Bowenia
Bowenia Hook. – rodzaj roślin z rodziny zamiowatych (Zamiaceae) z klasy sagowcowych. Obejmuje dwa gatunki[5][3]. Oba rosną w północno-wschodniej Australii – na wybrzeżu prowincji Queensland. Zasiedlają wnętrza i obrzeża wilgotnych lasów równikowych, też lasy nadrzeczne i widne lasy na zboczach wzniesień[6], sięgając do rzędnej 600 m n.p.m.[7] Kwiaty zapylane są przez ryjkowce z rodzaju Miltotranes[5]. W podziemnych pędach żyją symbiotyczne sinice z rodzaju Anabaena, nadające im niebieskawo-zielony kolor[5]. Nasiona rozprzestrzeniane są prawdopodobnie przez gryzonie i inne ssaki[7].
 Bowenia spectabilis | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Bowenia |
| Nazwa systematyczna | |
| Bowenia J.D. Hooker Bot. Mag. 89: t. 5398 (1863)[3][4] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
B. spectabilis J. D. Hooker[4] | |
Bulwiaste pędy są spożywane przez Aborygenów[5]. Liście wykorzystywane są jako ozdobne[5]. Rośliny są uprawiane, głównie w ogrodach botanicznych i kolekcjach. Uchodzą za trudne w uprawie[7]. Rośliny nie mogą być pozyskiwane z natury – oba gatunki ujęte są w załączniku do Konwencji CITES[7]. Nie są jednak uznawane za zagrożone ze względu na rozpowszechnienie i ochronę lasów deszczowych w Australii[7].
Nazwa rodzaju upamiętnia pierwszego gubernatora Queenslandu – George'a Bowena (1821–1899)[7].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Spichrzowy korzeń palowy dzięki kurczeniu się wciąga pień pod powierzchnię ziemi. Pień jest bulwiasto zgrubiały (u B. serrulata osiąga do 50 cm średnicy, u B. spectabilis do 12,5 cm)[7], jest nagi i rozgałęziony – na osobnych odgałęzieniach rozwijają się strobile i liście[6].
- Liście
- Zróżnicowane na liście łuskowate i asymilacyjne[8]. Liście asymilacyjne wyrastają pojedynczo na szczycie pędu (w sumie jest ich zwykle od 1 do 7 na pędzie), za młodu są pastorałowato zwinięte. Mają prosto wzniesione, smukłe ogonki u nasady zgrubiałe i tu owłosione[6]. Blaszka jest okazała (w sumie liście osiągają do 2 m wysokości), podwójnie pierzasto złożona (inne sagowce mają liście pojedynczo złożone z wyjątkiem dwóch gatunków – Cycas multipinnata i C. debaoensis)[7]. Jest szeroko rozpostarta, wzdłuż kilku pierwszorzędowych odcinków liścia listki wyrastają dwustronnie naprzeciwlegle lub skrętolegle, listki też wyrastają na szczytach tych osi[6]. Listki osiągają do 10–15 cm długości i 4–5 cm szerokości, u B. serrulata są ząbkowane, u B. spectabilis całobrzegie[7].
- Organy zarodnionośne
- Rośliny dwupienne[9].
- Mikrospory powstają w mikrosporangiach mających kształt kulisty i powstających w dużej liczbie na dolnej stronie mikrosporofili. Te łuskowate męskie liście zarodnionośne zebrane są w szyszkowaty mikrostrobil[9]. Rozwija się on pojedynczo na poszczególnych odgałęzieniach pędu. Początkowo jest wzniesiony, później się pokłada, ma kształt walcowaty, osiąga 7,5 cm długości i 2,5 cm średnicy. Jest biały lub kremowy, eksponowany na światło zielenieje, ale zwykle przykryty jest opadłymi liśćmi[7].
- Zalążki rozwijają się parami w bocznej pozycji na makrosporofilach (żeńskich liściach zarodnionośnych)[9]. Liście zarodnionośne tworzą kulisty makrostrobil osiągający wielkość pięści, tworzący się pojedynczo na rozgałęzieniach pędu[7].
- Nasiona
- Białe do niebieskich, do dojrzeniu brązowiejące, do ok. 3 cm długości[7].
Systematyka edytuj
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny zamiowatych (Zamiaceae) stanowiącej grupę siostrzaną względem sagowcowatych Cycadaceae z klasy sagowcowych Cycadopsida[2][9].
Rodzaj jest bazalny w grupie obejmującej rodzaje makrozamia Macrozamia, Lepidozamia i zgłowień Encephalartos[10]. Bowenia wraz z rodzajem Stangeria były wyodrębniane jako rodzina Stangeriaceae[11], czasem rodzaj wyłączany bywał we własną rodzinę Boweniaceae[6], jednak okazał się być zagnieżdżony w obrębie Zamiaceae[11].
- Wykaz gatunków[3]
- Bowenia serrulata (W.Bull) Chamb.
- Bowenia spectabilis Hook.
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-12-04] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Lignophytes, and Cycadales in particular, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-12-04] (ang.).
- ↑ a b c Bowenia Hook.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-04].
- ↑ a b Bowenia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-12-04].
- ↑ a b c d e David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 126, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e Christopher J. Earle: Bowenia. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2021-12-04].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Loran M. Whitelock: The Cycads. Portland: Timber Press, 2002, s. 52-56. ISBN 0-88192-522-5.
- ↑ Divya Darshan Pant: An introduction to Gymnosperms, Cycas and Cycadales. Birbal Sahni Institute of Palaeobotany, 2002, s. 198-205. ISBN 81-86382-01-1.
- ↑ a b c d Michael G. Simpson: Plant Systematics. Amsterdam, Boston, London: Elsevier, 2010, s. 142-143. ISBN 978-0-12-374380-0.
- ↑ K.D. Hill, M.W. Chase, D.W. Stevenson, H.G. Hills, B. Schutzman. The Families and Genera of Cycads: A Molecular Phylogenetic Analysis of Cycadophyta Based on Nuclear and Plastid DNA Sequences. „International Journal of Plant Sciences”. 164, s. 933–948, 2003. DOI: 10.1086/378538.
- ↑ a b Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 74-75. ISBN 978-1-842466346.