Bitwa pod Zwiahlem
Bitwa pod Zwiahlem – walki polskiego 26 pułku piechoty ppłk. Emanuela Hermanna z oddziałami sowieckiej 44 Dywizji Strzelców Iwana Dubowoja i 45 Dywizji Strzelców Iony Jakira w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
21 marca 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Zwiahlem | ||
| Terytorium | |||
| Wynik |
zwycięstwa Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Geneza edytuj
Zimą 1919/1920 na froncie polsko-sowieckim odnotowywano tylko działania lokalne. Linia frontu była rozciągnięta od środkowej Dźwiny, wzdłuż Berezyny, Uborci, Słuczy, po Dniestr[2]. Zastój w działaniach wojennych obie strony wykorzystywały na przygotowanie się do decydujących rozstrzygnięć militarnych planowanych na wiosnę i lato 1920[3]. W połowie marca dowództwo sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego rozpoczęło przygotowania do ofensywy siłami 12. i 14 Armii na Płoskirów - Równe. Koncentracja sił Armii Czerwonej nie uszła uwadze dowództwa polskiego. Zarządzono przeprowadzenie serii wypadów, które miały zdezorganizować przygotowania nieprzyjaciela i dostarczyć więcej informacji o jego siłach i zamiarach[4]. Jeszcze w styczniu 26 pułk piechoty ppłk. Emanuela Hermanna został przerzucony na Wołyń i wszedł czasowo w skład 13 Dywizji Piechoty. Do marca pułk zorganizował około trzydziestu wypadów przed przedni skraj obrony[5].
Walczące wojska edytuj
 Wojsko Polskie
| ||
|---|---|---|
| dowództwo 13 Dywizji Piechoty | gen. Jan Romer | |
| ⇒ 26 pułk piechoty | ppłk Emanuel Robert Hermann | 13 Dywizja Piechoty |
| → II/26 pułku piechoty | kpt. Wiktor Eichler | 26 pułk piechoty |
| → kompania techniczna 26 pp i 1/XIII batalionu saperów | 13 Dywizja Piechoty | |
| ⇒ 27 pułk piechoty | ppłk Tadeusz Świderski | 13 Dywizja Piechoty |
| → kompania 27 pp | ||
| ⇒ 43 pułk piechoty | mjr Wacław Piekarski | 13 Dywizja Piechoty |
 Armia Czerwona
| ||
| oddziały 44 Dywizji Strzelców | komdiw Iwan Dubowoj | 12 Armia |
| oddziały 45 Dywizji Strzelców | komdiw Iona Jakir | |
| oddziały 58 Dywizji Strzelców | komdiw Pawieł Kniagnicki | |
| ⇒ 172 BS (514., 515., 516 ps) | ||
| ⇒ 174 BS (520., 521., 522 ps) | ||
| 98 pułk kawalerii | ||
| pułk międzynarodowy | ||
Walki pod Zwiahlem edytuj
Na początku 1920 26 pułk piechoty przybył ze Śląska na Wołyń, zluzował pododdziały 48 pułku piechoty i objął odcinek obrony „Kościuszko”[6]. II batalion kpt. Wiktora Eichlera obsadził przyczółek mostowy w Zwiahlu. Obronę przyczółka zorganizowano systemem placówek i punktów oporu. Placówki otoczone były zasiekami z drutu kolczastego i wspierały się wzajemnie ogniem. Stanowiska obronne obsadzały rotacyjnie dwie kompanie, a trzecia stanowiła odwód. Obronę wzmocniły dwa samochody pancerne „Dziadek” i „Wnuk”. Wsparcie artyleryjskie zapewniały stojące na zachodnim brzegu Słuczy bateria lekka i bateria ciężka. Punkt obserwacyjny dowódcy batalionu znajdował się na wieży zrujnowanego pałacu[7].
W drugiej dekadzie marca zauważono symptomy przygotowywania się Sowietów do działań ofensywnych. Przed frontem grupowały się oddziały 44. i 45 Dywizji Strzelców oraz 98 pułku kawalerii. Dowództwo polskiej 13 Dywizji Piechoty gen. Jana Romera wzmocniło obsadę przyczółka nowo przybyłą na front kompanią marszową 27 pułku piechoty[8].
