Biota wschodnia

roślina iglasta

Biota wschodnia, platykladus wschodni dawniej żywotnik wschodni (Platycladus orientalis (L.) Franco) – gatunek rośliny iglastej należący do rodziny cyprysowatych. Jedyny żyjący przedstawiciel rodzaju biota (rodzaj obejmuje także kopalne, mioceńskie gatunki Platycladus yunnanensis[5] i Platycladus preorientalis[6]). Występuje w Korei, na północnych obszarach Chin i na Rosyjskim Dalekim Wschodzie[3][7]. Od dawna uprawiany w Japonii i Chinach, także rośnie zdziczały na obszarach poza naturalnym zasięgiem[7]. Uprawiany jest także w Europie, głównie w rejonie Morza Czarnego i Śródziemnego.

Biota wschodnia
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena eukarionty
Królestwo rośliny
Podkrólestwo rośliny zielone
Nadgromada rośliny telomowe
Gromada rośliny naczyniowe
Podgromada rośliny nasienne
Nadklasa nagonasienne
Klasa iglaste
Rząd cyprysowce
Rodzina cyprysowate
Rodzaj biota
Gatunek biota wschodnia
Nazwa systematyczna
Platycladus orientalis (L.) Franco
Portugaliae Acta Biol., Sér. B, Sist., Julio Henriques: 33 (1949)[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
Status iucn3.1 NT pl.svg
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

MorfologiaEdytuj

 
Biota wschodnia w środowisku naturalnym
Pokrój
Wolno rosnące (po 50 latach osiąga do 10 m), niewielkie drzewa (maksymalnie do 20 m w naturze) lub duże krzewy o regularnym, zwartym pokroju za młodu i bardziej rozłożystej koronie u starszych okazów[7]. Zwykle wytwarza kilka pni.
Pędy
Skierowane ku górze, o wachlarzowatych rozgałęzieniach gęsto ustawionych w jednej płaszczyźnie, podobnie zabarwionych z obu stron[7].
Liście
Łuskowate, jednakowe po obu stronach, soczysto zielone, wąskie, długości 2-4 mm, przylegające do pędów, nakrzyżległe[7]. Są delikatniejsze i drobniejsze niż u przedstawicieli żywotnika. Zimą często brunatnieją.
Szyszki
Męskie drobne, do 3 mm długości, powstają na szczytach gałązek. Młode szyszki żeńskie są zielone do niebieskawych, mięsiste. Osiągają do 25 mm długości[7]. Dojrzewają po 8 miesiącach od zapylenia i wówczas drewnieją. Łuski grube, rogowato zgięte, najczęściej jest ich 6-8[7]. Nasiona długości 5-7 mm, bez skrzydełek[7].

Właściwości chemiczneEdytuj

Rośliny tego gatunku zawierają trujące tujony. Zewnętrznie działają one drażniąco na skórę; spożyte wywołują drgawki i degeneracyjne zmiany w wątrobie i nerkach, krwawienia ze śluzówki żołądka[potrzebny przypis].

SystematykaEdytuj

Pierwotnie gatunek ten zaliczany był do rodzaju żywotnik pod nazwą Thuja orientalis (pol. żywotnik wschodni) lecz obecnie został wyodrębniony we własnym jednogatunkowym rodzaju Platycladus (pol. biota) z powodu różnic morfologicznych[8][9].

ZastosowanieEdytuj

  • Roślina ozdobna: w Chinach drzewo święte, sadzone często na cmentarzach[7]. Poza tym gatunek sadzony jest w ogrodach, pojedynczo, w niewielkich grupach lub na żywopłoty. Szczególnie cenione są wolno rosnące, kolorowe odmiany (np. 'Aurea Nana' - żółto igielna), jedna z najbardziej znanych polskich odmian tego gatunku to odmiana 'Justyna' - zielone igły.

UprawaEdytuj

Wymagania
Preferuje dobrze nasłonecznione, ciepłe i osłonięte miejsca o dużej wilgotności powietrza. Wytrzymały na suszę. Dobrze rośnie na glebach wilgotnych, zasobnych w wapń. Wymaga stanowisk osłoniętych od wiatru. Odczyn gleby najlepiej lekko kwaśny. W chłodniejszych rejonach kraju może przemarzać na zimę, dlatego młodsze rośliny należy zabezpieczać na zimę. Strefa mrozoodporności 6B[10].
Sposób uprawy
Rośliny tego gatunku rozmnażane są z nasion lub sadzonek, które należy pobierać z 'piętką'. Nasiona zbiera się w październiku i listopadzie, wysiewa w kwietniu, po uprzedniej 3-4 tygodniowej stratyfikacji. Przez zimę siewki należy starannie chronić przed mrozem. Rozmnażanie przez sadzonkowanie stosowane jest przy rozmnażaniu wyselekcjonowanych odmian, w celu zachowania ich cech odmianowych.

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19, 2011, s. 55–70 [dostęp 2021-03-24].
  3. ↑ a b c Platycladus orientalis (L.) Franco. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-07].
  4. ↑ Platycladus orientalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  5. ↑ Jing-Yu Wu, Su-Ting Ding, Qi-Jia Li, Zhen-Rui Zhao i Bai-Nian Sun. First Occurrence of Platycladus from the Upper Miocene of Southwest China and Its Phytogeographic Implications. „PLoS ONE”. 9(12): e115141, 2014. DOI: 10.1371/journal.pone.0115141 (ang.). 
  6. ↑ Wenlong He, Liang Xiao, Xiangchuan Li i Shuangxing Guo. An ancient example of Platycladus (Cupressceae) from the early Miocene of northern China: origin and biogeographical implications. „Historical Biology: An International Journal of Paleobiology”, w druku. DOI: 10.1080/08912963.2017.1339038 (ang.). 
  7. ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 33. ISBN 0-333-73003-8.
  8. ↑ Piotr Gach: Żywotnik zachodni - Drzewa (pol.). [dostęp 2010-05-11]. Cytat: (...)Te duże różnice morfologiczne znalazły swoje odzwierciedlenie w filogenetyce, którym było właśnie utworzenie rodzaju Platykladus i przeniesienie do niego umieszczonej wcześniej w rodzaju żywotnik (jako żywotnik wschodni) bioty wschodniej.
  9. ↑ Aljos Farjon: A natural history of conifers. Timbers Press, 2008, s. 188, 286. ISBN 978-0-88192-869-3. (ang.)
  10. ↑ Agnieszka Mike-Jeziorska: Biota wschodnia (pol.). 2013. [dostęp 2013-26-04].

BibliografiaEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Biota_wschodnia&oldid=62936795”