Bolesław I Srogi

książę czeski

Bolesław I Srogi, lub Bolesław I Okrutny (ur. ok. 908/910[1], zm. 15 lipca 972) – książę Czech od 935 (ewentualnie od 929) do 972 z dynastii Przemyślidów. Syn Wratysława I i Drahomiry; młodszy brat Wacława I Świętego; ojciec Dobrawy, żony Mieszka I.

Bolesław I Srogi
Ilustracja
Książę Czech
Okres

od 28 września 935
do 15 czerwca 972

Poprzednik

Wacław I Święty

Następca

Bolesław II Pobożny

Dane biograficzne
Dynastia

Przemyślidzi

Data urodzenia

908/910

Data śmierci

15 czerwca 972

Ojciec

Wratysław I

Matka

Drahomira

Żona

Biagota (?)

Dzieci

syn nieznanego imienia
Bolesław II Pobożny
Strachkwas Chrystian
Dobrawa
Mlada Maria
Strzeżysława (?)
Władywoj (?)

28 września 935 roku zausznicy Bolesława I zamordowali Wacława. Po objęciu rządów Bolesław zrzucił niemieckie zwierzchnictwo, jednak w 950 roku został zmuszony do uznania się trybutariuszem niemieckiego króla Ottona I Wielkiego.

Twórca organizacji grodowej w Czechach.

Życiorys

edytuj

Bolesław urodził się jako młodszy syn Wratysława I i Drahomiry. W chwili śmierci ojca był małoletni; po usamodzielnieniu otrzymał dzielnicę u Pszowian. Wacław I Święty, książę Czech, był zwolennikiem Henryka I, króla Niemiec z dynastii saskiej; z kolei Bolesław sympatyzował z przeciwnikami tego ostatniego – Bawarami, Węgrami i Słowianami połabskimi.

28 września 935 roku (lub zdaniem części literatury sześć lat wcześniej) w grodzie Stará Boleslav w czasie uczty Wacław został zamordowany przez zauszników Bolesława. Kolejnym księciem został właśnie Bolesław. Jako pokutę za bratobójstwo postanowił przeznaczyć swojego syna Strachkwasa Chrystiana (urodzonego w dniu śmierci Wacława) do życia zakonnego.

Po objęciu władzy Bolesław odmówił płacenia trybutu Rzeszy, w wyniku czego doszło do kilkunastoletniej wojny z Ottonem I Wielkim, królem Niemiec. Ostatecznie jednak w 950 roku Bolesław został pokonany. Odnowiono zależność od Niemiec; jednak dyskusyjny pozostaje fakt, czy wznowiono płacenie trybutu, jaki Czechy uiszczały za panowania Wacława I.

W 955 roku Bolesław I wspierał wojska niemieckie w bitwie z Węgrami nad rzeką Lech (10 sierpnia) oraz w bitwie z Obodrzytami i Lucicami nad Rzeknicą (16 października).

Bolesław I zapewnił sobie praktycznie wyłączne panowanie na terenie Kotliny Czeskiej. Utrzymało się tam tylko jedno lokalne małe państwo rządzone przez Sławnikowiców – jednak władali nie jako niezależni władcy, lecz jedynie jako administratorzy terytorium kuřimsko-libickiego. Na terenach swojej domeny Bolesław zakładał grody, w których mianował swoich kasztelanów i osadzał wojskowe załogi. Wśród tych grodów były m.in. Litomierzyce, Mielnik, Boleslav, Kouřim, Doudleby, Práchen i Pilzno. Stworzenie organizacji grodowej pozwalało na regularny pobór podatków.

Rządy Bolesława I rozpościerały się poza środkowe Czechy, jednak zasięg jego panowania pozostaje dyskusyjny. Czescy badacze przyjmują, że państwo Przemyślidów za panowania Bolesława obejmowało Śląsk i część Małopolski. Jeśli chodzi o Morawy, to starsza czeska historiografia przyjmowała, że zostały opanowane przez Bolesława I po klęsce Węgrów nad rzeką Lech w 955 roku. Obecnie, pod wpływem badań archeologicznych, przyjmuje się, że Bolesław I zajął północne Morawy z Ołomuńcem, zaś południową część tej krainy Czesi zajęli w latach dziewięćdziesiątych X wieku[2].

Z powodu twardego postępowania wobec pozostałych czeskich książąt, a może też w związku z bratobójstwem, otrzymał przydomek Okrutny.

Istnieje pogląd, że na początku lat sześćdziesiątych X wieku Bolesław pozostawał w sojuszu z Wieletami, skierowanym przeciwko państwu Polan[3]. Jeżeli ten sojusz istniał, to został on rozerwany w 964 roku[4], kiedy to Bolesław zawarł porozumienie z polskim księciem Mieszkiem I. Porozumienie czesko-polskie zostało utwierdzone w 965 roku, kiedy to córka czeskiego księcia – Dobrawa – została wydana za polskiego władcę. We wrześniu 967 roku Bolesław wysłał zięciowi na pomoc oddziały, które pomogły Mieszkowi I w odniesieniu zwycięstwa nad Wolinianami i Wichmanem.

Bolesław I rozpoczął w Rzymie starania o utworzenie biskupstwa praskiego.

Podczas rządów Bolesława został założony pierwszy klasztor w Czechach. Był to żeński benedyktyński klasztor św. Jerzego na praskim zamku. Pierwszą ksienią została córka Bolesława – Mlada.

