Biegus rdzawy[5] (Calidris canutus) – gatunek ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Zamieszkuje wybrzeża wszystkich kontynentów oprócz Antarktydy. Bliski zagrożenia wyginięciem.

Biegus rdzawy
Calidris canutus[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Szata godowa
Ilustracja
Szata spoczynkowa
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

siewkowe

Podrząd

bekasowce

Rodzina

bekasowate

Podrodzina

biegusy

Plemię

Calidrini

Rodzaj

Calidris

Gatunek

biegus rdzawy

Synonimy
  • Tringa Canutus Linnaeus, 1758[2]
  • Tringa calidris J.F. Gmelin, 1789[3]
  • Tringa islandica Linnaeus, 1767[3]
  • Tringa rufa A. Wilson, 1813[3]
  • Canutus canutus rogersi Mathews, 1913[3]
Podgatunki[1]
  • C. canutus canutus (Linnaeus, 1758)
  • C. canutus piersmai Tomkovich, 2001
  • C. canutus rogersi (Mathews, 1913)
  • C. canutus roselaari Tomkovich, 1990
  • C. canutus rufa (A. Wilson, 1813)
  • C. canutus islandica (Linnaeus, 1767)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Zasięg i trasy migracji podgatunków biegusa rdzawego

Systematyka

edytuj

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae, uznawanej za początek nomenklatury zoologicznej. Autor nadał gatunkowi nazwę Tringa Canutus. Jako miejsce występowania wskazał Europę[3][6]; później miejsce typowe ograniczono do Szwecji[3]. Obecnie biegus rdzawy umieszczany jest w rodzaju Calidris[5][7]. Wyróżnia się sześć podgatunków[2][7].

Występowanie

edytuj

Zamieszkuje w zależności od podgatunku[2][7]:

Morfologia

edytuj
Wygląd
Siewkowiec nieco większy od biegusa zmiennego, mniejszy i niższy od krwawodzioba. W upierzeniu godowym ma czarniawy, płowo i szaro plamkowy wierzch ciała. Spód ciała, głowa i szyja rdzawopomarańczowe (pióra płowieją do pomarańczowych w lipcu/sierpniu)[8]. Kuper jasnoszary, prążkowany. Brzuch i pokrywy podogonowe rozjaśnione, niekiedy nawet białe. Ogon szary z ciemnym, poprzecznym prążkowaniem. Prosty dziób i nogi czarne. Samica ubarwiona podobnie, lecz kolor rdzawy jest mniej intensywny. W szacie spoczynkowej wierzch ciała u obu płci jest jednolicie szary z wąskimi, białymi brzegami barkówek, brew biała. Młode w szacie juwenalnej ogółem mają ubarwienie przypominające szatę spoczynkową, ale posiadają jasnobrzoskwiniowy nalot na piersi, koronkowe szaro-białe sierpy na piórach grzbietu i lekkie, szare prążkowanie oraz plamkowanie na bokach ciała[9][8].: C. c. islandica ma jaśniejszy spód, a pióra na wierzchu ciała w szacie godowej są obrzeżone żółtawo. C. c. rogersi jest bledszy, a rozjaśnienie na brzuchu zajmuje większą powierzchnię. C. c. rufa jest najbledszym podgatunkiem o czysto białym brzuchu. C. c. roselaari jest bardziej kontrastowo ubarwiony, z ciemniejszym brzuchem i podogoniem[potrzebny przypis].

Gatunki podobne[8]

edytuj

Biegus zmienny, biegus wielki, błotowiec, brodziec szary.

Wymiary średnie[10]
długość ciała 23–26 cm[8][9]
rozpiętość skrzydeł 47–53 cm[9] lub 45–54 cm[8]
masa ciała 90–220 g[11]

Ekologia i zachowanie

edytuj
 
Jajo z kolekcji muzealnej
Biotop
Kamienista tundra pokryta skąpą roślinnością[11]. Zimą odwiedza muliste i piaszczyste wybrzeża, rzadko przebywa w głębi lądu[8].
Gniazdo
Płytki dołek w ziemi wyłożony kawałkami roślin i porostów[11].
Jaja
W ciągu roku wyprowadza jeden lęg[11], składając w czerwcu-lipcu 4, rzadko 3 jaja.
Wysiadywanie
Jaja wysiadywane są przez okres około 21 dni przez obydwoje rodziców.
Pisklęta
Pisklętami opiekuje się wyłącznie samiec. Młode są w pełni opierzone i osiągają zdolność do lotu po 18–20 dniach od wyklucia. Dojrzałość płciową uzyskują w wieku 2 lub 3 lat[10][11].
Pożywienie
Bezkręgowcemięczaki, w tym ślimaki, owady, pająki, skorupiaki czy robaki[10], ale również pokarm roślinny[11].

Status i ochrona

edytuj

IUCN od 2015 roku uznaje biegusa rdzawego za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened); wcześniej, od 1988 roku klasyfikowano go jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). W 2015 roku organizacja Wetlands International szacowała liczebność światowej populacji na 891–979 tysięcy osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[4].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[12].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Calidris canutus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c Van Gils, J., Wiersma, P. & Sharpe, C.J.: Red Knot (Calidris canutus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-18].
  3. a b c d e f D. Lepage: Red Knot Calidris canutus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-22]. (ang.).
  4. a b Calidris canutus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Arenariinae Stejneger, 1885 (1840) - biegusy (wersja: 2020-11-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-06].
  6. K. Linneusz, Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 149 (łac.).
  7. a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-22]. (ang.).
  8. a b c d e f Rob Hume i inni red., Ptaki Europy: przewodnik do rozpoznawania, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 191, ISBN 978-83-7763-608-4 [dostęp 2024-04-15].
  9. a b c Lars Svensson i inni, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Wydanie III, poprawione i zaktualizowane, Przewodnik Collinsa, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 152-153, ISBN 978-83-7763-647-3 [dostęp 2024-04-15].
  10. a b c N. Bouglouan: Red Knot. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-04-06]. (ang.).
  11. a b c d e f Michał Radziszewski i inni red., Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski: przewodnik ornitologa, Bełchatów : Warszawa: Fenix ; PZWL Wydawnictwo Lekarskie Sp. z o.o, 2022, s. 172, ISBN 978-83-65808-48-6 [dostęp 2024-04-14].
  12. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

edytuj