Bacrot

 ½

Cykl 2009-12 (B.Gelfand)

edytuj
Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
       
   Weselin Topałow  1½
   Gata Kamski  2½  
   Gata Kamski  4
     Borys Gelfand  6  
   Borys Gelfand  2½
   Szachrijar Mammedjarow  1½  
   Borys Gelfand  3½
     Aleksandr Griszczuk  2½
   Lewon Aronjan  3½
   Aleksandr Griszczuk  4½  
   Aleksandr Griszczuk  5½
     Władimir Kramnik  4½  
   Władimir Kramnik  6½
   Tejmur Radżabow  5½  


Mecze pretendentów PCA

edytuj

Cykl 1994-95 (V.Anand)

edytuj
Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1994Nowy Jork        
   Viswanathan Anand  5
1994 – Linares
   Oleg Romaniszyn  2  
   Viswanathan Anand  5½
1994 – Nowy Jork
     Michael Adams  1½  
   Michael Adams  7½
1995Las Palmas
   Siergiej Tiwiakow  6½  
   Viswanathan Anand  6½
1994 – Nowy Jork
     Gata Kamski  4½
   Gata Kamski  4½
1994 – Linares
   Władimir Kramnik  1½  
   Gata Kamski  5½
1994 – Nowy Jork
     Nigel Short  1½  
   Nigel Short  6½
   Boris Gulko  5½  


Mecze pretendentek

edytuj

Cykl 1971-72 (A.Kusznir)

edytuj
  Półfinały Finał
             
1971Mińsk
   Ałła Kusznir  
   Tatiana Zatułowska  
 
1971 – Kisłowodzk
       Ałła Kusznir
     Nana Aleksandrija
1971 – Bladel
   Nana Aleksandrija
   Milunka Lazarević  


Cykl 1973–75 (N.Aleksandrija)

edytuj
  Półfinały Finał
             
1974Ryga
   Nana Aleksandrija  
   Marta Lityńska  
 
1975 – Moskwa
       Nana Aleksandrija 9
     Irina Lewitina 8
1974 – Kisłowodzk
   Irina Lewitina
   Walentyna Kozłowska  


Cykl 1976-78 (M.Cziburdanidze)

edytuj
Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1977 – Tbilisi        
   Maia Cziburdanidze  5½
1977 – Tallinn
   Nana Aleksandrija  4½  
   Maia Cziburdanidze  6½
1977 – Sofia
     Jelena Achmyłowska  5½  
   Jelena Achmyłowska  6½
1978 – Bad Kissingen
   Tatiana Lemaczko  5½  
   Maia Cziburdanidze  7½
1977 – Dortmund
     Ałła Kusznir  6½
   Ałła Kusznir  6
1977 – Berlin Zachodni
   Irina Lewitina  3  
   Ałła Kusznir  6½
1977 – Soczi
     Jelena Fatalibekowa  3½  
   Jelena Fatalibekowa  6
   Walentyna Kozłowska  2  


Cykl 1979-81 (N.Aleksandrija)

edytuj
Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1980 – Kisłowodzk        
   Nana Aleksandrija  5½
1980 – Wilno
   Jelena Achmyłowska  3½  
   Nana Aleksandrija  7
1980 – Odessa
     Marta Lityńska  5  
   Marta Lityńska  5½
1981 – Tbilisi
   Tatiana Lemaczko  2½  
   Nana Aleksandrija  6½
1980 – Donji Milanovac
     Nana Ioseliani  2½
   Nana Ioseliani  6
1980 – Tbilisi
   Zsuzsa Verőci  3  
   Nana Ioseliani  7
1980 – Tbilisi
     Nona Gaprindaszwili  7  
   Nona Gaprindaszwili  6
   Nino Gurieli  3  


Cykl 1982-84 (I.Lewitina)

edytuj
Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1983 – Lwów        
   Irina Lewitina  6
1983 – Dubna
   Nona Gaprindaszwili  4  
   Irina Lewitina  7½
1983 – Alicante
     Nana Aleksandrija  6½  
   Nana Aleksandrija  5½
1984 – Soczi
   Tatiana Lemaczko  4½  
   Irina Lewitina  7
1983 – Bad Kissingen
     Lidija Semenowa  5
   Lidija Semenowa  5½
1983 – Soczi
   Margareta Muresan  4½  
   Lidija Semenowa  5½
1983 – Velden
     Nana Ioseliani  4½  
   Nana Ioseliani  6
   Liu Shilan  3  


Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj

Zobacz też

edytuj