Forsycja
Forsycja (Forsythia Vahl) – rodzaj krzewów należący do rodziny oliwkowatych. Obejmuje 11 gatunków[4]. Jeden gatunek (forsycja europejska F. europaea) występuje w południowo-wschodniej Europie, pozostałe we wschodniej Azji (w Chinach, Korei i Japonii)[5]. W naturze krzewy te rosną w suchych formacjach zaroślowych. Ich kwiaty zapylane są przez owady[6].
 Forsycja pośrednia Forsythia × intermedia 'Lynwood Gold' | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
forsycja | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Forsythia Vahl Enum. 1: 39. Jul-Dec 1804 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Forsythia suspensa (Thunb.) Vahl.[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Są to popularnie uprawiane krzewy ozdobne. Walorem jest obfite kwitnienie przed rozwojem liści.
Nazwa rodzajowa upamiętnia szkockiego ogrodnika Williama Forsytha (1737–1804)[6].
Morfologia
edytuj
- Pokrój
- Krzewy osiągające do ok. 3 m wysokości[6], o pędach wyprostowanych lub zwisających, obłych lub groniastych, wewnątrz z rdzeniem blaszkowatym lub pustym (tylko u F. suspensa)[7].
- Liście
- Sezonowe, naprzeciwległe, zwykle pojedyncze, całobrzegie lub piłkowane, rzadko częściowo trójlistkowe u F. suspensa, nagie lub owłosione. Jesienią przebarwiają się na żółto, fioletowobrązowo lub opadają zielone[7].
- Kwiaty
- Obupłciowe, żółte, rozwijają się wczesną wiosną zwykle przed rozwojem liści[7]. Wyrastają skupione po 1–6 w kątach ubiegłorocznych liści[6]. Kielich składa się z czterech działek zrośniętych u nasady[6]. Płatki korony są także cztery, zrośnięte nasadami w rurkę o długości 3–8 mm[5], o wolnych łatkach kształtu taśmowatego lub eliptycznego, o długości 6–20 mm[5], wzniesionych lub odgiętych[6], często z pomarańczowymi smugami po stronie wewnętrznej[7]. Pręciki są dwa schowane w rurce korony lub nieznacznie z niej wystające[5][6]. Zalążnia jest górna, dwukomorowa[6]. W komorach znajduje się od kilku do wielu zalążków[5]. Szyjka słupka jest pojedyncza, krótsza lub dłuższa od pręcików (różnej długości słupki występują u każdego z gatunków, przy czym na poszczególnych krzewach są one albo dłuższe, albo krótsze – zjawisko to będące przystosowaniem do zapylenia krzyżowego zwane jest różnosłupkowością[7].
- Owoce
- Suche, zaostrzone torebki pękające podłużnie dwoma klapami[7]. Nasiona są liczne, drobne, wąskooskrzydlone[6][7].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny oliwkowatych (Oleaceae) z rzędu jasnotowców (Lamiales)[2]. W obrębie rodziny zaliczany do plemienia Forsythieae (który tworzy wspólnie z rodzajem abeliofylum Abeliophyllum)[8].
- Wykaz gatunków[4]
- Forsythia europaea Degen & Bald. – forsycja europejska
- Forsythia giraldiana Lingelsh. – forsycja Giralda
- Forsythia ×intermedia Zabel (F. suspensa × F. viridissima) – forsycja pośrednia
- Forsythia japonica Makino – forsycja japońska
- Forsythia koreana (Rehder) Nakai
- Forsythia likiangensis Ching & K.M.Feng
- Forsythia × mandschurica Uyeki
- Forsythia mira M.C.Chang
- Forsythia nakaii (Uyeki) T.B.Lee
- Forsythia ovata Nakai – forsycja koreańska
- Forsythia suspensa (Thunb.) Vahl – forsycja zwisła
- Forsythia togashii H.Hara
- Forsythia viridissima Lindl. – forsycja zielona
Zastosowanie
edytujRośliny ozdobne – liczne gatunki, a zwłaszcza mieszaniec – forsycja pośrednia, są często uprawiane jako krzewy ozdobne. Rośliny te mają długą tradycję uprawy w Japonii. W Chinach owocnie wykorzystywane są także leczniczo[9].
W Polsce najczęściej uprawiano dawniej forsycję zwisłą, która wyparta została przez mieszańce – głównie forsycję pośrednią. Rośliny uznawane są za podstawowe krzewy ozdobne kwitnące wczesną wiosną. Mają przeciętne wymagania siedliskowe – najlepiej rosną na glebach żyznych i wilgotnych (świeżych). Wymagają stanowisk słonecznych lub półcienistych. W różnym stopniu są wrażliwe na mrozy i podczas znacznych spadków temperatur ich pędy przemarzają. Dobrze znoszą przycinanie i formowanie, przy czym cięcia odmładzające najlepiej wykonywać zaraz po przekwitnieniu[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].
- ↑ a b c Forsythia Vahl. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-03-22].
- ↑ a b c d e Joachim W. Kadereit, Flowering Plants. Dicotyledons: Lamiales (except Acanthaceae including Avicenniaceae), Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 2004, s. 301, ISBN 978-3-642-18617-2, OCLC 851823246.
- ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 418. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b c d e f g h Włodzimierz Seneta, Drzewa i krzewy liściaste. T. 3, Daboecia - Hyssopus, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 164-165, ISBN 83-01-12029-0, OCLC 749456050.
- ↑ Genus Forsythia Vahl. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-03-22].
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 369, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.