Wikipedia

Autolykos z Pitane

starogrecki uczony

Autolykos z Pitane, stgr. Αυτόλυκος ο Πιτταναίος Autolikos ho Pitaneos (ur. ok. 360 p.n.e., zm. ok. 290[1] p.n.e.) – autor najstarszego, greckiego traktatu z matematyki, zachowanego do czasów nowożytnych[2][3].

Autolykos z Pitane
Αυτόλυκος ο Πιτταναίος
Data urodzenia

ok. 360 p.n.e.

Data śmierci

ok. 290 p.n.e.

Zawód, zajęcie

astronom, matematyk

Miejsce zamieszkania

Pitane, Eolia

Narodowość

grecka

Multimedia w Wikimedia Commons
Sfera w przestrzeni euklidesowej trójwymiarowej

Życiorys edytuj

Pochodził z portowego miasta Pitane w Eolii[4] (dzisiejsza Azja Mniejsza). Żył równolegle z Arystotelesem i Euklidesem. Był nauczycielem Arkezylaosa, założyciela średniej Akademii, z którym według relacji Diogenesa Laertiosa, odbył podróż do Sardes[5]. Później żył i tworzył w Atenach. Był zwolennikiem poglądów Eudoksosa na budowę wszechświata[a][1]. Imię Autolykosa wywodzi się z mitologii, greckie λύκος[b] (lykos) oznacza wilka.

Prace edytuj

 
De sphaera quae movetur liber, 1587

Dwie z prac Autolykosa zachowały się do naszych czasów:

  • O obracającej się sferze (stgr. Περὶ κινουμένης σφαίρας, łac. De sphaera que movetur) – opisuje podstawowe zagadnienia z dziedziny geometrii sferycznej, konieczne w obserwacjach astronomicznych[6]. Traktat ten jest ważnym dowodem stanu greckiej wiedzy z zakresu geometrii w okresie klasycznym[6]. W późnym antyku znalazł swoje miejsce w kanonicznym zestawieniu różnych prac tzw. Małej astronomii, który wykładano po Elementach Euklidesa, a przed Almagestem (Wielkiej astronomii). Najprawdopodobniej dzięki temu przetrwał do naszych czasów[4].
  • Wschody i zachody (stgr. Περὶ ἐπιτολῶν καὶ δύσεων, łac. De ortibus et occasibus) – traktat astronomiczny poświęcony wyjaśnieniu wzajemnych ruchów Słońca i gwiazd wokół Ziemi[c].

O obracającej się sferze jest najstarszym zachowanym do naszych czasów greckim traktatem matematycznym[6]. Najprawdopodobniej został napisany przed Elementami Euklidesa, na co wskazuje fakt, że Księga III Elementów[7] odnosi się do niektórych propozycji zawartych w pracy Autolykosa[3]. Oba dzieła zawierają liczne twierdzenia z zakresu geometrii sfery bez próby ich dowodzenia, co oznacza, że autorzy uważali je za powszechnie znane[6][3]. Wskazuje to na istnienie jeszcze wcześniejszego tekstu opisującego tę problematykę, który nie zachował się do naszych czasów[d]. Jego autorem był najprawdopodobniej Eudoksos z Knidos[3].

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Model 27 koncentrycznych sfer wyjaśniający ruchy Ziemi, Słońca i gwiazd.
  2. ↑ λύκος w pl.wiktionary.org.
  3. ↑ Z pozycji geocentrycznej.
  4. ↑ Również żyjący dwa wieki później Teodozjusz z Bitynii najprawdopodobniej korzystał z tej zaginionej pracy podczas pisania Sphaeriki[8].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b J.J. O’Connor, E.F. Robertson: Autolycus of Pitane. [w:] The MacTutor History of Mathematics archive [on-line]. School of Mathematics and Statistics University of St Andrews. [dostęp 2013-01-11]. (ang.).
  2. ↑ Autolyci: De sphaera quae movetur liber. De ortibus et occasibus libri duo. Lipsk: 1885.
  3. ↑ a b c d T. Heath: A History of Greek Mathematics vol. 1. Oksford: The Clarendon Press, 1921, s. 348-352.
  4. ↑ a b G.L. Huxley: Autolycus of Pitane. [w:] Complete Dictionary of Scientific Biography [on-line]. www.encyclopedia.com. [dostęp 2013-01-12]. (ang.).
  5. ↑ Diogenes Laërtius: Lives of the Eminent Philosophers IV, 29. en.wikisource.org. [dostęp 2013-01-11]. (ang.).
  6. ↑ a b c d C.B. Boyer: A History of Mathematics. Nowy Jork: John Wiley & Sons, Inc., 1968, s. 107. ISBN 0-471-09373-4.
  7. ↑ Euclid’s: Elements of Geometry, edited and provided with a modern English translation, by Richard Fitzpatrick. 2008, s. 69-109. ISBN 978-0-6151-7984-1. (ang.).
  8. ↑ S. Brentjes: A critical review to Theodosius Spaerica: Arabic and Medieval Latin Translations, red. P. Kunitzsch, R. Lorch. ircps.org. [dostęp 2013-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (11 sierpnia 2014)]. (ang.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Autolykos_z_Pitane&oldid=71774112”