Asymina

Asymina
	; Asymina trójklapowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	magnoliopodobne
Rząd	magnoliowce
Rodzina	flaszowcowate
Rodzaj	asymina
	Nazwa systematyczna
	Asimina Adans.; Fam. 2: 365. Jul-Aug 1763.
	Typ nomenklatoryczny
	Asimina triloba (L.) Dunal
Synonimy
	Orchidocarpum Michx.;
	Orchidocarpum Michx.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Asymina, urodlin (Asimina Adans.) – rodzaj roślin z rodziny flaszowcowatych (Annonaceae). Obejmuje 8^[4]^[5]–9^[6] gatunków. Rośliny te występują naturalnie we wschodniej części Ameryki Północnej^[5] – w klimacie od zwrotnikowego do umiarkowanego^[7]. Przy czym tylko jeden – asymina trójklapowa ma szeroki zasięg obejmujący tereny od Ontario po Florydę i Teksas, a reszta rośnie tylko na Florydzie i w sąsiedniej Georgii. Rośliny te rosną w lasach i zaroślach^[5].

Asymina trójklapowa bywa uprawiana jako ciekawostka botaniczna w Europie^[5]. Gatunek ten dostarcza jadalnych owoców osiągających 0,4 kg masy^[4]. W Ameryce gatunek uprawiany jest jako drzewo owocowe w wielu odmianach o większej wydajności i lepszych cechach użytkowych owoców. Tam też jako gatunek ozdobny bywa uprawiana Asimina obovata o okazałych kwiatach o zapachu cytrynowym, otwierających się wczesną wiosną^[5].

Morfologia edytuj

Pokrój: Zrzucające liście krzewy i drzewa^[7], osiągające do 14 m wysokości^[5]. Pąki są nagie, ale zabezpieczone przez indumentum (włoski) w kolorze rdzy^[4].
Liście: Naprzemianległe, pojedyncze, całobrzegie, siedzące^[7], o blaszce kształtu jajowatego do lancetowatego, osiągającej od 6 do 30 cm długości^[5].
Kwiaty: Promieniste, obupłciowe, zebrane w pęczkach^[7]. Rozwijają się w kątach pędów w tym samym czasie co liście^[5]. Mają 3 lub 4 nietrwałe działki kielicha o przeważnie trójkątnym kształcie. Płatków jest od sześciu do ośmiu, ułożone w dwóch okółkach i są one wolne^[7]. Pręciki są liczne i skupione w formie kuli^[5]. Kwiaty mają 2–12 wolnych słupków tworzących zalążnię górną. Dno kwiatowe jest wypukłe, kuliste lub podłużne^[7].
Owoce: Mięsiste, wydłużone jagody^[7] barwy zielonej lub żółtej^[5]. W każdym kwiecie powstaje ich zwykle od 3 do 5 i osiągają one od 5 do 15 cm długości. W miąższu zawierają rząd fasolkowatych nasion koloru brązowego, o długości do 2,5 cm^[5].

Systematyka edytuj

Kwiat gatunku A. tetramera

Asymina trójklapowa jest nazywana również „bananem preriowym”, ze względu na charakterystyczny zapach i konsystencję owocu

Pozycja według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016): Rodzaj wraz z całą rodziną flaszowcowatych w ramach rzędu magnoliowców wchodzi w skład jednej ze starszych linii rozwojowych okrytonasiennych określanych jako klad magnoliowych^[2].

Lista gatunków^[6]

Asimina angustifolia Raf.
Asimina incana (W.Bartram) Exell
Asimina manasota DeLaney
Asimina obovata (Willd.) Nash
Asimina parviflora (Michx.) Dunal
Asimina pygmaea (W.Bartram) Dunal
Asimina reticulata Shuttlew. ex Chapm.
Asimina tetramera Small
Asimina triloba (L.) Dunal – asymina trójklapowa

Mieszańce międzygatunkowe^[6]

Poza mieszańcami w obrębie rodzaju spotykane są też w naturze mieszańce z gatunkiem Deeringothamnus rugelii^[4].

Zastosowanie edytuj

Rośliny z tego rodzaju zawierają alkaloidy. Z gatunku A. reticulata wytwarzany jest leczniczy napar. Rosnąca w zachodniej części Stanów Zjednoczonych asymina trójklapowa ma jadalne owoce – są one największe spośród wszystkich owoców rodzimych gatunków Stanów Zjednoczonych (osiągają one około 400 g wagi)^[4]. Miąższ ma słodki smak i jest równie pożywny jak banany. Z tych owoców można piec „chleb otrębowy”^[4].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Asimina. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2009-06-01]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 79, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 65. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c Asimina Adans.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-11].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Asiminia. Plantes & botanique. [dostęp 2015-07-29]. (fr.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).

[ing-3] Asimina. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2009-06-01]. (ang.).

[mabb-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 79, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[philips-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 65. ISBN 0-333-73003-8.

[powo-6] Asimina Adans.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-11].

[peb-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Asiminia. Plantes & botanique. [dostęp 2015-07-29]. (fr.).

[4]

[5]

[6]

[7]

[1]

[2]

[3]