Bitwa pod Klekotowem

bitwa z okresu wojny polsko-bolszewickiej

Bitwa pod Klekotowem – część bitwy pod Brodami i Beresteczkiem. Walki polskiej 2 Dywizji Jazdy Władysława Okszy-Orzechowskiego z sowiecką 4 Dywizją Kawalerii Fiodora Letunowa toczone w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Bitwa pod Klekotowem
Wojna polsko-bolszewicka
Czas

3 sierpnia 1920

Miejsce

pod Klekotowem

Terytorium

II Rzeczpospolita

Przyczyna

ofensywa Frontu Płd.-Zach.

Wynik

bitwa nierozstrzygnięta

Strony konfliktu
 Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Władysław Orzechowski
Konstanty Obidziński
Rudolf Rupp
Fiodor Letunow
Siły
2 Dywizja Jazdy
5 pułk ułanów
2 pułk szwoleżerów
4 Dywizja Kawalerii
brak współrzędnych
Adam Przybylski
Wojna Polska 1918–1921[1]
Franciszek Arciszewski
Ostróg – Dubno – Brody. Walki 18 Dywizji Piechoty z konną armją Budiennego[2]
Walki 2 Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich pod Klekotowem
Klemens Rudnicki Walki 2 Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich w składzie 2 Dywizji Jazdy i bój pod Klekotowem[3]
Klemens Rudnicki Walki 2 Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich w składzie 2 Dywizji Jazdy i bój pod Klekotowem[3]
Klemens Rudnicki Walki 2 Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich w składzie 2 Dywizji Jazdy i bój pod Klekotowem[3]

Geneza

edytuj

W końcu lipca Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego planowało uderzenie na prawe skrzydło nacierających wojsk Michaiła Tuchaczewskiego. Do przeprowadzenia operacji zamierzano użyć także jednostek ściągniętych z Frontu Południowo-Wschodniego generała Edwarda Rydza-Śmigłego[4].

Warunkiem sukcesu było wcześniejsze pobicie 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego. Zadanie to miała wykonać 2 Armia gen. Kazimierza Raszewskiego w składzie 1 Dywizja Piechoty Legionów, 6 Dywizja Piechoty, XI Brygada Piechoty oraz Grupa Operacyjna Jazdy gen. Jana Sawickiego i samodzielna 4 Brygada Jazdy[5]. Plan zakładał uderzenie z północnego zachodu Grupy Operacyjnej Jazdy i 6 Dywizji Piechoty w kierunku na Brody - Radziwiłłów[6]. Współdziałająca z 2 Armią grupa gen. Franciszka Krajowskiego ze składu 6 Armii miała wiązać część sił konarmii Budionnego na południowym zachodzie[7].

W tym czasie dowódca sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego Aleksander Jegorow nakazał 1 Armii Konnej Budionnego zdobyć Lwów. Jej dywizje wdarły się w słabo obsadzoną lukę między 2 i 6 Armią, sforsowały Styr, a 4. i 11 Dywizja Kawalerii nacierały w kierunku na Kamionkę Strumiłową. Północne skrzydło 1 Armii Konnej osłaniała walcząca pod Łuckiem 24 Dywizja Strzelców, a południowe 45 Dywizja Strzelców[8]. Natarcie 2 Armii miało rozpocząć się 29 lipca, ale do tego dnia oddziały nie zakończyły koncentracji sił. O wyznaczonej porze ruszyły tylko skrzydła 2 Armii[9].

Po pięciu dniach bitwy w rejonie Beresteczka i Brodów szala zwycięstwa zaczęła przechylać się na stronę polską. 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego groziło otoczenie w rejonie Brodów. Pierścień okrążenia od wschodu miała zamknąć Grupa Operacyjna Jazdy generała Jana Sawickiego. Upadek Brześcia zmusił jednak Naczelne dowództwo Wojska Polskiego do przerwania bitwy[10].

