Esterházy (węg. Eszterházy [ˈɛstɛrhaːzi], słow. Esterházi) – węgierski ród możnowładzki. W XVII w. stali się największymi posiadaczami ziemskimi w Królestwie Węgier. Przedstawiciele tej rodziny byli konsekwentnie lojalni wobec panujących Habsburgów. W 1626 otrzymali tytuł rodowy hrabiów, następnie w 1687 książąt Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego.

Herb własny Esterházych

Historia

edytuj
 
Zamek Forchtenstein, główna siedziba rodu
 
Zamek Esterházy w Eisenstadt

Esterházowie wywodzą się ze średniozamożnej szlachty, osiadłej w północno-zachodnich Węgrzech, na nizinnych obszarach Słowacji. Swój początek wzięli od bocznej gałęzi, pochodzącej od Salomonowiczów: Zerházi. Protoplastami rodu byli Mokud, rycerz i posiadacz dóbr na Żytniej Wyspie oraz Pristaldus, sędzia na dworze Béli III. Nazwisko Esterházy pojawia się po raz pierwszy w 1539, kiedy to Benedykt Zerházi objął majątek żony Ilony Bessenyei z Galanty. Ich syn Ferenc (1533–1604) odziedziczył nowe nazwisko, przyjmując herb matki. W 1622 Miklós Esterházy ustanowił ordynację dla swoich rozległych posiadłości ziemskim. W 1626 otrzymał od cesarza Ferdynanda II tytuł hrabiego dla siebie i wszystkich swoich potomków. Zaś jego syn, Pál w 1687 podniósł godność rodu do rangi książąt cesarstwa. Obaj piastowali najwyższą godność Korony Świętego Stefana, zajmując stanowisko palatyna węgierskiego. Dzięki konsekwentnie lojalnej postawie wobec panujących cesarzy, rodzina Esterházych szybko powiększała swój majątek ziemski, który w XVII w. stał się najbardziej dochodowym w całej monarchii Habsburgów. W 1712 Karol VI ustanowił prawo primogenitury dla tytułu książąt Esterházy. W wyniku rozwiązania Cesarstwa Niemieckiego w 1806, ziemie księstwa Esterházych zostały zmediatyzowane. Rodzina przestała mieć wpływ na obsadzanie urzędów w administracji wsi i miast, znajdujących się w ich dobrach, pozostając jednak w posiadaniu wielkiej własności ziemskiej, rozrzuconej w całej monarchii habsburskiej. W 1920 dobra znajdujące się na Węgrzech zostały sparcelowane, ostatecznie znacjonalizowane i powtórnie sparcelowane w 1945. Po II wojnie światowej nieliczne już dobra ziemskie Esterházych, znajdujące się w Czechosłowacji, Jugosławii i Rumunii również zostały upaństwowione bądź uspołecznione. W 1949 ród utracił znaczenie arystokratyczne na Węgrzech, pozostając przy honorowej tutulaturze w republikańskiej Austrii.[1]

Naczelnicy rodu

edytuj
L.p. Okres Osoba Portret Urodzony Zmarł Rodzice
1. 1622–1645 Miklós Esterházy   8 kwietnia 1583,

Galanta

11 września 1645,

Großhöflein

Ferenc Esterházy,

Zsófia Illésházy

2. 1645–1652 László Esterházy   31 grudnia 1626,

Galanta

26 sierpnia 1652,

Veľké Vozokany

Miklós Esterházy,

Krisztina Nyáry

3. 1652–1713 Pál Esterházy   8 września 1635,

Eisenstadt

26 marca 1713,

Eisenstadt

Miklós Esterházy,

Krisztina Nyáry

4. 1713–1721 Mihály Esterházy   4 maja 1671,

Forchtenstein

24 marca 1721,

Wiedeń

Pál Esterházy,

Orsolya Esterházy

5. 1721 József Esterházy 7 maja 1688,

Eisenstadt

7 czerwca 1721,

Eisenstadt

Pál Esterházy,

Éva Thököly

6. 1721–1762 Pál Antal Esterházy   22 kwietnia 1711,

Eisenstadt

18 marca 1762,

Wiedeń

József Esterházy,

Mária Octavia Gilleis

7. 1762–1790 Miklós József Esterházy   18 grudnia 1714,

Wiedeń

28 września 1790,

Wiedeń

József Esterházy,

Mária Octavia Gilleis

8. 1790–1794 Pál Antal Esterházy   11 kwietnia 1738,

Wiedeń

22 stycznia 1794,

Wiedeń

Miklós József Esterházy,

Maria Elisabeth Ungnad

9. 1794–1833 Miklós Esterházy   12 grudnia 1765,

Wiedeń

25 listopada 1833,

Como

Pál Antal Esterházy,

Mária Terézia Erdődy

10. 1833–1866 Pál Antal Esterházy   10 marca 1786,

Wiedeń

21 maja 1866,

Ratyzbona

Miklós Esterházy,

Maria Józefa von Liechtenstein

11. 1866–1894 Miklós Esterházy   25 czerwca 1817,

Ratyzbona

28 stycznia 1894,

Wiedeń

Pál Antal Esterházy,

Mária Terézia Thurn und Taxis

12. 1894–1898 Pál Esterházy   11 marca 1843,

Wiedeń

28 sierpnia 1898,

Lockenhaus

Miklós Esterházy,

Sarah Child Villiers

13. 1898–1920 Miklós Esterházy   5 lipca 1869,

Wiedeń

6 kwietnia 1920,

Sopron

Pál Esterházy,

Maria Trauttmansdorff-Weinsberg

14. 1920–1989 Pál Mária Esterházy 23 marca 1901,

Eisenstadt

25 maja 1989,

Zurych

Miklós Esterházy,

Margit Cziráky

15. od 1989 Antal Esterházy 1936

Przypisy

edytuj
  1. Imre Molnar, „Kierować się głosem sumienia i przykazaniem miłości bliźniego” : Biografia Jánosa Esterházyego (1901–1957) w świetle jego kontaktów z Polską, „Wieki Stare i Nowe”, 2012, s. 272–273.