Firlej (województwo lubelskie)
Firlej – wieś w powiecie lubartowskim województwa lubelskiego, położona na Wysoczyźnie Lubartowskiej[5][6]. Leży nad jeziorem o tej samej nazwie.
| wieś | |
 Kościół Przemienienia Pańskiego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
147 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
81 |
| Kod pocztowy |
21-136[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LLB |
| SIMC |
0380540[5] |
Położenie na mapie gminy Firlej  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu lubartowskiego  | |
 51°33′33″N 22°30′33″E/51,559167 22,509167[1]
| |
| Strona internetowa | |
Siedziba gminy Firlej oraz parafii rzymskokatolickiej Przemienienia Pańskiego. Dawniej miasto; lokacja miejska Firleja z 1557 roku nie została zrealizowana, lokowany w 1629 roku, zdegradowany w 1869 roku[7]. Prywatne miasto szlacheckie Firlejów, położone w województwie lubelskim, w 1739 roku należało do klucza Lubartów Lubomirskich[8].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Firlej. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa lubelskiego.
Wieś stanowi sołectwo gminy Firlej[9]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 1175 mieszkańców[10].
Ośrodek turystyczny.
Historia
edytujPoczątki Firleja wiążą się z rodem Firlejów. Miasto założył w 1557 r. Mikołaj Firlej. Kolejnymi właścicielami byli Zasławscy, Lubomirscy i Sanguszkowie. W 1839 roku Firlej przejął w posiadanie Henryk Łubieński – ówczesny prezes Banku Polskiego. 9 maja 1831 roku pod Firlejem stoczono jedną z bitew powstania listopadowego.
Miasto miało swój udział w powstaniu listopadowym i styczniowym. Toczyły się tu bitwy, czego śladem są mogiły powstańców w pobliskim Sobolewie. 13 stycznia 1870 r. pozbawiono Firlej praw miejskich[11]. W czasie I wojny światowej osada została zniszczona przez wycofujących się Rosjan. W pierwszej połowie sierpnia 1920 na firlejowskim rynku marszałek Piłsudski przyjął defiladę wojsk, które wyruszały na front w walce z bolszewikami.
W czasie okupacji niemieckiej na tym terenie działał oddział AK kpt. T. Pośpiecha. W okolicy intensywne działania prowadziły też oddziały partyzanckie Gwardii Ludowej dokonując wielokrotnie rozbrajania posterunków niemieckich w celu zdobycia broni, niszcząc kontyngenty zboża dla Niemców i rozbijając urzędy gminne[12]. Osadę wyzwoliła w lipcu 1944 roku 27 Wołyńska Dywizja Piechoty AK.
Powojenne ożywienie gospodarcze związane było z rozwojem turystyki opartej na walorach przyrodniczych – lasach sosnowych i dwóch jeziorach (jeziorze Firlej z kąpieliskiem, ośrodkiem sportów wodnych i licznymi ośrodkami wypoczynkowymi oraz jeziorze Kunów z łowiskami wędkarskimi).
Zabytki
edytuj- Rynek z zabudową z końca XIX wieku
- Drewniany kościół Przemienienia Pańskiego z 1880 roku
- Cmentarz parafialny, na nim znajduje się mogiła żołnierzy Armii Radzieckiej[13]
- Pomnik z popiersiem Józefa Piłsudskiego w parku.
Komunikacja
edytujFirlej położony jest przy drodze krajowej nr 19, w odległości 40 km od Lublina i 210 km od Białegostoku. Posiada liczne połączenia autobusowe.
Ludzie związani z Firlejem
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 30057
- ↑ Wieś Firlej w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-27], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-02-27].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 249 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 30–31.
- ↑ Adam Homecki, Rozwój terytorialny latyfundium Lubomirskich (starszej gałęzi rodu) w latach 1581–1754, w: Studia Historyczne, rok V, zeszyt 3 (58), 1972, s. 436.
- ↑ Strona gminy Firlej, sołectwa [dostęp 27-02-27].
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 471).
- ↑ Józef Bolesław Gargas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 168-169.
- ↑ Zapal świeczkę w niedzielę na mogiłach Rosjan, Gazeta Wyborcza Lublin, 7 maja 2010.
Linki zewnętrzne
edytuj- Firlej, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 391.
- Historia Żydów w Firleju na portalu Wirtualny Sztetl
- Strona gminy