Czerwonogród

	Czerwonogród; Червоноград
	Czerwonogród; Червоноград
	; Cerkiew św. Włodzimierza
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Powierzchnia	23 km²
Populacja (2013); • liczba ludności; • gęstość	; 82 900; 2970 os./km²
Nr kierunkowy	+380-3249
Kod pocztowy	80100-80190
	Położenie na mapie obwodu lwowskiego Czerwonogród
	Położenie na mapie Ukrainy Czerwonogród
	50°23′N 24°14′E/50,383333 24,233333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa
	Portal Ukraina

Ten artykuł dotyczy miasta w obwodzie lwowskim. Zobacz też: hasło o dawnej miejscowości Czerwonogród na Podolu.

Czerwonogród, Krystynopol^[1] (ukr. Червоноград, Czerwonohrad; do 1953 r. Кристинопіль, Krystynopil) – miasto wydzielone na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, na obszarze rejonu sokalskiego, 9 km na południe od miasta Sokal, 15 km na wschód od granicy z Polską, u ujścia Sołokiji do Bugu,

HistoriaEdytuj

Pałac, cerkiew

Pałac Potockich, 2010 r.

Pałac Potockich, 2008 r.

Cerkiew pw. św. Włodzimierza

W 1692 roku Feliks Kazimierz Potocki – hetman wielki koronny i wojewoda krakowski – założył na części ziem dzisiejszego Czerwonogrodu miasteczko, które nazwał dla uczczenia swojej żony Krystyny z Lubomirskich – Krystynopolem i uczynił z niego swoją główną siedzibę (poprzednią rezydencja hetmana znajdowała się w miasteczku Tartaków). W tym samym roku Potocki ufundował też drewniany kościół katolicki św. Ducha, który wkrótce spłonął, oraz pierwszy klasztor. Z końcem XVII w. powstał także pierwszy pałac.

Syn Feliksa, Józef Felicjan Potocki, w 1703 r. wzniósł nowy murowany kościół, który po II wojnie światowej i wysiedleniu z tutejszych terenów Polaków popadł w ruinę, a w 1988 r. został przekazany prawosławnym i przez nich wyremontowany, obecnie jest użytkowany jako cerkiew. Kolejny właściciel Krystynopola – syn Józefa, Franciszek Salezy Potocki – wzniósł w latach 1756–1762 na miejscu starego, nowy murowany pałac zwany zamkiem^[2]. Za jego czasów w mieście znajdował się już klasztor bernardynów swoją architekturą współgrający z miejscowym pałacem. Franciszek Salezy był także fundatorem cerkwi św. Jura i klasztoru Bazylianów.

W 1781 r. jego syn, Szczęsny Potocki, sprzedał Krystynopol i przynależne doń dobra, gdyż w 1772 roku znalazły się one w wyniku rozbioru Polski we władaniu austriackim, a sam przeniósł się z rodziną do Tulczyna na Podolu. Od tego czasu Krystynopol przechodził z rąk do rąk. Nabywcą po Potockich został Adam Poniński, marszałek sejmu z lat 1773–1775, a później Krystynopol stanowił własność m.in. Starzeńskich i Fuschów. W XIX wieku miasto i okolice należały do rodziny Wiśniewskich, mających duże wpływy na dworze cesarskim. 29 grudnia 1876 r. Tadeusz Stanisław Konstanty Zefiryn Wiśniewski z Wiśniewa herbu Prus I otrzymał tytuł hrabiowski, był też szambelanem C.K.

Podczas I wojny światowej miasteczko zostało bardzo zniszczone, uszkodzono i zdewastowano także zamek Potockich, w którym żołnierze wyrwali drzwi, okna, kaflowe piece i schody.

W okresie międzywojennym Krystynopol znajdował się w granicach II Rzeczypospolitej, w województwie lwowskim. We wrześniu 1939 r. zajęty przez Sowietów, ale na mocy tajnego protokołu do Paktu Ribbentrop-Mołotow przekazany Niemcom. 19 lipca 1944 r. Krystynopol został zdobyty przez Armię Czerwoną i wkrótce potem przekazany pod władzę Polski Ludowej^[3], a w pierwszych latach powojennych był miejscowością przygraniczną na terenie Polski, w województwie lubelskim. W latach 1934–1951 siedziba gminy Krystynopol.

