Forsycja

Forsycja
	; Forsycja pośrednia Forsythia × intermedia 'Lynwood Gold'
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	oliwkowate
Rodzaj	forsycja
	Nazwa systematyczna
	Forsythia Vahl; Enum. 1: 39. Jul-Dec 1804
	Typ nomenklatoryczny
	Forsythia suspensa (Thunb.) Vahl.
Synonimy
	Rangium Jussieu in F. Cuvier;
	Rangium Jussieu in F. Cuvier;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Forsycja (Forsythia Vahl) – rodzaj krzewów należący do rodziny oliwkowatych. Obejmuje 11 gatunków^[4]. Jeden gatunek (forsycja europejska F. europaea) występuje w południowo-wschodniej Europie, pozostałe we wschodniej Azji (w Chinach, Korei i Japonii)^[5]. W naturze krzewy te rosną w suchych formacjach zaroślowych. Ich kwiaty zapylane są przez owady^[6].

Są to popularnie uprawiane krzewy ozdobne. Walorem jest obfite kwitnienie przed rozwojem liści.

Nazwa rodzajowa upamiętnia szkockiego ogrodnika Williama Forsytha (1737–1804)^[6].

MorfologiaEdytuj

Kwiaty forsycji europejskiej

Forsycja Giralda

Pokrój: Krzewy osiągające do ok. 3 m wysokości^[6], o pędach wyprostowanych lub zwisających, obłych lub groniastych, wewnątrz z rdzeniem blaszkowatym lub pustym (tylko u F. suspensa)^[7].
Liście: Sezonowe, naprzeciwległe, zwykle pojedyncze, całobrzegie lub piłkowane, rzadko częściowo trójlistkowe u F. suspensa, nagie lub owłosione. Jesienią przebarwiają się na żółto, fioletowobrązowo lub opadają zielone^[7].
Kwiaty: Obupłciowe, żółte, rozwijają się wczesną wiosną zwykle przed rozwojem liści^[7]. Wyrastają skupione po 1–6 w kątach ubiegłorocznych liści^[6]. Kielich składa się z czterech działek zrośniętych u nasady^[6]. Płatki korony są także cztery, zrośnięte nasadami w rurkę o długości 3–8 mm^[5], o wolnych łatkach kształtu taśmowatego lub eliptycznego, o długości 6–20 mm^[5], wzniesionych lub odgiętych^[6], często z pomarańczowymi smugami po stronie wewnętrznej^[7]. Pręciki są dwa schowane w rurce korony lub nieznacznie z niej wystające^[5]^[6]. Zalążnia jest górna, dwukomorowa^[6]. W komorach znajduje się od kilku do wielu zalążków^[5]. Szyjka słupka jest pojedyncza, krótsza lub dłuższa od pręcików (różnej długości słupki występują u każdego z gatunków, przy czym na poszczególnych krzewach są one albo dłuższe, albo krótsze – zjawisko to będące przystosowaniem do zapylenia krzyżowego zwane jest różnosłupkowością^[7].
Owoce: Suche, zaostrzone torebki pękające podłużnie dwoma klapami^[7]. Nasiona są liczne, drobne, wąskooskrzydlone^[6]^[7].

SystematykaEdytuj

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny oliwkowatych (Oleaceae) z rzędu jasnotowców (Lamiales)^[2]. W obrębie rodziny zaliczany do plemienia Forsythieae (który tworzy wspólnie z rodzajem abeliofylum Abeliophyllum)^[8].

Wykaz gatunków^[4]

Forsythia europaea Degen & Bald. – forsycja europejska
Forsythia giraldiana Lingelsh. – forsycja Giralda
Forsythia ×intermedia Zabel (F. suspensa × F. viridissima) – forsycja pośrednia
Forsythia japonica Makino – forsycja japońska
Forsythia koreana (Rehder) Nakai
Forsythia likiangensis Ching & K.M.Feng
Forsythia × mandschurica Uyeki
Forsythia mira M.C.Chang
Forsythia nakaii (Uyeki) T.B.Lee
Forsythia ovata Nakai – forsycja koreańska
Forsythia suspensa (Thunb.) Vahl – forsycja zwisła
Forsythia togashii H.Hara
Forsythia viridissima Lindl. – forsycja zielona

ZastosowanieEdytuj

Rośliny ozdobne – liczne gatunki, a zwłaszcza mieszaniec – forsycja pośrednia, są często uprawiane jako krzewy ozdobne. Rośliny te mają długą tradycję uprawy w Japonii. W Chinach owocnie wykorzystywane są także leczniczo^[9].

W Polsce najczęściej uprawiano dawniej forsycję zwisłą, która wyparta została przez mieszańce – głównie forsycję pośrednią. Rośliny uznawane są za podstawowe krzewy ozdobne kwitnące wczesną wiosną. Mają przeciętne wymagania siedliskowe – najlepiej rosną na glebach żyznych i wilgotnych (świeżych). Wymagają stanowisk słonecznych lub półcienistych. W różnym stopniu są wrażliwe na mrozy i podczas znacznych spadków temperatur ich pędy przemarzają. Dobrze znoszą przycinanie i formowanie, przy czym cięcia odmładzające najlepiej wykonywać zaraz po przekwitnieniu^[7].

PrzypisyEdytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].
↑ ^a ^b ^c Forsythia Vahl. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-03-22].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Joachim W.J.W. Kadereit Joachim W.J.W., Flowering Plants. Dicotyledons: Lamiales (except Acanthaceae including Avicenniaceae), Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 2004, s. 301, ISBN 978-3-642-18617-2, OCLC 851823246 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 418. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h WłodzimierzW. Seneta WłodzimierzW., Drzewa i krzewy liściaste. T. 3, Daboecia - Hyssopus, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 164-165, ISBN 83-01-12029-0, OCLC 749456050 .
↑ Genus Forsythia Vahl. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-03-22].
↑ David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 369. ISBN 978-1-107-11502-6.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].

[powo-4] Forsythia Vahl. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-03-22].

[kubitzki-5] Joachim W.J.W. Kadereit Joachim W.J.W., Flowering Plants. Dicotyledons: Lamiales (except Acanthaceae including Avicenniaceae), Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 2004, s. 301, ISBN 978-3-642-18617-2, OCLC 851823246 .

[philips-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 418. ISBN 0-333-73003-8.

[seneta-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h WłodzimierzW. Seneta WłodzimierzW., Drzewa i krzewy liściaste. T. 3, Daboecia - Hyssopus, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 164-165, ISBN 83-01-12029-0, OCLC 749456050 .

[grin-8] Genus Forsythia Vahl. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-03-22].

[mabb-9] David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 369. ISBN 978-1-107-11502-6.

[4]

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[7]

[8]

[9]