Wikipedia

Frank Worsley

Frank Worsley (ur. 22 lutego 1872 w Akaroa, zm. 1 lutego 1943 w Claygate) – nowozelandzki kapitan żeglugi wielkiej, nawigator, oficer Royal Navy, polarnik, kapitan statku „Endurance” Imperialnej Wyprawy Transantarktycznej (1914–1916) i kapitan statku „Quest” Wyprawy Shackletona–Rowetta (1921–1922).

Frank Worsley
Frank Arthur Worsley
Ilustracja
Frank Worsley (ok.1914–1916)
Data i miejsce urodzenia

22 lutego 1872
Akaroa

Data i miejsce śmierci

1 lutego 1943
Claygate

Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys edytuj

Frank Worsley urodził się 22 lutego 1872 roku w Akaroa na Wyspie Południowej w Nowej Zelandii[1]. Syn Henry’ego Worsley’a i Vincent Fulton[1]. Po ukończeniu Fendalton School, w wieku 15 lat, rozpoczął pracę na morzu, pływając dla New Zealand Shipping Company między Nową Zelandią a Anglią przez około dziesięć lat[1]. W 1901 roku objął pierwsze samodzielne dowództwo, zostając kapitanem szkunera „Countess of Ranfurly”[1]. W 1902 roku wstąpił do Royal Naval Reserve, gdzie odbył krótkie szkolenie na statkach eskadry australazjatyckiej i uzyskał stopień podporucznika[2]. W latach 1905–1906 dowodził statkiem „Sparrow”[1]. Pływał dla New Zealand Government Steamer Service i Allan Line Royal Mail Steamers[3].

Imperialna Wyprawa Transantarktyczna (1914–1916) edytuj

Osobny artykuł: Imperialna Wyprawa Transantarktyczna.

Po zdobyciu bieguna południowego w 1911 roku przez Roalda Amundsena (1872–1928) i Roberta Falcona Scotta (1868–1912), kolejnym wyzwaniem dla polarników było przemierzenie kontynentu drogą lądową[4]. 29 grudnia 1913 roku Shackleton ogłosił nową wyprawę celem przejścia Antarktydy[5]. W styczniu 1914 roku opublikował plany ekspedycji, co zaowocowało nadesłaniem ponad 5000 aplikacji od chętnych do udziału w wyprawie[6]. Shackleton wybrał 56 osób[4], w tym Worsley’a, któremu powierzył funkcję kapitana statku ekspedycji „Endurance”[1].

Jedna grupa pod kierownictwem Shackletona miała przejść od Morza Weddella przez biegun południowy do cieśniny McMurdo Sound na Morzu Rossa, a druga założyć bazę w McMurdo Sound, rozstawić składy zaopatrzenia dla Shackletona idącego od bieguna na północ a następnie wyjść na przeciw ekipie trawersującej kontynent i spotkać ją na Lodowcu Beardmore’a[4].

„Endurance” został uwięziony w paku lodowym na Morzu Weddella zanim zdołał dotrzeć do celu[7]. Przez całą antarktyczną zimę 1915 roku dryfował na północ, aż został zmiażdżony i zatonął[8]. Cała załoga zdołała się ewakuować i obozowała na lodzie, cały czas dryfując na północ[9]. W końcu udało im się dopłynąć na dwóch szalupach uratowanych ze statku do wyspy Elephant Island i wylądować na Cape Valentine[10]. Jedną z szalup – „Dudley Docker” – dowodził Worsley[3].

Shackleton wraz z pięcioma innymi uczestnikami wyprawy wybrał się jedną z szalup po pomoc do Georgii Południowej, pokonując 1300 km przez otwarte wody[10]. Za nawigację odpowiadał Worsley i to jego umiejętnościom polarnicy zawdzięczali bezpieczne dotarcie do brzegu w King Haakon Bay[1][3]. Następnie grupa przeprawiła się pieszo przez góry Georgii Południowej, docierając do bazy wielorybników[10]. Shackleton bezzwłocznie podjął próby dotarcia do 22 członków załogi pozostałych na Elephant Island, jednak dopiero czwarta próba się powiodła[10].

Worsley za zasługi podczas tej ekspedycji otrzymał srebrny Medal Polarny[3].

I wojna światowa edytuj

 
Frank Worsley (1917)

Po powrocie Worsley pełnił służbę w Royal Navy i dowodził statkami-pułapkami (ang. Q-ship), walcząc z okrętami podwodnymi[1]. Dowodząc HMS PC 61, we wrześniu 1917 roku staranował i zatopił niemiecki okręt podwodny SM UC-33[2]. W 1917 roku otrzymał Order Wybitnej Służby[1]. Następnie przez prawie rok dowodził HMS Idaho, a we wrześniu został mianowany na dowódcę HMS Pangloss, lecz wkrótce tę nominację odwołano i Worsely został oddelegowany do War Office[2].

W latach 1918–1919 na prośbę Shackletona[11] był oddelegowany jako oficer ds. transportu i zaopatrzenia na rosyjski front północny, gdzie wspomagał Shackletona odpowiedzialnego za szkolenie i wyposażenie brytyjskich północno-rosyjskich sił ekspedycyjnych (ang. British North Russian Expeditionary Force)[11]. W 1920 roku został odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego[1].

