Bielany (Toruń)
|
Ten artykuł od 2023-08 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Bielany (niem. Weißhof) – część urzędowa Torunia zlokalizowana na prawobrzeżu.
Część urzędowa Torunia | |
Fragment zabudowy wielorodzinnej przy ul. Gagarina | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miasto | |
Data założenia |
XVII w. |
Populacja (2016) • liczba ludności |
|
Strefa numeracyjna |
(+48) 56 |
Kod pocztowy |
87-100 |
Położenie na mapie Torunia |
Bielany zlokalizowane są w zachodniej części miasta, od zachodu i północy graniczą z Barbarką, od wschodu z Wrzosami i Chełmińskim Przedmieściem, zaś od południa z Bydgoskim Przedmieściem[2].
Nazwa
edytujNazwa osiedla pochodzi prawdopodobnie od charakteru okolicznych gleb – piasków, Bielany położone są pośród lasów sosnowych porastających wydmy[3]. Istnieje również hipoteza, że nazwa Bielany wywodzi się od istniejących tu niegdyś bielników – blichów, w których bielono wosk i płótno[4].
Historia
edytujOd średniowiecza na Bielanach znajdowało się miejsce straceń przestępców (tzw. Wiesiołki, Szubienicza Góra)[5]. Po 1688 roku Bielany należały do przybyłego z Gdańska D. K. Janitzena, wówczas do Bielan przyłączone zostało Podborowno – folwark należący do Pawła Stranskiego (jego płyta nagrobna, przeniesiona ze zlikwidowanej części cmentarza św. Jerzego znajduje się w kościele pw. Matki Boskiej Zwycięskiej w dzielnicy Mokre)[potrzebny przypis].
Już od końca średniowiecza Bielany były miejscem, z którego wodę pitną czerpał Toruń, w latach 1893–1894 powstała tu nowoczesna stacja wodociągów „Stare Bielany”.
W latach 20. XX wieku na Bielanach zostali osadzeni redemptoryści, powstała kaplica, następnie zaś około 1960 roku kościół św. Józefa, wchodzący w skład Sanktuarium Matki Bożej Nieustającej Pomocy. W latach 60. XX wieku został oddany do użytku Wojewódzki Szpital Zespolony im. Ludwika Rydygiera.
Demografia
edytujLiczba ludności Bielan na przestrzeni lat[6][7]:
Osiedla
edytujHistorycznie dzielnica podzielona jest na dwie części: część północna (do ulicy Polnej włącznie) to Stare Bielany (Weißhof), część południowa (do ulicy Fałata) to Nowe Bielany (Neu Weißhof). Osiedla na Bielanach to:
- Osiedle św. Józefa – teren pomiędzy ulicami św. Józefa, Osiedlową, Orzechową i Jesienną. Przylega do obszaru zajmowanego przez Wojewódzki Szpital Zespolony w Toruniu. Zabudowę osiedla stanowią domy jednorodzinne. Na osiedlu nie ma szkoły, jest jedno prywatne przedszkole, z placówek handlowych jedynie niewielkie sklepy[potrzebny przypis]
- Osiedle św. Klemensa – teren graniczący z zespołem budynków kościoła i klasztoru św. Józefa pomiędzy ulicami Grunwaldzką, Źródlaną, Św. Klemensa i Śniadeckiego. Jego zabudowę stanowią domy jednorodzinne. Samo osiedle nie ma przedszkola, szkoły podstawowej i gimnazjum[potrzebny przypis]
- Kampus Uniwersytetu Mikołaja Kopernika – oficjalnie otwarty 2 października 1973 roku. Jego powierzchnia wynosi 82 ha[8].
