Olszowa (województwo łódzkie)
Olszowa – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie tomaszowskim, w gminie Ujazd.
| wieś | |
 Dom byłego właściciela folwarku Olszowa – stan obecny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2017) |
180 |
| Strefa numeracyjna |
44 |
| Kod pocztowy |
97-225[2] |
| Tablice rejestracyjne |
ETM |
| SIMC |
0554655 |
Położenie na mapie gminy Ujazd  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
Położenie na mapie powiatu tomaszowskiego  | |
 51°35′19″N 19°51′38″E/51,588611 19,860556[1]
| |
Przez miejscowość przepływa rzeczka Pańkówka (dalej Bielina), lewobrzeżny dopływ Wolbórki.
Historia edytuj
Pierwsza wzmianka o Olszowie pochodzi z dokumentu arcybiskupa kujawsko-pomorskiego Zbyluta z 1379 roku[3]. Pierwszym znanym właścicielem O. był Klemens z Wykna a po nim Ścibor Bielina[4]. W 1445 r. Dorota c. Ścibora wniosła O. w posagu Janowi z Gutkowa h. Wilczekosy. Potomkowie Jana zaczęli używać nazwiska Olszowski. Walerian Olszowski (1583–1650) znacznie podniósł status rodu żeniąc się z Zofią z Duninów h. Łabędź[5]. Z ich małżeństwa urodził się w O. 27 stycznia 1621 r. arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski w latach 1674–1677 Andrzej Olszowski z Olszowy, fundator kościoła w Ujeździe.
W 1798 r. Maksymilian Olszowski (1763–1814) osadza na części swych ziem kolonistów niemieckich tworząc wieś Maksymów. W r. 1820 po śmierci Maksymiliana O. przejmuje jego syn Ignacy. Po śmierci tegoż w 1823, w następstwie zadłużenia majątku, jego bracia Maksymilian Jan, Szymon i Tomasz Olszowscy zmuszeni są sprzedać O. Nabywa ją w 1824 Józef Niemojewski z Warszawy. Po nim dziedziczy jego syn Ignacy. Zadłużony majątek w r. 1834 przejmuje sądownie Ludwik Szweycer h. Zadora (1776–1835)[6] a po jego śmierci jego syn Wincenty doprowadzając O. do rozkwitu. W 1859 r. dobra nabywa Wiktoria ze Żmichowskich Lewińska (1809–1899), która gospodaruje tu do 1865 r. W tym okresie dwór w O. wielokrotnie odwiedza jej siostra Narcyza Żmichowska. W rezultacie aresztowania i zesłania za udział w powstaniu styczniowym syna Lewińskiej Ludwika Lewińskiego, który współgospodarował w O., zmuszona jest sprzedać ten majątek. W 1865 nabywa go Kazimierz Glinka-Janczewski (1799–1880) h. Trzaska, emerytowany profesor Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa z Marymontu (Warszawa). Część zakupionego majątku w ramach reformy uwłaszczeniowej cara Aleksandra II z 1864 r. zostaje od niego odkupiona w celu uwłaszczenia chłopów wsi O. i Maksymów.
W r. 1868 z córką Janczewskiego Marią Krystyną (1850–1928) żeni się Julian Szczesław Malcz (1834–1902), syn znanego lekarza warszawskiego Wilhelma Malcza, który obejmuje własność O. w r. 1884. Z tego małżeństwa rodzą się dzieci: Cecylia (1869–1952) 1v. Sierzpowska, 2v. Wiesiołowska, Kazimierz (1871–1884), Bolesław (1873–1927) późniejszy dziedzic O., Władysław (1875–1922) inżynier w Warszawie i Lucjan(1878–1915), ppor. oddziału bajończyków, który poległ we Francji w rejonie Arras 9 maja 1915 r.
