Biskupiec (powiat nowomiejski)

wieś w województwie warmińsko-mazurskim, powiecie nowomiejskim

Biskupiec (Biskupiec Pomorski, niem. Bischofswerder) – wieś gminna na Powiślu w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim, przy drodze wojewódzkiej nr 538. Siedziba gminy Biskupiec. W latach 1331–1946 miasto[4]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa toruńskiego.

Biskupiec
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

nowomiejski

Gmina

Biskupiec

Liczba ludności (2022)

1762[2]

Strefa numeracyjna

56

Kod pocztowy

13-340[3]

Tablice rejestracyjne

NNM

SIMC

0840013

Położenie na mapie gminy Biskupiec
Mapa konturowa gminy Biskupiec, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Biskupiec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Biskupiec”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko lewej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „Biskupiec”
Położenie na mapie powiatu nowomiejskiego
Mapa konturowa powiatu nowomiejskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Biskupiec”
Ziemia53°30′04″N 19°20′39″E/53,501111 19,344167[1]

W potocznym użyciu funkcjonuje również nazwa Biskupiec Pomorski (pochodząca od znajdującej się w odległości 3,5 km od stacji kolejowej w BielicachBiskupiec Pomorski (na linii ToruńIława).

Historia

edytuj

Miejscowość została założona w 1325 na terenie państwa zakonu krzyżackiego przez biskupa pomezańskiego Rudolfa jako Bischofswerder (w pol. tłumaczeniu „ostrów biskupi”) i w 1331 podniesiona do rangi miasta. Zasiedlona głównie niemieckimi osadnikami, lokacja otrzymała własny kościół i mury obronne. W 1540 roku oficjalnie wprowadzono w mieście reformację, choć jeszcze w 1625 jego ludność była uznawana za w połowie katolicką.

 
Rynek w Biskupcu

W 1872 Biskupiec otrzymał stację kolejową na wybudowanej w odległości ok. 4 km na południe od miasta linii kolejowej Toruń-Wystruć, jednakże stacja Bischofswerder (obecnie Biskupiec Pomorski) została w rzeczywistości zbudowana w pobliskiej wsi Bielice, zapewne z uwagi na uniknięcie konieczności prac ziemnych i budowy mostu na Osie[5]. Na początku XX wieku planowano zbudowanie lokalnej kolei łączącej miasto z dworcem, lecz plany te nie zostały zrealizowane. Ocenia się, że pewne oddalenie od linii kolejowej stanowiło czynnik ograniczający rozwój miejscowości w kolejnych latach[5].

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, traktat wersalski wytyczył granicę polsko-niemiecką na rzece Osie, w bezpośrednim sąsiedztwie miasta. Bischofswerder stał się niemieckim miastem granicznym, zaś jego stacja kolejowa znalazła się już na terytorium polskim[5]. Samo miasto zostało wyznaczone również jako terytorium plebiscytowe. W ramach przeprowadzonego 11 lipca 1920 r. plebiscytu narodowościowego w Prusach Wschodnich, jedynie 15%[5] z 1509 oddanych w mieście głosów opowiedziało się za przyłączeniem do Polski i Biskupiec pozostał w granicach Niemiec. Odcięte od stacji kolejowej miasto otrzymało w 1925 nowe połączenie z Kisielicami, z nowo zbudowanego dworca Bischofswerder Stadt (późniejszy Biskupiec Pomorski Miasto)[5].

 
Urząd Gminy (dawny ratusz z 1927)
 
Kamienica przy ul. Grudziądzkiej, przed i po remoncie
 
Wnętrze zrujnowanego kościoła poewangelickiego w Biskupcu

W 1945 Biskupiec doznał ciężkich zniszczeń (60%) podczas zajmowania przez wojska radzieckie[5]. Miasto zostało przekazane Polsce, jego ludność wysiedlona do Niemiec i zastąpiona polskimi przesiedleńcami[5].

Zrujnowany Biskupiec 1 sierpnia 1946 został pozbawiony przez polską administrację praw miejskich[4], zaś jego centrum pozostało nieodbudowane. Obecną nazwę wsi zatwierdzono administracyjnie 12 listopada 1946[6]. W 1969 r. zamknięto, zaś w 1974 r. ostatecznie rozebrano tracące znaczenie połączenie kolejowe z Kisielicami[5].

W 2006 roku niepomyślnie zakończyła się próba odzyskania praw miejskich (mała liczba ludności; małe poparcie mieszkańców; mała liczba instytucji pełniących funkcje ponadlokalne o charakterze miastotwórczym; znaczne rozproszenie zabudowy miejscowości; brak jednoznacznie wykształconego centrum)[7].

Zabytki

edytuj

Osoby związane z miejscowością

edytuj

W Biskupcu wychowywał się Czesław Michniewicz - trener reprezentacji Polski, jako nastolatek grał w miejscowym klubie OSSA Biskupiec Pomorski gdzie jego trenerem był Longin Grzyb[8].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 6190
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 68 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. a b Olsztyński Dziennik Wojewódzki z 1946 r. Nr 5, poz. 77
  5. a b c d e f g h Marcin Przegiętka, Historia kolei w Biskupcu Pomorskim, „Świat Kolei” nr 11/2010, s. 20–27
  6. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  7. Uzasadnienie
  8. Prywatnie o mnie na michniewicz.com.pl

Linki zewnętrzne

edytuj