- Osiedle Fałata[potrzebny przypis]
- Osiedle Łukasiewicza
- Osiedle Przy Lesie – zgrupowanie czteropiętrowych bloków wielorodzinnych w pobliżu skrzyżowania ulicy Polnej z Szosą Chełmińską[potrzebny przypis]
- Brzezina – teren obejmujący zachodnią część Bielan, graniczący z lotniskiem. Od pozostałych osiedli oddzielony jest terenami leśnymi. Zabudowa osiedla składa się z domków jednorodzinnych oraz z zabudowy szeregowej. Samo osiedle nie ma przedszkola czy szkoły, jedynie niewielkie sklepy[potrzebny przypis]
Infrastruktura
edytujInstytucje
edytuj- Parafia pw. św. Józefa, ul. św. Józefa 23/35
- Studio Telewizji Trwam
- Uniwersytet Mikołaja Kopernika (rektorat z aulą, Biblioteka Główna, Wydziały: Nauk Biologicznych i Weterynaryjnych, Chemii, Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Nauk Historycznych, Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Prawa i Administracji, Teologiczny)
- Klub Studencki Od Nowa, ul. Gagarina 37a
- Wyższa Szkoła Kultury Społecznej i Medialnej, ul. św. Józefa 23/35
- Przedszkole Miejskie nr 9 im. Doroty Gellner, ul. Gagarina 130
- Przedszkole Miejskie nr 17 im. Fryderyka Chopina, ul. Gagarina 210
- Oddział Przedszkolny w SP nr 11, ul. Gagarina 36
- Szkoła Podstawowa nr 11 im. Pabla Nerudy, ul. Gagarina 36
- Zespół Szkół Mechanicznych Elektrycznych i Elektronicznych, ul. św. Józefa 26
- Zespół Szkół nr 26 im. ks. prof. Józefa Tischnera, ul. Fałata 88/90
- Wojewódzki Szpital Zespolony im. Ludwika Rydygiera, ul. św. Józefa 53/59
- Hospicjum im. Jana Pawła II, ul. Grunwaldzka 64
- Toruńskie Wodociągi, św. Józefa 37-49
- Samodzielny Oddział Geograficzny im. płk dypl. inż. Tadeusza Zieleniewskiego[9]
- Placówka Żandarmerii Wojskowej
Zabytki i atrakcje turystyczne
edytujNa terenie dzielnicy znajduje się kilkanaście zabytków:
- Zespół klasztorny oo. redemptorystów wraz z kościołem pw. św. Józefa wybudowany w latach 20. XX wieku, w którym znajduje się również Sanktuarium Matki Boskiej Nieustającej Pomocy zwanej również Matką Boską Bielańską, nieopodal posługują również siostry Józefitki
- Bielański Dwór (Biały Dwór, Prezydentówka)
- rezydencja Janitzena, w okr. międzywojennym siedziba prezydenta Torunia
- kamień upamiętniający założyciela folwarku
- Stacje wodociągów Stare i Nowe Bielany – pierwsza z 1894 roku, druga z 1913 roku
- w Starych Bielanach 32-metrowa wieża ciśnień w której znajduje się ekspozycja Muzeum Inżynierii Komunalnej Torunia, poświęconą technikom inżynierii komunalnej Torunia od średniowiecza do czasów współczesnych
- Cmentarz rodziny Elsnerów[10]
- Obiekty fortowej Twierdzy Toruń, m.in.: Fort VII (1879–83), podczas II wojny światowej obóz ludności polskiej i Fort VIII Twierdzy Toruń[potrzebny przypis]
- dawna Willa Płockiego z 1931 roku
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Liczba osób zameldowanych na pobyt stały i czasowy w poszczególnych jednostkach urbanistycznych z podziałem na płeć. Urząd Miasta Torunia, 2016-12-31. [dostęp 2017-01-09]. (pol.).
- ↑ Dzielnice i osiedla. torun.pl. [dostęp 2024-06-11].
- ↑ Tomczak 1999 ↓, s. 34.
- ↑ Bielany. turystyka.torun.pl. [dostęp 2024-03-02].
- ↑ Tomczak 1999 ↓, s. 33.
- ↑ http://bazhum.muzhp.pl/media/files/Acta_Universitatis_Nicolai_Copernici_Nauki_Humanistyczno_Spoleczne_Historia/Acta_Universitatis_Nicolai_Copernici_Nauki_Humanistyczno_Spoleczne_Historia-r1977-t11_(74)/Acta_Universitatis_Nicolai_Copernici_Nauki_Humanistyczno_Spoleczne_Historia-r1977-t11_(74)-s133-155/Acta_Universitatis_Nicolai_Copernici_Nauki_Humanistyczno_Spoleczne_Historia-r1977-t11_(74)-s133-155.pdf
- ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 10 stycznia 2017 [dostęp 2019-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-10] .
- ↑ Marcin Behrendt: Kampus UMK okiem urbanisty. portal.umk.pl. [dostęp 2024-03-03].
- ↑ Wojskowi geografowie mają patrona | www.torun.pl [online], www.torun.pl [dostęp 2016-09-15] .
- ↑ Cmentarz Elsnerów ul. św. Józefa 37-45. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-13].
Bibliografia
edytuj- Anna Tomczak: Środowisko geograficzne Torunia i okolic. W: Marian Biskup (red.): Historia Torunia. T. 1. Toruń: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego w Toruniu, 1999. ISBN 83-87639-25-7.