Goździk okazały

Goździk okazały
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	goździkowate
Rodzaj	goździk
Gatunek	goździk pyszny
Podgatunek	goździk okazały
	Nazwa systematyczna
	Dianthus superbus subsp. alpestris Kablík. ex Čelak.; Prodr. Fl. Böhmen 508 1875
Synonimy
	Dianthus speciosus (Rchb.) Rchb.;
	Dianthus speciosus (Rchb.) Rchb.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Goździk okazały^[4] (Dianthus superbus subsp. alpestris Kablík. ex Čelak.) – według The Plant List podgatunek goździka pysznego (Dianthus superbus^[3]. We florze Polski opisywany w randze gatunku jako Dianthus speciosus Rchb^[4]. Występuje w środkowej, południowo-wschodniej i południowo-zachodniej Europie oraz w Chinach^[5]. W Polsce występuje wyłącznie w górach – w Tatrach, na Gubałówce i na Babiej Górze. Roślina rzadka^[6].

Morfologia

Łodyga: Wzniesiona, prosta, słabo rozgałęziająca się, o sinawej barwie. Ma wysokość 30–50 cm i pokryta jest woskiem. Oprócz pędów kwiatowych występują także pędy płonne^[6].
Liście: Ulistnienie naprzeciwległe. Liście pokryte woskiem, równowąskolancetowate, całobrzegie, ostro zakończone, bez przylistków, o szerokości 3–5 mm, jednonerwowe^[7].
Kwiaty: W liczbie przeważnie kilku wyrastają na szczytach rozgałęzionej łodygi. Kielich sztywny, długości 24–33 mm i szerokości 4–6 mm, z ząbkami o długości 5-9 mm, o działkach zrośniętych w rurkę, zwykle brudnopurpurowy. Pokryty jest woskiem i otoczony kilkoma łuskami podkwiatowymi o długości 10–17 mm. 5 głęboko postrzępionych i często widlasto rozgałęzionych płatków korony o długości 25–35 mm i jajowatym środku^[6]. