Wikipedia

Franciszek Zwierzchowski

polski generał, lekarz stomatolog

Franciszek Zwierzchowski (ur. 15 kwietnia 1873 w Sieniawie, powiat wasylkowski, gubernia kijowska, zm. 24 grudnia 1949 w Łodzi) – polski lekarz-stomatolog, komendant Oficerskiej Szkoły Sanitarnej w Warszawie oraz jeden z twórców i profesor Akademii Medycznej w Łodzi (kierownik Katedry Stomatologii Zachowawczej), generał brygady Wojska Polskiego.

Franciszek Zwierzchowski
Ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

15 kwietnia 1873
Sieniawa

Data i miejsce śmierci

24 grudnia 1949
Łódź

Przebieg służby
Lata służby

1913–1943

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Wojsko Polskie

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa

Późniejsza praca

Oficerska Szkoła Sanitarna

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Wielki Oficer Orderu Gwiazdy Rumunii Komandor Orderu Orła Białego (Serbia) Medal Wojskowy (Francja)
Multimedia w Wikimedia Commons
Raport Gen. Zwierzchowskiego na temat ukraińskich jeńców wojennych i internowanych udziałów z 1921 roku.

Życiorys edytuj

Urodził się w roku 1873 w guberni kijowskiej. Uczył się w gimnazjum klasycznym w Kijowie; egzamin dojrzałości zdał w roku 1891. W następnych latach[1]: pracował jako chirurg w klinice prof. Ratimowa, od roku 1899 był asystentem w katedrze stomatologii w Instytucie Wielkiej Księżnej Heleny (ros. Клинический институт Великой княгини Елены Павловны), gdzie uzyskał doktorat, przebywał za granicą, a w latach 1902-1905 był docentem w klinice chirurgicznej Instytutu Medycznego dla Kobiet w Petersburgu.

Po wybuchu I wojny światowej, od sierpnia 1914 roku, jako oficer sztabowy Zarządu Wojskowo-Sanitarnego organizował specjalistyczne szpitale wojskowe dla chorych z urazami szczęki i przeprowadzał inspekcje tych szpitali. Od roku 1916 do wybuchu rewolucji lutowej pełnił funkcję komendanta takiego szpitala na froncie rumuńskim, a następnie został dyrektorem kliniki stomatologicznej w Wojskowej Akademii Medycznej w Petersburgu. Wiosną 1918 roku, po przewrocie październikowym, przyjechał do Polski

18 stycznia 1919 został przyjęty do Wojska Polskiego w stopniu pułkownika lekarza i mianowany komendantem Szpitala Zapasowego Nr 1 w Warszawie. 17 stycznia 1920[2] powierzono mu pełnienie obowiązków szefa Departamentu Sanitarnego M.S.Wojsk., a 20 lutego tego roku został mianowany przewodniczącym Przygotowawczej Subkomisji Weryfikacyjnej dla oficerów lekarzy, podlekarzy i oficerów sanitarnych[3]. Naczelny Wódz, marszałek Józef Piłsudski dekretem L. 2171 z dnia 11 czerwca 1920 mianował go generałem podporucznikiem lekarzem[4]. W następnym roku został zweryfikowany w stopniu generała brygady ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 (w 1924 r. zajmował 39 lokatę). Po zatwierdzeniu na stanowisku, obowiązki szefa departamentu pełnił do stycznia 1924. Obowiązki szefa departamentu i przewodniczącego podkomisji weryfikacyjnej przyjął od gen. Zdzisława Hordyńskiego-Juchnowicza, a zdał gen. Antoniemu Religioniemu. Z dniem 20 stycznia 1924 mianowany I zastępcą szefa Administracji Armii[5]. Z dniem 31 grudnia 1924 został przeniesiony w stan nieczynny na 12 miesięcy z prawem do uposażenia[6]. W latach 1925–1926 był komendantem Oficerskiej Szkoły Sanitarnej[7]. Z dniem 1 marca 1927 roku został mu udzielony dwumiesięczny urlop z zachowaniem uposażenia, a z dniem 30 kwietnia 1927 roku został przeniesiony w stan spoczynku[8].

Na emeryturze zajmował przez kilka lat stanowisko dyrektora uzdrowiska Jurata na Helu. Od roku 1935 mieszkał w Wilnie; w czasie okupacji niemieckiej był do roku 1944 lekarzem gminnym na wsi koło Smorgoni, a następnie lekarzem fabrycznym w niemieckiej firmie Biedermana w Łodzi[1].

Po zakończeniu II wojny światowej został skierowany do Łodzi, gdzie już w styczniu 1945 roku rozpoczęto – z jego aktywnym udziałem – starania o organizację Uniwersytetu Medycznego[9][10][11]. W końcu miesiąca odbyło się spotkanie w łódzkim hotelu Grand, w którym uczestniczył m.in. prof. Wincenty Tomaszewicz – intensywnie zabiegający przed wojną o utworzenie w tym mieście uczelni medycznej[10].

W sierpniu 1945 roku zostały otwarte trzy wydziały medyczne[11][9]:

28 lutego 1949 roku Wydział Stomatologiczny rozwiązano (rozporządzenie Ministra Oświaty) tworząc pierwszy w Polsce Oddział Stomatologiczny, włączony do Wydziału Lekarskiego UŁ. Oddział organizowali: Alfred Meissner (dziekan), Franciszek Zwierzchowski (prodziekan, później dziekan) i Janina Galasińska-Landsbergerowa[11][9][12][13].

