Domecko
Domecko (dodatkowa nazwa w j. niem. Dometzko) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie opolskim, w gminie Komprachcice.
| wieś | |
 Fragment miejscowości | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1247[2] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
46-070[3] |
| Tablice rejestracyjne |
OPO |
| SIMC |
0496797 |
Położenie na mapie gminy Komprachcice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu opolskiego  | |
 50°37′05″N 17°51′40″E/50,618056 17,861111[1]
| |
| Strona internetowa | |
Nazwa
edytujNa przestrzeni lat dokumenty odnotowywały następujące nazwy miejscowości: Domeczco (ok. 1300), Domeczko (1466), Dometsko (1466), Dometzky (1532), Dometzko (1564), Dometzke (1736), Dometzko (1742), Dometzgo (1743), Domezko (1784), Domeczko i Domeczek[4]
W roku 1295 (albo 1305 – data jest niepewna) w księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) miejscowość wymieniona jest w formie Domeczco jako wieś założona na prawie polskim - iure polonico - we fragmencie: Domeczco decima more polonico[5]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Domecko oraz nazwą niemiecką Dometzko[6]. W 1896 r. polską nazwę Domeczko oraz niemiecką nazwę Dometzko wymienia śląski pisarz Konstanty Damrot[7]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1906 notuje miejscowość pod polską nazwą Domecko oraz niemiecką Dometzko[8].
Według niemieckiego językoznawcy Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości należy do grupy nazw patronomicznych i pochodzi od staropolskiego imienia założyciela oraz pierwszego właściciela Domasława[9]. Złożone jest ono z dwóch członów Doma- - "dom"; psł. *domъ - "pomieszczenie, gdzie człowiek żyje ze swoją rodziną" oraz "sław" - "sławić". Imię to oznacza sławiącego swój dom lub przynoszącego swojemu domowi sławę. W swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu Adamy wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Domechzo podając jej znaczenie Dorf des Domeslaw czyli po polsku Wieś Domasława[9].
Konstanty Damrot w swojej publikacji (1896) wywodzi nazwę miejscowości od zdrobnienia „domeczek” słowa „dom”[7]. Z kolei słownik Nazwy geograficzne Śląska (1985) pod redakcją Stanisława Rosponda określa nazwę jako toponim z charakterystycznym dla słowiańskich nazw miejscowych przyrostkiem -sko (domek – domeczsko – domecko), mający znaczenie kulturowe albo dzierżawcze („własność Domka”), przy czym jako bardziej prawdopodobny podaje wariant drugi, argumentując, że wyrazy pospolite „dom”, „domek” nie są notowane w starszej toponimii[4].
Ze względu na polskie pochodzenie nazwy 19 maja 1936 r. w miejsce nazwy zgermanizowanej nazistowska administracja III Rzeszy wprowadziła nową, całkowicie niemiecką nazwę - Althaus[10]. 12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Domecko[11].
Historia
edytujNajstarsze znane wzmianki o miejscowości pochodzą z ok. 1300 roku – miejscowość miała wówczas płacić biskupowi wrocławskiemu dziesięcinę w wysokości kilku skojców, co wskazuje, że Domecko było małą miejscowością. Pierwotnie wieś Domeczco była założona na prawie polskim - iure polonico - wspomina o tym łaciński dokument we fragmencie Domeczco decima more polonico[5].
W 1443 r. właścicielem Domecka był niejaki Erenberg, a w XVI w. rodzina Buchtów. W 1723 r. w miejscowości działała kuźnia. W efekcie wojen śląskich pomiędzy Austrią i Prusami, miejscowość wraz z całym Śląskiem znalazła się w granicach Prus. Około roku 1800 wzniesiono dwór w stylu klasycystycznym (mocno przebudowany istnieje do dnia dzisiejszego) oraz zabudowania gospodarcze (dziś w ruinie). Po 1801 roku, kiedy w Prusach wprowadzono ustawy szkolne, w Domecku powstał pierwsza szkoła rządowa. W 1861 r. uczęszczało do niej 224 uczniów.
Na początku XX w. Pucnik był przysiółkiem Domecka. Do głosowania podczas plebiscytu uprawnionych było w Domecku 700 osób, z czego 587, ok. 83,9%, stanowili mieszkańcy (w tym 574, 82,0% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 688 głosów (ok. 98,3% uprawnionych), w tym 687 (ok. 99,9%) ważnych; za Niemcami głosowało 467 osób (ok. 67,9%), a za Polską 220 osób (ok. 32,0%)[12]. Pod koniec lat 20. XX w. właścicielem folwarku był Richard Neugebauer.
W latach 1957–1961 wybudowano w Domecku kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny. W 1980 r. erygowano w miejscowości parafię (wcześniej Domecko należało do parafii w Chrząszczycach).
W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Domecko, po jej zniesieniu w gromadzie Komprachcice.
Zabytki
edytujDo wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[13]:
- zespół dworski, z 1800 r., poł. XIX w.:
- dwór,
- park.
Demografia
edytujW 1865 r. w Domecku mieszkało 247 osób. Na przełomie XIX i XX w. nastąpił wzrost ludności i w 1910 r. Domecko miało 966 mieszkańców w 157 domach. Pod koniec lat 20. XX w. w miejscowości mieszkało 1132 katolików i 13 ewangelików. W 1933 r. Domecko miało 1251 mieszkańców, a w 1939 r. – 1332[10] (wraz z Pucnikiem). Po II wojnie światowej liczba mieszkańców wahała się w granicach 1300–1400 osób.
Herb
edytuj
Domecko używa herbu gminy Komprachcice, ale na dawnych pieczęciach gminnych miejscowość miała własny herb. Przedstawiał on postać, prawdopodobnie kobietę, trzymającą prawdopodobnie łopatę. Po prawej stronie znajduje się też ptak w locie, a po lewej niezidentyfikowany przedmiot. Być może herb ten nawiązywał do folwarku, funkcjonującego kiedyś w Domecku. Symbol ten znajduje się również w rozbudowanym herbie gminy, wśród innych dawnych herbów miejscowości wchodzących w skład gminy Komprachcice.
Sport
edytujW Domecku działa drużyna futsalu – Warriors Domecko.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 25830
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 234 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Stanisław Rospond, Henryk Borek, Monika Choroś, Łucja Jarczak, Andrzej Larysz, Róża Okos: Nazwy geograficzne Śląska. T. 2: C — E. Warszawa, Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe; Polska Akademia Nauk, Komitet Językoznawstwa; Instytut Śląski, Instytut Naukowo-Badawczy w Opolu, 1985. ISBN 83-01-05425-5. (pol.).
- ↑ a b Registrum Wyasdense. W: H. Markgraf, J. W. Schulte: Codex Diplomaticus Silesiae. T. XIV: Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis. Breslau: 1889. [dostęp 2012-10-20]. (łac.).
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 118.
- ↑ a b Konstanty Damrot: Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung : mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen : Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde. Beuthen: Verlag von Felix Kasprzyk, 1896, s. 127.
- ↑ Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. II. Warszawa: nakładem Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1881, s. 117. [dostęp 2012-10-20]. (pol.).
- ↑ a b Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 15, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ a b Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Oppeln. 2006. [dostęp 2012-05-12]. (niem.).
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in Karlsruhe. [dostęp 2012-10-20]. (niem.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 96.
Bibliografia
edytuj- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Strona internetowa miejscowości. domecko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-20)].