Wyprawa Shackletona–Rowetta (1921–1922) edytuj

Cel wyprawy Shackletona–Rowetta nie do końca był jasno określony[10]. W ostatniej chwili plany zostały zmienione z kierunku arktycznego na antarktyczny[12]. Shackleton chciał m.in. zbadać odcinek ponad 4000 km wybrzeża od Ziemi Enderby do Ziemi Coatsów, odnaleźć wyspy, o których raportowali łowcy fok i przeprowadzić pionierskie próby użycia samolotu do badania Antarktydy[12]. Worsley dowodził statkiem wyprawy „Quest” i objął funkcję nawigatora i hydrografa[1].

Ponieważ „Quest” uległ jednak awarii i musiał zostać poddany naprawie w Rio de Janeiro, Shackleton został zmuszony zmienić plany i wyprawa skierowała się ku Georgii Południowej[12]. Podczas rejsu Shackleton ukrywał narastające problemy zdrowotne[13]. 4 stycznia „Quest” dotarł do wyspy, a w godzinach porannych Shackleton doznał rozległego zawału serca i zmarł[13]. Po jego śmierci członkowie ekspedycji podjęli decyzję o kontynuacji wyprawy pod dowództwem Franka Wilda (1873–1939)[14]. Popłynęli wzdłuż wybrzeża Antarktydy, docierając do Elephant Island[14] i kilku innych wysp Sandwicha Południowego i Morza Weddella[3]. Po trzech miesiącach wrócili na Georgię Południową[13], a do Anglii we wrześniu 1922 roku[14].

Wyprawa arktyczna edytuj

W 1926 roku Worsley był jednym z kierowników brytyjskiej wyprawy arktycznej, dowodził jednym ze statków i prowadził grupę mapującą niezbadany wówczas jeszcze obszar między Spitsbergenem a Ziemią Franciszka Józefa[1]. Worsley uważał się za pierwszego Nowozelandczyka, który stanął na Ziemi Franciszka Józefa[1].

II wojna światowa edytuj

Podczas II wojny światowej początkowo pracował dla Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Norwegii i Francji[1]. Następnie dowodził stacją szkoleniową pogotowia ratunkowego w Balham w Londynie[3]. Zataiwszy swój wiek, w 1941 roku objął dowództwo statku „Dalriada”, który brał udział w usuwaniu wraków z portu w Sheerness[3]. Po tym jak się wydało, że w rzeczywistości ma 70 lat, Worsley został przeniesiony jako wykładowca do placówki szkoleniowej marynarki wojennej HMS King Alfred w Hove[3]. Następnie był zatrudniony w pionie administracyjnym Royal Naval College w Greenwich[1].

Worsley zmarł na raka płuc 1 lutego 1943 roku w Claygate[1], a jego prochy rozsypano na morzu[3]. Worsley był dwukrotnie żonaty – z Theodorą Cayley Blackden (1917–1923) oraz z Margaret Jane Cumming (1926–1943)[1].

Publikacje edytuj

Publikacje podane za listą na stronie Scott Polar Research Institute[3]:

  • 1927 – Under Sail in the Frozen North
  • 1931 – Endurance
  • 1933 – Shackleton's Boat Journey
  • 1938 – First Voyage, in a Square-Rigged Ship

Odznaczenia edytuj

 
Popiersie Worsley’a w rodzinnym Akaroa

Nagrody i odznaczenia podane za listą na stronie Scott Polar Research Institute[3]:

Upamiętnienie edytuj

Na cześć Worsley’a nazwano następujące obiekty na obszarze Antarktyki:

W rodzinnym Akaroa ustawiono popiersie Worsley’a[17].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Dennerly 1996 ↓.
  2. ↑ a b c National Museum of the Royal New Zealand Navy ↓.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l Scott Polar Research Institute ↓.
  4. ↑ a b c Riffenburgh 2007 ↓, s. 527.
  5. ↑ Riffenburgh 2007 ↓, s. 889.
  6. ↑ Shackleton 1920 ↓, s. xii.
  7. ↑ Shackleton 1920 ↓, s. 28.
  8. ↑ Riffenburgh 2007 ↓, s. 527–528.
  9. ↑ Shackleton 1920 ↓, s. 77–88.
  10. ↑ a b c d e Riffenburgh 2007 ↓, s. 528.
  11. ↑ a b Murphy 2009 ↓.
  12. ↑ a b c Mills 2003 ↓, s. 703.
  13. ↑ a b c Woolf 2023 ↓.
  14. ↑ a b c Riffenburgh 2007 ↓, s. 1077.
  15. ↑ SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and Gazetteer of the British Antarctic Territory – Cape Worsley ↓.
  16. ↑ SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and United States Gazetteer – Worsley Icefalls ↓.
  17. ↑ New Zealand Ministry for Culture and Heritage: Sites of shared Antarctic and NZ significance. [w:] New Zealand History [on-line]. [dostęp 2024-04-27]. (ang.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Frank_Worsley&oldid=73630168”