El Lissitzky (ros. Эль Лисицкий[1], ur. 10 listopada?/22 listopada 1890 w Poczinoku, zm. 30 grudnia 1941 w Moskwie) – rosyjski malarz, grafik, architekt, typograf i fotografik.

Łazar Markowicz Lisicki
Эль Лисицкий
El Lissitzky
Ilustracja
Autoportret, 1924
Data i miejsce urodzenia

10 listopada?/22 listopada 1890
Poczinok

Data i miejsce śmierci

30 grudnia 1941
Moskwa

Alma Mater

Uniwersytet Techniczny w Darmstadt

Dziedzina sztuki

malarstwo, grafika, fotografia

Życiorys

edytuj

Urodzony w rodzinie żydowskiej. Studiował architekturę na Wyższej Szkole Technicznej w Darmstadt. Zgłębiał żydowską sztukę i architekturę oraz ornamentykę w starych synagogach[2]. W 1919 został profesorem w Szkole Sztuk Pięknych w Witebsku. Poznał tam artystów reprezentujących różne kierunki malarskie, m.in. Marca Chagalla i Kazimierza Malewicza. Od 1921 do 1925 roku pracował w różnych krajach Europy: Niemczech, Holandii i Szwajcarii, będąc jednocześnie od 1921 roku profesorem na Akademii Sztuk Pięknych w Moskwie. W 1925 roku wrócił jednak z Zachodu do Moskwy i zaangażował się w pracę w postrewolucyjnej szkole – Wchutiemasie. Lissitzky pracował również dla międzynarodowej gazety „ZSRR w architekturze”. Ponadto pomiędzy 1923 a 1925 zaprojektował „Wolkenbügel”, znany w Polsce jako Wygładzacz Chmur – zespół nowoczesnych, oszklonych wieżowców w Moskwie.

Twórczość

edytuj
 
Proun z ok. 1925 r.

W wykonaniu artystycznym poematu M. Brodersona „Siches chulin” (hebr., pogawędka) w r. 1917, zawarł zarówno elementy rosyjskiej sztuki ludowej, jak i synagogalnej[3]. Wydany w 1919 zbiór akwarel „Chad Gadia” (1919) (aram. Jedno koźlątko) był wizualnym przekładem tradycyjnej pieśni śpiewanej pod koniec sederu[4].

Styl Ela Lissitzky’ego wywarł duży wpływ na projektowanie lat 20. i 30. Lissitzky był współtwórcą konstruktywizmu w sztuce i architekturze, sam pozostając pod silnym wpływem suprematyzmu. Zestawienie prostych form geometrycznych przybierało u Lissitzky’ego łatwego do odczytania znaczenia symbolicznego. Rewolucję październikową przedstawiał jako wydarzenie o przełomowym znaczeniu dla ludzkości. Sztuka Lissitzky’ego wywarła wielki wpływ na późną twórczość grupy De Stijl oraz na Bauhaus.

Nazywane prounami obrazy stanowią kompozycję figur geometrycznych, które tworzą na płaszczyźnie wrażenie przestrzeni. Lissitzky traktował swoją pracę jako syntezę architektury i malarstwa. W grafice i typografii odrzucał klasyczny druk oparty na tradycyjnym składzie, preferując skład fotograficzny.

Wybrane dzieła

edytuj
 
Клином красным бей белых („Czerwonym klinem bij w białych”), plakat propagandowy (1919)

Grafika

edytuj
  • Okładki amerykańskiego magazynu Broom
  • Reklamy produktów piśmienniczych Pelikan
  • Czasopismo Wieszcz, Objet, Gegenstand
  • Plakat Czerwonym klinem bij w białych (ros. Клином красным бей белых)

Publikacje

edytuj
  • Die Kunstismen, z Hansem Arpem, Zurych, 1925
  • Historia dwóch kwadratów – książka ilustrowana dla dzieci, 1920

Architektura

edytuj
  • 1924 – trybuna dla Lenina
  • 1923–1925 – Wygładzacz chmur

Przypisy

edytuj
  1. Właściwie Łazar Markowicz Lisicki (Лазарь Маркович Лисицкий/) Эль Лисицкий.
  2. Gail Levin: Świecka sztuka żydowska: tożsamość żydowska w kontekście kosmopolityzmu [w:] Jarosław Suchan (red.) Polak, Żyd, artysta. Tożsamość a awangarda. Muzeum Sztuki w Łodzi, 2010.
  3. Piotr Paziński: Tożsamość a awangarda. 2010-02-19. [dostęp 2011-11-27]. (pol.).
  4. El Lissitzky, Arnold J. Band, Nancy Perloff: Had gadya: The only kid: facsmile of El Lissitzky’s edition of 1919. Getty Research Institute, Los Angeles, 2004. ISBN 0-89236-744-X.

Bibliografia

edytuj
  • Sophie Lissitzky-Küppers: El Lissitzky, Drezno 1967.
  • Sophie Lissitzky-Küppers: El Lisstizky, Maler, Architekt, Typograf, Fotograf; Erinnerungen, Briefe, Schriften, Drezno 1976.
  • J. Christoph Bürkle: El Lissitzky Der Traum vom Wolkenbügel gta, Zurych.
  • Ausstellungskatalog El Lissitzky, architect, painter, photographer, typographer, Eindhoven, Madryt, Paryż, 1990.
  • Inge Münz-Koenen: Der Kinderbuch-Architekt El Lissitzky w: Laboratorium Vielseitigkeit. Zur Literatur der Weimarer Republik, wydawcy: Petra Josting i Walter Fähnders, Bielefeld 2005, s. 89-112, ISBN 3-89528-546-3.

Linki zewnętrzne

edytuj