19 marca sowieckie oddziały 58 Dywizji Strzelców podjęły próbę sforsowania Słuczy pod Hulskiem i Iwaszkówką[9]. Atak odparły 5/26 pp oraz pułkowa 4 kompania ciężkich karabinów maszynowych. Ponowny atak nastąpił w nocy z 20 na 21 marca. Forsowanie połączone z uderzeniem na styku 43. i 26 pułków piechoty zostało odparte kontratakiem odwodów 13 Dywizji Piechoty[8]. Jednakże główne uderzenie nieprzyjaciel wyprowadził na przyczółek mostowy pod Zwiahlem. Na tym kierunku uderzyły cztery pułki strzelców, 3 międzynarodowy pułk Armii Czerwonej i 98 pułk kawalerii. Walki wspierały cztery baterie artylerii, dwa samochody pancerne i jeden czołg[5].
20 marca wieczorem rozpoczęło się artyleryjskie przygotowanie natarcia. Ostrzał trwał całą noc, a około 8.00 od strony Romanówki i Kropiwny zaatakowała sowiecka piechota. Pierwszy atak został przez Polaków odparty. Kolejny atak, poprzedzony gwałtowną nawałą ogniową czterech baterii artylerii, rozpoczął się około 11.00. Do natarcia ruszyły gęste tyraliery 516., 520. i 521 pułku strzelców, wspierane przez dwa samochody pancerne i uzbrojony w trzy ckm-y czołg „Ukrainiec”[8]. Wzdłuż toru kolejowego na 6 kompanię nacierał spieszony 98 pułk kawalerii. Jadące szosą samochody pancerne wyprzedziły tyraliery, przerwały zasieki z drutu kolczastego i wjechały na stanowiska 7 kompanii. Kompania rozpoczęła odwrót. Obserwatorzy artylerii musieli opuścić swoje punkty obserwacyjne i baterie polskie przerwały ogień. Dowódca polskiego batalionu skierował kompanię 27 pułku piechoty do obsadzenia luki między 6 i 7 kompanią, a dowódca pułku ppłk Hermann wsparł II batalion kompanią techniczną 26 pp i 1/XIII bsap. 1. kompania XIII bsap. otrzymała rozkaz obejścia, wspólnie z dwoma plutonami odwodowej 8 kompanii, nieprzyjaciela przez Łubczyce i zaatakowania jego tyłów. Kompania techniczna 26 pp z 7 i resztą 8 kompanii piechoty, przy wsparciu samochodów pancernych, ruszyła do kontrataku po obu stronach szosy[8][10]. Pocisk z działka polskiego samochodu pancernego „Dziadek" przebił pancerz czołgu „Ukrainiec" i Polacy zdobyli go. Po utracie czołgu, zagrożeni oskrzydleniem Sowieci rozpoczęli szybki odwrót. Do 14.00 Polacy odzyskali wszystkie utracone placówki i punkty oporu[11][12].
Bilans walk edytuj
Skuteczna obrona przyczółka przez II batalion 26 pułku piechoty zniweczyła sowieckie plany odrzucenia Polaków znad Słuczy. Sukces okupiony został stratą około 20 poległych i rannych[13]. Po walce grupa sowieckich komunistów z 516 pułku strzelców wystosowała do dowództwa Frontu list z protestem przeciwko niewłaściwemu użyciu pułku, który po ataku na pozycje polskie praktycznie przestał istnieć[14][15].
Przypisy edytuj
- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 33.
- ↑ Wyszczelski 2011 ↓, s. 178.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 455.
- ↑ a b Odziemkowski 1998 ↓, s. 166.
- ↑ Abramowicz i Kreis 1929 ↓, s. 11.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 479.
- ↑ a b c d Odziemkowski 2004 ↓, s. 480.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 476.
- ↑ Abramowicz i Kreis 1929 ↓, s. 13.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 481.
- ↑ Bielski 1931 ↓, s. 65–67.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 477.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 167.
- ↑ Abramowicz i Kreis 1929 ↓, s. 14.
Bibliografia edytuj
- Romuald Bielski: Zarys historji wojennej 2-go Pułku Saperów Kaniowskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1931, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Stanisław Abramowicz, Józef Kreis: Zarys historji wojennej 26-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914–1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.