15 lutego 1951 r. został przekazany ZSRR, na mocy umowy międzypaństwowej. W zamian za część województwa lubelskiego z kilkoma miastami bogatymi w substancję zabytkową, Polska otrzymała 3 czerwca 1951 r. ówczesną wieś Ustrzyki Dolne i ubogie ziemie w Bieszczadach. Nieoficjalnym powodem wymiany były bogate złoża węgla kamiennego, dzięki eksploatacji których miasto w latach późniejszych rozrosło się kilkakrotnie.

Osobny artykuł: Umowa o zmianie granic z 15 lutego 1951.

Pałac w Czerwonogrodzie w okresie ZSRR pełnił funkcję muzeum ateizmu i obecnie znajduje się w czasie remontu. Ponownie otwarty w 1990 roku kościół Ducha Świętego z 1692 r. został przekazany prawosławnym na cerkiew^[2].

Według ukraińskiego spisu powszechnego^[4] z roku 2001 wynika, że w mieście żyło 70 300 ludzi, w tym 4 500 Rosjan (6,4%) i 100 (0,15%) Polaków.

W 2010 r. Rada Miejska Czerwonogrodu nadała honorowe obywatelstwo miasta Stepanowi Banderze, postanowienie weszło w życie 1 stycznia 2011 roku (z okazji rocznicy urodzin Bandery)^[5].

W Czerwonogrodzie działa m.in. oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej^[6].

W Krystynopolu urodziła się w 1894 r. Janina Hurynowicz – polska neurofizjolog, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, a przed II wojną światową Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, neurolog i psychiatra, natomiast w 1895 Stanisław Malec – polski fizyk, nauczyciel, popularyzator techniki, dyrektor Państwowego Instytutu Robót Ręcznych w Warszawie. Z Krystynopolem jest związana powieść Antoniego Malczewskiego Maria.

ZabytkiEdytuj

pałac Potockich nazywany zamkiem, wzniesiony w XVIII w. przez Franciszka Salezego Potockiego, obecnie oddział lwowskiego muzeum historii religii
cerkiew i klasztor oo. bazylianów z XVIII w., obecnie cerkiew św. Jura
cerkiew św. Włodzimierza z 1703 r., dawniej kościół oo. bernardynów pw. Ducha Świętego, ufundowany przez Józefa Felicjana Potockiego.

Zobacz teżEdytuj

Umowa o zamianie granic (1951)

PrzypisyEdytuj

↑ Egzonim wariantowy wprowadzony na 68 posiedzeniu KSNG.
↑ ^a ^b Jarosław Komorowski. Tragedia Gertrudy Komorowskiej. „Spotkania z Zabytkami”. Nr 12/2007 (grudzień 2007). s. 16–18.
↑ ВОВ-60 – Сводки.
↑ Dane co do kwestii liczebności Polaków na Ukrainie podane w ukraińskim spisie powszechnym z 2001 r., zdaniem osób zajmujących się statystykami i procesami demograficznymi, oraz według polskich konsulatów i stowarzyszeń na Ukrainie – są bardzo mocno zaniżone.
↑ Bandera został honorowym obywatelem kolejnego miasta.
↑ Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej.

Linki zewnętrzneEdytuj

Krystynopol. Historia miasta.
http://krystynopil.info/ IA «KRYSTYNOPIL.INFO»
Krystynpol w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IV: Kęs – Kutno. Warszawa 1883.
Krótka historia kościoła rzymskokatolickiego w Czerwonogradzie (Krystynopolu)
Rzymskokatolicka parafia pw. Świętego Ducha w Czerwonogradzie (Krystynopolu)
Historia Żydów w Czerwonogrodzie na portalu Wirtualny Sztetl
Architektura sakralna Czerwonogrodu w książce Miasta wielu religii wydanej przez Muzeum Historii Polski.

[1] Egzonim wariantowy wprowadzony na 68 posiedzeniu KSNG.

[komor-2] Jarosław Komorowski. Tragedia Gertrudy Komorowskiej. „Spotkania z Zabytkami”. Nr 12/2007 (grudzień 2007). s. 16–18.

[3] ВОВ-60 – Сводки.

[4] Dane co do kwestii liczebności Polaków na Ukrainie podane w ukraińskim spisie powszechnym z 2001 r., zdaniem osób zajmujących się statystykami i procesami demograficznymi, oraz według polskich konsulatów i stowarzyszeń na Ukrainie – są bardzo mocno zaniżone.

[5] Bandera został honorowym obywatelem kolejnego miasta.

[6] Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]