Cerusyt
Cerusyt (gr. keros – "wosk"; łac. cereus – "o barwie wosku" lub cerrusa – "biały ołów"[1]) – rzadki minerał z grupy węglanów.
| |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Inne nazwy |
biel ołowiana |
|---|---|
| Skład chemiczny |
PbCO3 (węglan ołowiu) |
| Twardość w skali Mohsa |
3–3,5 |
| Przełam |
nierówny, muszlowy[1] |
| Łupliwość |
wyraźna (słupowa)[2] |
| Pokrój kryształu |
słupkowy, tabliczkowy, igiełkowy, bipiramidalny[1] |
| Układ krystalograficzny | |
| Właściwości mechaniczne |
kruchy[2] |
| Gęstość |
6,55 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
biały, szary, żółty, brunatny, zielony, czarny, bezbarwny |
| Rysa |
biała[2] |
| Połysk |
diamentowy, tłusty, szklisty[2] |
Charakterystyka
edytujWłaściwości
edytujCzęsto tworzy zbliźniaczenia (kolankowe, gwiaździste, wachlarzowate), spotykany jest też w formie naskorupień. Dobrze wykształcone kryształy spotykane są w druzach. Występuje w skupieniach zbitych, włóknistych, ziemistych, proszkowych i nerkowatych[2]. Jest izomorficzny z aragonitem, stroncjanitem. Jest bardzo kruchy, przezroczysty, czasami wykazuje efekt kociego oka. Czasami zawiera znaczne ilości srebra. W świetle ultrafioletowym wykazuje niebieskozieloną lub żółtą fluorescencję[2][1].
Występowanie
edytujPowstaje w strefach utleniania kruszców ołowiu, głównie galeny, w obecności węglanów, pod wpływem wody zawierającej dwutlenek węgla. Powstaje też na hałdach starych kopalń kruszcowych; także w utworach hydrotermalnych[1]. Towarzysza mu najczęściej malachit, azuryt, piromorfit, mimetyt, wulfenit, anglezyt, baryt, kwarc, hemimorfit i smithsonit[1][3].
Miejsca występowania:
- Na świecie: Namibia – Tsumeb; USA – Nowy Meksyk, Pensylwania, Kolorado, Arizona; Australia – Broken Hill, Włochy – Monte Poni na Sardynii; Czechy; Niemcy – Schwarzwald, Siegerland, okolice Bad Ems; Szkocja – Leadhills; Maroko – Touissit[2].
- W Polsce: w okolicach Bytomia, Olkusza, w rejonie świętokrzyskim, na Dolnym Śląsku. W Polsce cerusyt jest często występującym składnikiem triasowych dolomitów kruszconośnych regionu śląsko-krakowskiego.
Zastosowanie
edytuj- źródło otrzymywania ołowiu, niekiedy też srebra,
- w starożytności, oraz XVI i XVII wieku po sproszkowaniu był używany jako puder kosmetyczny; jako że cerusyt jest minerałem bardzo trującym, używanie takiego pudru doprowadzało do nagromadzenia się ołowiu w organizmie i śmierci.
- od starożytoności do początku XX wieku po sproszkowaniu używany był jako biały pigment w dekoratorstwie wnętrz, oraz wszystkich rodzajach malarstwa.
- ma znaczenie naukowe (określanie genezy złóż),
- poszukiwany przez kolekcjonerów.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Eligiusz Szełęg: Minerały i skały Polski. Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 124. ISBN 978-83-7073-816-7.
- ↑ a b c d e f g h Jan Parafiniuk: Atlas Minerałów. Multico Oficyna Wydawnicza, 2019, s. 156. ISBN 978-83-7073-845-7.
- ↑ Cerussite, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2025-03-18] (ang.).
Zobacz też
edytujBibliografia
edytuj- Atlas mineralogii, G.G.Gormaz, J.J.Casanovas – „Wiedza i życie”, 1992.
- W. Heflik, L.Natkaniec – Nowak – Minerały Polski – Wyd. „Antykwa”, 1998.
- J. Żaba – Ilustrowany słownik skał i minerałów – Videograf II, 2003.
- W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd.”Alma-Press” 2003 r.
- Olaf i Urlike Medenbach – Atlas minerałów