Data śmierci

edytuj

W źródłach panują rozbieżności co do daty śmierci Bolesława I. Kronikarz Kosmas z Pragi podał, że zmarł 15 lipca 967 roku[5]. Datę roczną kwestionuje się z następujących powodów:

  • współczesny Bolesławowi I kronikarz Widukind z Korbei podaje, że ten we wrześniu 967 roku wspomagał swojego zięcia Mieszka I w bitwie z Wolinianami i Wichmanem,
  • Kosmas mógł chcieć „uśmiercić” wcześniej Bolesława I, aby przypisać założenie biskupstwa praskiego wyłącznie jego synowi Bolesławowi II,
  • w sazawskiej redakcji rękopisu Kosmasa (rękopis drezdeński) z przełomu XII i XIII wieku jako rok śmierci Bolesława I podany jest 972,
  • Rocznik czeski z drugiej połowy XIII wieku, zdaniem badaczy czerpiący informację pośrednio z zaginionego najstarszego rocznika praskiego z końca X wieku, podaje, że Bolesław I zmarł w 972 roku.

Z tego powodu badacze uznają zasadniczo, że Bolesław I zmarł właśnie w 972 roku[6].

Małżeństwo i potomstwo

edytuj

Źródła nie zachowały informacji na temat żony Bolesława I Srogiego. Pojawiło się jednak kilka hipotez odnośnie do jej osoby.

W kilku stanowiskach archeologicznych odkryto denary, wyglądające następująco: Na awersie znajduje się kaplica, w niej litery I SFER, w otoku imię Bolesława, na rewersie mamy wpisany w okrąg krzyż z dziewięcioma punktami, naokoło którego widnieje napis: BIAGOTACIIIX lub AGATOCAIIVX, BIAGOTA COIIVX[7]. Początkowo w czeskiej historiografii przeważał pogląd, że napis ten powinien brzmieć Biagota coniunx (Biagota małżonka), a jako że denary te miały pochodzić z czasów Bolesława I Srogiego – w Biagocie widziano żonę tego księcia. Ostatnio przeważa pogląd, że monety te pochodzą z czasów późniejszych, zaś słowo odczytywane jako coniunx należy odczytywać jako conduxit („wydzierżawił”, „jest dzierżawcą”); Wolfgang Hahn wysunął pogląd, że Biagota (Blahota) to imię męskie, które przypuszczalnie nosił mincerz[8].

Potomstwo

edytuj

Źródła średniowieczne znają czworo dzieci Bolesława I Srogiego – byli nimi:

Pojawiły się hipotezy, przypisujące temu władcy troje dalszych dzieci. Pierwszym dzieckiem miał być nieznany z imienia syn, który według relacji kronikarza Widukinda wraz z ojcem w 950 wystąpił przeciwko Ottonowi I Wielkiemu. Dawniej utożsamiano tego syna z Bolesławem II Pobożnym. Obecnie sporą popularnością cieszy się pogląd, że był to inny, najstarszy syn Bolesława I, zmarły jeszcze za panowania ojca. Zwolennikami tego poglądu są m.in. Jiří Sláma i Dušan Třeštík[9]. Ponadto córką Bolesława I Srogiego miała być Strzeżysława, żona Sławnika, księcia libickiego[10], a kolejnym synem Władywoj, książę czeski w latach 1002–1003[11].

Wywód rodowodowy

edytuj
4. Borzywoj I      
    2. Wratysław I
5. Ludmiła        
      1. Bolesław I Srogi
6. NN    
    3. Drahomira    
7. NN      
 

Bolesław I Okrutny w kulturze

edytuj

Pojawia się u Josefa Lindy w Záře nad pohanstvem nebo Václav a Bolelav. W filmie Gniazdo z 1974 roku w reżyserii Jana Rybkowskiego w postać Bolesława I Okrutnego wcielił się Henryk Bąk.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Małgorzata Hertmanowicz-Brzoza, Kamil Stepan: Słownik władców świata. Kraków: Zielona Sowa, 2005, s. 171. ISBN 83-7435-077-6.
  2. J.A. Sobiesiak, Bolesław II Przemyślida, s. 12-13.
  3. G. Labuda, Studia nad początkami państwa polskiego, t. 1, s. 69. Przeciwnikiem teorii o sojuszu czesko-wieleckim był Henryk Łowmiański.
  4. J.A. Sobiesiak, Bolesław II Przemyślida, s. 89.
  5. Kosmasa Kronika Czechów, przetłumaczyła, wstęp i komentarze opracowała M. Wojciechowska, s. 140.
  6. G. Labuda, Bolesław I, s. 142; H. Łowmiański, Początki Polski, t. 4, s. 435; t. 5, s. 581; J.A. Sobiesiak, Bolesław II Przemyślida, s. 33.
  7. J.A. Sobiesiak, Bolesław II Przemyślida, s. 236.
  8. J.A. Sobiesiak, Bolesław II Przemyślida, s. 238.
  9. J.A. Sobiesiak, Bolesław II Przemyślida, s. 17-19.
  10. Opowiedział się za nią m.in. Josef Žemlička; zob. J.A. Sobiesiak, Bolesław II Przemyślida, s. 19.
  11. G. Labuda, Władywoj, [w:] Słownik Starożytności Słowiańskich, t. 6, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1977, s. 522.

Bibliografia

edytuj
  • Dworzaczek W., Genealogia, Warszawa 1959, tablica 81.
  • Labuda G., Bolesław I Srogi, [w:] Słownik Starożytności Słowiańskich, t. 1, 1961, s. 142.
  • Labuda G., Studia nad początkami państwa polskiego, t. 1, Poznań 1987, s. 69.
  • Sobiesiak J. A., Bolesław II Przemyślida (†999). Dynasta i jego państwo, Kraków 2006.