Franciszek Zwierzchowski pisał później[12]:

Te trzy osoby stanowiły w początkach cały Wydział. Przed tą trójką stały niepomiernie ciężkie zadania – niezwłocznego uruchomienia Wydziału i rozpoczęcia pracy naukowej i dydaktycznej. Uczestnicy nie mieli nic: ani odpowiednich środków, ani lokalu, ani książek, ani narzędzi.

Na Wydziale utworzono[11][9][12]:

  • Katedrę i Zakład Protetyki Dentystycznej – dr stom. Janina Galasińska-Landsbergerowa,
  • Katedrę Ortodoncji – prof. Halina Kondrat-Wodzicka,
  • Katedrę Chirurgii Stomatologicznej – prof. dr med. Alfred Meissner,
  • Katedrę Stomatologii Zachowawczej – prof. dr med. i stom. Franciszek Zwierzchowski.
 
Ulica Pomorska w Łodzi w roku 2007, w tle Centrum Kliniczno-Dydaktyczne Uniwersytetu Medycznego

W pierwszym roku działalności na I rok studiów przyjęto ok. 600 studentów oraz dodatkową grupę na tzw. rok wstępny (kurs przygotowawczy, wyrównanie spowodowanych wojną braków przygotowania kandydatów); wymagało to wielu starań o pozyskanie lokali i wyposażenie pracowni. Początkowo wykłady odbywały się w salach kin: Polonia, Gdynia, Włókniarz, Bałtyk oraz w łódzkich szpitalach i w siedzibie PZH przy ul. Wodnej[12]. Zajęcia odbywały się również w świetlicy fabryki przy ul. Dowborczyków (wówczas – ul. PKWN); Kliniki Chirurgii Stomatologicznej zorganizowano w lokalu przy ul. Przybyszewskiego (wówczas – ul. Napiórkowskiego 10), a Katedrę Dentystyki Zachowawczej – w pomieszczeniach przy ul. Narutowicza 77[9]. W roku 1948 władze Łodzi przekazały Wydziałowi Stomatologicznemu pofabrykancki pałac przy ul. Pomorskiej (wówczas – ul. Nowotki), gdzie przeniesiono wszystkie katedry i kliniki[9]. Z Wydziałem Stomatologicznym był związany do końca życia, od roku 1946 jako profesor zwyczajny, a w latach 1947–1949 jako dziekan. Zmarł 24 grudnia 1949 roku[1]. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera F/G-4-19,20,21)[14].

Ordery i odznaczenia edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Zdzisław Nicman: Franciszek Zwierzchowski; Wspomnienie w 50. rocznicę odejścia. [w:] Gazeta Stołeczna nr 43, wydanie z dnia 21/02/2000 Nekrologi [on-line]. Gazeta Wyborcza.pl. s. 11. [dostęp 2014-02-04]. (pol.).
  2. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 4 z 07.02.1920 r.
  3. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 9 z 13.03.1920 r.
  4. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 24 z 30 czerwca 1920, s. 520.
  5. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 6 z 24.01.1924 r.
  6. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 136 z 31 grudnia 1924 roku, s. 765.
  7. ↑ Gen. bryg. dr med. Franciszek Zwierzchowski (1873–1949); Komendant Oficerskiej Szkoły Sanitarnej w latach 1925-1926. [w:] Poczet komendantów WSS,OSS,SPS [on-line]. umed.pl. [dostęp 2014-02-04]. (pol.).
  8. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 5 lutego 1927 roku, s. 37, 44.
  9. ↑ a b c d e f Prof. dr hab. Jerzy Supady: Powstanie wyższego szkolnictwa medycznego W Łodzi (uniwersytet – akademia – uniwersytet). [w:] Kronikarz [on-line]. cybra.lodz.pl. s. 7-18. [dostęp 2014-02-04]. (pol.).
  10. ↑ a b Piotr Machlański, Jerzy Supady: Lata wojenne. [w:] 65 lat Wyższego Szkolnictwa Medycznego w Łodzi [on-line]. umed.pl. [dostęp 2014-02-04]. (pol.).
  11. ↑ a b c d Piotr Machlański, Jerzy Supady: Pierwsze lata. [w:] 65 lat Wyższego Szkolnictwa Medycznego w Łodzi [on-line]. umed.pl. [dostęp 2014-02-04]. (pol.).
  12. ↑ a b c d Anna Janas, Magdalena Stempowska, Grażyna Grzesiak-Janas: Powstanie i organizacja Uniwersytetu Łódzkiego z Oddziałem Stomatologii w 1945 roku. [w:] Magazyn Stomatologiczny [on-line]. magazyn-stomatologiczny.pl. [dostęp 2014-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-19)]. (pol.).
  13. ↑ Sylwetka profesor Janiny Galasińskiej-Landsbergerowej, pierwszego redaktora naczelnego Protetyki Stomatologicznej. [w:] Protetyka Stomatologiczna (dwumiesięcznik) > Rys historyczny [on-line]. prot.stomat.net. [dostęp 2014-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)]. (pol.).
  14. ↑ Cmentarz Stare Powązki: KRUSZEWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-06-08].
  15. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 22.
  16. ↑ Decyzja Naczelnika Państwa L. 3625.22 G. M. I. z 1922 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 8, s. 250)
  17. ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 12 z 4 lutego 1925

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franciszek_Zwierzchowski&oldid=72260903”