Cyklamen
Cyklamen (Cyclamen L.) – rodzaj roślin z rodziny pierwiosnkowatych. Należy do niego 20 gatunków[4][5]. Występują one w basenie Morza Śródziemnego, zwłaszcza w jego wschodniej części, poza tym w południowo-zachodniej Azji (po północny Iran). Jeden gatunek odkryty został w północno-wschodniej Somalii[5]. W Polsce rośnie dziko jeden gatunek – cyklamen purpurowy C. purpurascens, ale jego status we florze jest niepewny[6].
 Morfologia (cyklamen purpurowy) | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
cyklamen | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Cyclamen L. Sp. Pl. 145. 1753 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
Rośliny te zasiedlają kamieniste zarośla twardolistne, łąki alpejskie, widne lasy w miejscach skalistych, szczeliny skalne[5]. Są to rośliny długowieczne – dzięki bulwom mogą żyć przez co najmniej 100 lat[7]. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne[5]. Liczne odmiany uzyskano zwłaszcza z cyklamena perskiego C. persicum. Bulwy cyklamena bluszczolistnego C. hederifolium wykorzystywano do leczenia łysienia[7].
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Byliny wytwarzające okrągłe bulwy rozwijające się tuż nad lub pod powierzchnią ziemi. Osiągać mogą u starych roślin ponad 30 cm średnicy[5].
- Liście
- Mięsiste, sercowate, często z ciemnymi lub jasnymi plamami na górnej stronie blaszki. Długoogonkowe, ale rozpostarte zwykle tuż nad gruntem[5].
- Kwiaty
- Białe, różowe lub czerwone. Wyrastają pojedynczo na szczytach pędów i są skierowane w dół, ale 5 ich płatków korony jest skręconych i pionowo wywiniętych do góry. Kielich zrosłodziałkowy, z 5 ząbkami na szczycie. Pręcików jest 5, wystają do połowy z rurki korony, są równe, ich nitki są szerokie. Zalążnia górna, z pojedynczą komorą i szyjką[5].
- Owoce
- Kulistawe torebki z licznymi, lepkimi nasionami[5].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna
Rodzaj z podrodziny borowicowych (myrsinowych) Myrsinoideae, rodziny pierwiosnkowatych Primulaceae[2][8].
- Cyclamen africanum Boiss. & Reut.
- Cyclamen alpinum Dammann ex Sprenger
- Cyclamen balearicum Willk.
- Cyclamen cilicium Boiss. & Heldr. – cyklamen cylicyjski
- Cyclamen colchicum (Albov) Correvon
- Cyclamen coum Mill. – cyklamen dyskowaty
- Cyclamen creticum (Dörfl.) Hildebr.
- Cyclamen cyprium Kotschy
- Cyclamen graecum Link – cyklamen grecki
- Cyclamen hederifolium Aiton – cyklamen bluszczolistny
- Cyclamen intaminatum (Meikle) Grey-Wilson
- Cyclamen libanoticum Hildebr. – cyklamen libański
- Cyclamen mirabile Hildebr. – cyklamen przedziwny
- Cyclamen parviflorum Pobed. – cyklamen drobnokwiatowy
- Cyclamen persicum Mill. – cyklamen perski
- Cyclamen pseudibericum Hildebr. – cyklamen nibyhiszpański
- Cyclamen purpurascens Mill. – cyklamen purpurowy
- Cyclamen repandum Sm. – cyklamen położony
- Cyclamen rohlfsianum Asch.
- Cyclamen somalense Thulin & Warfa
Zastosowanie
edytujW krajach o cieplejszym klimacie cyklameny uprawiane są w ogrodach, zwłaszcza skalnych. Popularne w uprawie są różne odmiany cyklamena perskiego[5]. W Polsce do uprawy gruntowej nadaje się głównie cyklamen purpurowy, który jest wystarczająco mrozoodporny[10]. Niektóre cyklameny (zwłaszcza perski) uprawiane są jako rośliny pokojowe.
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-12] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
- ↑ a b c Cyclamen L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-27].
- ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 201. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 67, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 263, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Genus Cyclamen L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-27].
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 64. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.