Cestrum diurnum
Cestrum diurnum L. – gatunek krzewów z rodzaju Cestrum w rodzinie psiankowatych, pochodzący z Karaibów: Kuby, Haiti, Jamajki i Portoryko. Naturalizowany w południowo-wschodnich Stanach Zjednoczonych, na Hawajach i w Azji tropikalnej. Uprawiany w tropikach na całym świecie[4].
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
Cestrum diurnum |
Nazwa systematyczna | |
Cestrum diurnum L. Sp. Pl. 1: 191 (1753) | |
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Krzew lub drzewo o stożkowatej koronie i wzniesionym pniu, osiągające wysokość od 2 do 6 metrów[5]. Kora szara, gładka. Gałęzie smukłe, zielonkawo-szare[6].
- Liście
- Blaszki jajowate lub eliptyczne, o wymiarach 4,5–7,5×1,5–4,5 cm, o wierzchołku i nasadzie zaokrąglonej lub ostrej, lekko niesymetryczne, zwężające się, błoniaste lub skórzaste, lśniące i jasnozielone, lekko niebieskawe, gładkie. Ogonki liściowe cylindryczne, zwężające się, o długości od 5 do 10 mm.
- Kwiaty
- Pachwinowo i wierzchołkowo wyrastają na zielonych lub brązowawych pędach kwiatostanowych, osiągających długość 9 cm, wierzchotkowate, groniaste lub baldachowate kwiatostany. Przylistki drobne (3×1,5 mm), omszone. Kwiaty obupłciowe, 6-krotne, o długości 1,2–1,7 cm, są otwarte i emitują zapach przez całą dobę. Kielich jasnozielony, zrosłodziałkowy, dzbankowaty, o wymiarach 2,5–3,5×1,5–2 mm, rurka kielicha o długości 2–3 mm, omszona. Korona kwiatu lejkowata, odwrotnie stożkowata, biała, o długości 1,1–1,6 cm, gardziel korony, o szerokości 3–3,5 mm, rozdziela się na 5–7 zaokrąglonych, odwiniętych płatków o długości 1,5 mm. Pręciki o długości 8–11 mm, o nitkach zrośniętych na niemal całej długości, owłosionych u nasady na długości 2,5–3 mm. Główki pręcików sercowate, o długości 0,5–0,8 mm. Zalążnia podłużna, długości 1 mm. Szyjka słupka biała, długości 8,5–10 mm, owłosione na długości 2 mm poniżej znamienia. Znamię ciemnozielone, główkowate.
Biologia i ekologia
edytuj- Rozwój
- Rośliny z tego gatunku kwitną od 3 do 5 razy na rok, w nieregularnych odstępach czasu[5]. Owoce są słodkie, lekko cierpkie. Nasiona są roznoszone przez ptaki. Przeważnie kiełkują po 7–30 dniach od wysiania. Początkowy wzrost rośliny jest stosunkowo szybki, a długość życia relatywnie krótka (od 5 do 20 lat)[6].
- Siedlisko
- Cestrum diurnum zasiedla pobocza dróg, miedze i pastwiska. W literaturze brak jest wzmianek o siedliskach tego gatunku w naturalnym zasięgu występowania. Przyjmuje się, że z uwagi na niską tolerancję zacienienia Cestrum diurnum jest gatunkiem krótkowiecznym, oportunistycznym, którego cykl życiowy kończy się przed wkroczeniem lasu na zajęty przez niego teren. Roślina ta zasiedla tereny o średniorocznych opadach od 800 do 3000 mm, jednak najbardziej agresywnie kolonizuje tereny o opadach na poziomie od 1400 do 2400 mm. Toleruje wszystkie gleby, z wyjątkiem podmokłych, ale najczęściej występuje na glebach wapiennych[6].
- Interakcje międzygatunkowe
- Owoce tej rośliny stanowią składnik diety zagrożonego gołębia z gatunku Columba inornata. Trujące liście tej rośliny są okazjonalnie spożywane przez pasące się bydło[6].
- Cechy fitochemiczne
- Liście Cestrum diurnum zawierają kwas palmitynowy, kwas stearynowy i kwas oleinowy, a także furostanolowe saponiny sterydowe[7]. W liściach występują również silnie toksyczne glikozydy 1α,25-dihydroksywitaminy D (1,25-dihydroksycholekalcyferol), które po spożyciu powodują toksyczność witaminy D, prowadzącą do kalcynozy[6].
Systematyka i zmienność
edytuj- Typ nomenklatoryczny
- Lektotyp HERB. LINN. 258.4, wskazany w 1989 roku przez R. A. Howarda[8].