Walki pod Klekotowem

edytuj

3 sierpnia dowódca Grupy Operacyjnej Jazdy gen. Jan Sawicki otrzymał rozkaz od dowódcy 2 Armii gen. Kazimierza Raszewskiego, nakazujący mu odwrót nad Styr i obsadzenie odcinka frontu od Hucisk do Merwy[11]. W związku z nowymi rozkazami, 2 Dywizja Jazdy płk. Władysława Okszy-Orzechowskiego w składzie 5 pułk ułanów, 2 pułk szwoleżerów i 1 bateria 5 dywizjonu artylerii[a] rozpoczęła marsz w kierunku na Klekotów - Bielowce. W awangardzie szedł 5 pułk ułanów ppłk. Konstantego Obidzińskiego[b].

Z powodu pośpiechu w organizowaniu działań, nie wydano rozkazów na piśmie, a dowódcy pułków nie byli zorientowani w aktualnej sytuacji na froncie. Przed Klekotowem kolumna dywizja wjechała na groblę okoloną z obu stron bagnami Słonówki[14]. Dużą przeszkodą w zachowaniu założonego tempa marszu okazał się uszkodzony most pod Klekotowem. Gdy większość 5 pułku ułanów pokonała most, a pozostałe oddziały tłoczyły się na grobli, na południe od Klekotowa zaobserwowano dwa szwadrony sowieckiej 4 Dywizji Kawalerii Fiodora Letunowa. Dowódca polskiej dywizji płk Orzechowski nakazał natychmiastowy atak. Spieszone 1 i 3 szwadron 5 pułku ułanów obsadziły zachodni i południowo-zachodni skraj Klekotowa, a 1 bateria 5 dywizjonu artylerii konnej zajęła stanowiska obok cerkwi[12]. Polska artyleria ogniem na wprost powstrzymała przygotowującego się do ataku nieprzyjaciela, a wykorzystując zamieszanie w szeregach czerwonoarmistów, polscy ułani ruszyli do szarży. Wykonana niewielkimi siłami szarża załamała się, a powrót rozproszonego 2/5 pułku ułanów spowodował panikę w taborze i wśród koniowodnych. Zamieszanie spotęgował celny ogień sowieckiej artylerii. Koniowodni przemieszali się z taborami, a wozy i konie grzęzły na bagnistych brzegach Słonówki[15][16]. Także artylerzyści, porzucając działa, wycofywali się w stronę rzeki. Do odwrotu przystąpiły także szwadrony broniące Klekotowa i kolumna sztabu 2 Dywizji Jazdy.

Jedynie 2 pułk szwoleżerów pod dowództwem rtm. Rudolfa Ruppa zachował zdolność do działań[c]. Pułk przeprawił się przez feralny mostek i rozpoczął szarżę[17]. Szybkość i precyzja przeprowadzonego ataku zaskoczyły kozaków, a ogień ich artylerii i broni maszynowej nie spowodował wśród atakujących prawie żadnych strat. Szwoleżerowie dotarli do drogi Sznyrowa - Dorocin i wyrąbali tam obsługę dwóch dział i sześciu taczanek[18][19]. Próby wyprowadzenia przez Sowietów kontrataku na prawe skrzydło szwoleżerów nie powiodły się. Dowódca pułku rtm. Rupp zdołał zawrócić swych szwoleżerów, którzy pod Klekotowem stanęli w szyku bojowym, gotowi do dalszych działań. Przeciwnik przerwał walkę i wycofał się w kierunku Brodów[20].

Bilans walk

edytuj

Bitwa pod Klekotowem w zasadzie zakończyła się klęską 2 Dywizji Jazdy, dowodzonej przez płk. Władysława Okszę-Orzechowskiego. Jedynie brawurowa szarża 2 pułku szwoleżerów ocaliła przed całkowitym rozbiciem oddziały 2 Dywizji Jazdy, w tym jej sztab[21]. Straty polskie to 34 poległych i rannych oraz utracone 4 działa 1/5 dywizjonu artylerii konnej[18].

Przebieg walk, w tym działania i decyzje poszczególnych dowódców, były w II Rzeczypospolitej przedmiotem badań, prowadzonych między innymi przez Najwyższą Komisję Opiniującą[22][23].

  1. Pozostałe oddziały dywizji walczyły na innych kierunkach[12].
  2. 5 pułk ułanów w tym dniu liczył 150 „szabel” i dwa karabiny maszynowej[13].
  3. 2 pułk szwoleżerów w tym dniu liczył 250 „szabel” i 6 karabinów maszynowych[13].

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj