Wikipedia

Elżbieta Malcz-Klewin

Elżbieta Malcz również znana jako Elżbieta Malcz-Klewin, Elżbieta (lub Elzbieta) Temple (ur. 8 lipca 1909 w Olszowie, zm. 5 lutego 1988 w Eynsham w Wielkiej Brytanii) – absolwentka warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, malarka, historyczka sztuki i brytyjska mediewistka.

Elżbieta Malcz-Klewin,
Elzbieta Temple
Data i miejsce urodzenia

8 lipca 1909
Olszowa (województwo łódzkie)

Data i miejsce śmierci

5 lutego 1988
Eynsham

doktor nauk humanistycznych
Specjalność: historia sztuki, średniowieczne rękopisy iluminowane
Alma Mater

Uniwersytet Londyński Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

Doktorat

1972 – historia sztuki

badaczka
Uczelnia

Uniwersytet Oksfordzki

Miejsce pracy

Duke Humphrey’s Library

Jako Elżbieta Malcz-Klewin autorka sgraffita na budynku mieszkalnym przy ul. Madalińskiego 80 w Warszawie z 1935[1], jako Elzbieta Temple autorka publikacji naukowej Anglo-Saxon Manuscripts, 900-1066 (A Survey of Manuscripts Illuminated in the British Isles) wydanej w 1976[2].

Rodzina edytuj

Urodziła się 8 lipca 1909[3][4] w Olszowie. Była córką Bolesława Malcza (1 marca 1873 – 12 czerwca 1927), ziemianina i działacza społecznego oraz Leonii Zofii Wandy z d. Moszyńskiej (1 grudnia 1884 – 7 sierpnia 1964). Miała dwóch braci Stanisława (5 sierpnia 1907) i Zbigniewa (21 października 1910 –1991)[5].

Okres polski edytuj

Dzieciństwo i młodość spędziła w majątku swego ojca we wsi Olszowa, powiecie Tomaszów Mazowiecki. Z tego okresu zachowało się wiele jej fotografii [6].
Podstawowe wykształcenie odebrała od guwernantek, szkołę średnią – gimnazjum humanistyczne sióstr Niepokalanek w Nowym Sączu, ukończyła w 1927[4]. Po ukończeniu gimnazjum, zdała egzamin i została przyjęta do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Nie rozpoczęła jednak studiów, gdyż z powodów zdrowotnych wyjechała do Zakopanego. Mogło to mieć też związek ze śmiercią jej ojca w czerwcu tegoż roku.
Po powrocie z Zakopanego znalazła się w Warszawie gdzie mieszkała przy ul. Filtrowej 33. W 1931 r. cztery lata po śmierci jej ojca – Bolesława Malcza, również jej matka i bracia zmuszeni byli sprzedać i opuścić zadłużony majątek Olszowa[7] i znaleźli się w Warszawie.
W roku szkolnym 1928/29 studiowała rysunek w Szkole Malarstwa i Rysunku im. K. Krzyżanowskiego przy ul. Poznańskiej w Warszawie[4]. W 1929 została przyjęta do Szkoły Sztuk Pięknych (później ASP) w Warszawie na wydział malarstwa[4]. W 1934 studiowała w pracowni prof. Felicjana Szczęsnego Kowarskiego, ale na kolejny V semestr przeniosła się do pracowni malarstwa dekoracyjnego prof. Leonarda Pękalskiego[8].
10 czerwca 1930[9] poślubiła Jana Kazimierza Klewina (8 grudnia 1906 – 8 stycznia 1999), ówczesnego studenta wydziału architektury Politechniki Warszawskiej (studia ukończył w 1937)[10], po wojnie architekta warszawskiego. Odtąd używała podwójnego nazwiska Elżbieta Malcz-Klewin. W 1937 ukończyła ASP i planowała wyjazd naukowy do Francji i Włoch[11], który jednak nie doszedł do skutku. W archiwum ASP zachowały się jeszcze jej dwie prace pochodzące z czasów studiów[12].

Z osobą Jana Klewina wiąże się historia wykonanej przez nią pracy z ok. 1935 r. – sgraffita na budynku mieszkalnym przy ul. Madalińskiego 80 w Warszawie[1]. Dom ten należał do Ludwika Klewina (ojca Jana) i Włodzimierza Karola Horodyńskiego[13]. Elżbieta mieszkała tam z mężem aż do wybuchu wojny. Praca przedstawia ludzi zbierających plony. Jej autorstwo potwierdziła Jadwiga Klewin, druga żona Jana Klewina[14]. Praca została odrestaurowana w 2014[1][15].

Okres brytyjski edytuj

Tuż po wybuchu II wojny światowej opuściła Warszawę wraz z matką i wyemigrowała przez Szwecję do Wielkiej Brytanii. Jej bracia również tam dotarli przez Francję, gdzie Zbigniew wstąpił w Coetquidan[16] do Polskich Sił Zbrojnych. Jej mąż Jan Klewin pozostał w Polsce. Jesienią 1942 w Manchesterze zawarła kolejny związek małżeński[17] z Włodzimierzem Antonim Horodyńskim (1918 – 16 marca 1993 w Londynie)[18], którego znała jeszcze z Polski (był synem współwłaściciela domu przy ul. Madalińskiego 80). Małżeństwo to nie przetrwało. Jej ostatnim partnerem życiowym był przedsiębiorca motocyklowy i samochodowy Richard (Dick) Temple. Mieszkali w Newland House w Eynsham. Mieszkała tam również matka Elżbiety. Choć nie zawarli związku małżeńskiego Elżbieta używała nazwiska Temple w swych publikacjach. Niestety Dick zginął w wypadku samochodowym[19].

W 1966 uzyskała licencjat z nauk humanistycznych (B.A.) w Courtauld Institute of Art w Londynie. W 1972 na Uniwersytecie Londyńskim uzyskała doktorat w zakresie historii sztuki, którego promotorem był Christopher Hohler. Jej praca doktorska poświęcona była średniowiecznemu rękopisowi nr MS.Douce 293 z kolekcji Bodleian Library Uniwersytetu Oksfordzkiego, gdzie ponad 20 lat prowadziła badania w Duke Humphrey’s Library[19]. Była tam zatrudniona od marca 1977 do września 1980. Wydała, już jako Elżbieta Temple, dwie publikacje książkowe dotyczące średniowiecznych rękopisów iluminowanych oraz szereg publikacji w czasopismach naukowych. Wydana w 1976 Anglo-Saxon Manuscripts, 900-1066 (A Survey of Manuscripts Illuminated in the British Isles) jest uważana do dziś za materiał źródłowy i jest wielokrotnie cytowana. Oprócz walorów akademickich Elżbiety Temple, takich jak, pracowitość i wytrwałość, została zapamiętana jako osoba pełna humoru i zawsze elegancko ubrana, zwykle widywana w towarzystwie czarnych labradorów, które uwielbiała[19].

Elżbieta Temple zmarła 5 lutego 1988 i spoczywa razem z matką w grobie na cmentarzu kościoła St. Peter’s Catholic Church w Eynsham w Wielkiej Brytanii.

Publikacje książkowe edytuj

  • Elżbieta Temple: Anglo-Saxon Manuscripts, 900-1066. Londyn: Harvey Miller, 1976, s. 519. ISBN 0-85602-016-8.
  • Jonathan J.G. Alexander, Elżbieta Temple: Illuminated Manuscripts in the Oxford College Libraries, the University Archives and the Taylor Institution. Oksford: Clarendon, 1985. ISBN 978-0-19-817381-6.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Budynek - ul. Madalińskiego 80. [w:] „Odkrywca Warszawy” [on-line]. [dostęp 2021-11-06].
  2. ↑ Anglo-Saxon manuscripts, 900-1066 / by Elżbieta Temple. - British Library [online], explore.bl.uk [dostęp 2021-11-28].
  3. ↑ Łoza 1932 ↓, s. 91-93.
  4. ↑ a b c d Podanie o przyjęcie na studia z dn.20.09.1929. Teczka akt studenckich: Malczówna Elżbieta, nr 803, ZAS IX ’39 r., Archiwum ASP w Warszawie
  5. ↑ Pakowski 2014 ↓, s. 123.
  6. ↑ Pakowski 2014 ↓, s. 54. 62, 125, 126.
  7. ↑ Pakowski 2014 ↓, s. 61.
  8. ↑ Podanie o przeniesienie z dn.16.06.1934, Teczka akt studenckich: Malczówna Elżbieta, nr 803, ZAS IX ’39 r., Archiwum ASP w Warszawie
  9. ↑ Łoza 1932 ↓, s. 93.
  10. ↑ In memoriam - Pamięci Architektów Polskich, arch. Jan Kazimierz Klewin. [w:] „SARP” [on-line]. [dostęp 2021-11-06].
  11. ↑ Pismo rektora ASP z dn.6.10.1937. Teczka akt studenckich: Malczówna Elżbieta, nr 803, ZAS IX ’39 r., Archiwum ASP w Warszawie
  12. ↑ Muzeum Akademii Sztuk Pięknych [online], muzeum.asp.waw.pl [dostęp 2021-11-28].
  13. ↑ Wykaz zatwierdzonych budowli. Warszawa, Dane za czas od 1. X - 31. X 1936 r.. „Przegląd Budowlany”, s. 489, 1936. 
  14. ↑ Artur Klimek. Zabytek nie zbytek: żniwiarze pękają. „Gazeta Stołeczna”. nr 288, 11.12,2002. 
  15. ↑ Anna Sańczuk. Wystawa o międzywojennych studentkach warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. „VOGUE”, 23.06.2021. [dostęp 2021-10-25]. 
  16. ↑ Pakowski 2014 ↓, s. 129.
  17. ↑ Manchester Register Office ref. MCR/48/233. [w:] „Lancashire_BMD” [on-line]. [dostęp 2021-11-06].
  18. ↑ Cmentarz Stare Powązki: WŁODZIMIERZ KAROL HORODYŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2021-11-06].
  19. ↑ a b c Jonathan J.G. Alexander. Elzbieta Temple. „The Bodeian Library Record”. 13, s. 185-186, 1989. Oksford: Bodleian Library. ISSN 0067-9488. 

Bibliografia edytuj

  • Stanisław Łoza: Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadłe w Warszawie i okolicach. Warszawa: Zakł. Graf. Galewski i Dau, 1932.
  • Zdzisław Pakowski: Olszowa Historia i ludzie. Łódź: Księży Młyn-Dom Wydawniczy Michał Koliński, 2014. ISBN 978-83-7729-149-8.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Elżbieta_Malcz-Klewin&oldid=73153785”