- Podział gatunku[8]
- Cestrum diurnum var. fasciatiflorum Dunal
- Cestrum diurnum var. portoricense O.E. Schulz
- Cestrum diurnum var. venenatum (Mill.) O.E. Schulz
- Cestrum diurnum var. odontospermum (Jacq.) O.E. Schulz
- Cestrum diurnum var. marcianum Proctor
- Cestrum diurnum var. fastigiatum (Jacq.) Stehlé
- Cestrum diurnum var. tinctorium (Jacq.) Maza
Nazewnictwo
edytuj- Toponimia nazwy naukowej
- Nazwa naukowa rodzaju pochodzi bądź od greckiego słowa κέστρυμ (kestrum – narzędzie grawera), odnosząc się do kształtu główek pręcików, bądź od nazwy kestron użytej przez Dioskurydesa do opisu rośliny o podobnym wyglądzie[9]. Nazwa gatunkowa diurnum w języku łacińskim oznacza dzienny.
- Nazwy zwyczajowe
- Gatunek nie posiada nazwy zwyczajowej w języku polskim. W języku angielskim znany jest pod nazwą day-jasmine, rzadziej wild jasmine, inkbush lub Chinese inkberry. W języku hiszpańskim roślinę tę określa się jako dama de día, rufiana, galán de día lub saúco tintóreo[6].
- Cestrum album Ferrero ex Dun.
- Cestrum diurnum var. fasciatiflorum Dunal
- Cestrum diurnum var. fastigiatum (Jacq.) Stehlé
- Cestrum diurnum var. marcianum Proctor
- Cestrum diurnum var. odontospermum (Jacq.) O.E.Schulz
- Cestrum diurnum var. portoricense O.E.Schulz
- Cestrum diurnum var. tinctorium (Jacq.) M.Gómez
- Cestrum diurnum var. venenatum (Mill.) O.E.Schulz
- Cestrum elongatum Steud.
- Cestrum fastigiatum Jacq.
- Cestrum fastigiatum Jan
- Cestrum laurifolium Fawc.
- Cestrum nocturnum Griseb.
- Cestrum odontospermum Jacq.
- Cestrum pallidum Lam.
- Cestrum tinctorium Jacq.
- Cestrum tinctorium Griseb.
- Cestrum venenatum Mill.
- Cestrum vespertinum Lunan
- Cestrum diurnum Griseb., Flora 144 (1864)
- Cestrum diurnum West St., Croix 276 (1793)
- Cestrum diurnum Dunal, Prodromus Systematis Naturalis Regni Vegetabilis 13(1): 667 (1852)
- Cestrum diurnum Sessé & Moc., Flora Mexicana. 50 (1894)
- Cestrum diurnum Kunth, Nova Genera et Species Plantarum (quarto ed.) 3: 61 (1818)
Zastosowanie
edytuj- Rośliny lecznicze
- Ekstrakt z liści tej rośliny wykazuje silne działanie bakteriobójcze przeciwko pałeczce ropy błękitnej i gronkowcowi złocistemu[10].
- Rośliny ozdobne
- Rośliny z gatunku Cestrum diurnum są uprawiane na całym świecie, na obszarze klimatu tropikalnego, przede wszystkim z uwagi na atrakcyjne kwiatostany[6].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-22] (ang.).
- ↑ Cestrum diurnum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b GRIN Taxonomy for Plants. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-01-22].
- ↑ a b c d C.E. Benitez de Rojas i W.G. D;Arcy. The genera Cestrum and Sessea (Solanaceae: Cestreae) in Venezuela. „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 85, s. 291–294, 1998.
- ↑ a b c d e f g US Forest Service: Cestrum diurnum L.. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-01-22].
- ↑ Mostafa A. Fouad et al. Cesdiurins I–III, steroidal saponins from Cestrum diurnum L. „Journal of Natural Medicines”. 62 (2). s. 168–173. DOI: 10.1007/s11418-007-0211-2.
- ↑ a b c Tropicos: Cestrum diurnum. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2011-01-22].
- ↑ Flora of Australia: Cestrum. [dostęp 2011-01-22].
- ↑ I. Bhattacharjee, A. Ghosh i G. Chandra. Antimicrobial activity of the essential oil of Cestrum diurnum (L.) (Solanales: Solanaceae). „African Journal of Biotechnology”. 4 (4), s. 371–374, 2005. ISSN 1684-5315.
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
- EoL: 581099
- Flora of North America: 250081294
- GBIF: 2928789
- identyfikator iNaturalist: 160362
- IPNI: 316380-2
- ITIS: 30496
- NCBI: 693370
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2713430
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:316380-2
- identyfikator Tropicos: 29600165
- USDA PLANTS: CEDI6