Stan wsi w roku 1886, w okresie własności Juliana podaje notka (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wyd. 1886, tom.7 str. 510):
Kol., fol. i wś nad rz. Bieliną, pow. brzeziński, gm. Łaziska, par. Ujazd. Odl. 27 w. od Brzezin, leży przy drodze z Ujazdu do Będkowa. Wś ma 16 dm, 112 mk; fol. ma 8 dm., 56 mk.; kol. ma 13 dm., 272 mk. W 1827 r. było tu 17 dm., 159 mk. O. należała pierwotnie do par. w Małczu (nieistniejącej obecnie). W pierwszej połowie XV w. [5 września 1429 r. w Mnichowcu k. Skierniewic] [biskup] Wojciech Jastrzębiec zakładając parafią w Ujeździe (należącym do Rossoszy), odłączył od par. Małcz wsie: Olszowę i Popielawy i takowe wcielił do nowej parafii (Lib. Ben. Łask. II, 321, 322). Dobra O. składały się w 1885 r. z fol. O. i Helenów, z wsi O. i Maksymów; rozl. mr. 63; fol. O. gr. or. i ogr. mr. 285, łąk mr. 66, pastw. mr. 11, lasu mr. 242, nieuż. mr. 45, razem mr. 616, bud. mur. 3, z drzewa 18; fol. Helenów, gr. or. i ogr. mr. 314, łąk mr. 31, pastw. mr. 10, lasu mr. 54, nieużytk. mr. 6, razem mr. 415, bud. z drzewa 5, las nieurządzony. Wś O. os. 57, z gr. mr. 190, wś Maksymów os. 6, z gr. mr. 198. Objaśnienia: kol. – kolonia, fol. – folwark, wś – wieś, w. – wiorst, mk – mieszkańców, mr. – mórg, gr. or. – gruntów ornych, os. – osada, dm – domów
Od roku 1911 właścicielem majątku był Bolesław Malcz żonaty z Zofią Moszyńską (1884–1964), ziemianin i działacz społeczny. W r. 1926 przekazał nieodpłatnie morgę ziemi pod budowę budynku szkoły powszechnej w O. Bolesław zmarł w r. 1927 zostawiając zadłużony majątek. W rok po jego śmierci wdowa wraz z trójką dzieci Stanisławem, Zbigniewem i Elżbietą opuściła O. a majątek zakupiła spółka cywilna Ignacy Adamski, inż. Stanisław Cedroński i Wiktor Ende, która rozpoczęła parcelację dóbr O. W r. 1936 ich pełnomocnikiem zostaje Leon Jabłoński, którego rodzina w 1940 r. nabywa pozostałość majątku. W wyniku reformy rolnej z 1944 r. w ich rękach pozostaje 50 ha, podupadły dwór i budynki gospodarcze. Jabłońscy gospodarowali w dawnym folwarku do końca 2017 r.
Stan obecny edytuj
Sołectwo Olszowa obejmuje wsie Olszowa i Kolonia Olszowa. W październiku 2017 w sołectwie O. mieszkało 180 osób a jego grunty obejmowały ok. 430 ha. W sołectwie działa kopalnia piasku, ferma drobiu i warsztat samochodowy.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie piotrkowskim.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 92668
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 859 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ S. Zajączkowski, S.M. Zajączkowski, ’’Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku’’, cz. II, Łódź, 1970, s. 13
- ↑ T. Nowak, ’’Własność ziemska w ziemi łęczyckiej w czasach Władysława Jagiełły’’, Łódź, 2004, s. 460
- ↑ Łukasz Ćwikła: Walerian Olszowski herbu Prus II (zm. 1650), ojciec prymasa Andrzeja Olszowskiego i dobrodziej familii w pamięci potomstwa wyrażonej na nagrobku ojca w Stolcu. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica Nr 98 (2017), s. 11.
- ↑ Arch. Państw. w Piotrkowie, Oddz. Tom. Maz., Hipoteka pow. brzezińskiego, I/129
Bibliografia edytuj
- Zdzisław Pakowski, Olszowa: historia i ludzie, Łódź: Księży Młyn, 2014, ISBN 978-83-7729-149-8, OCLC 890405115.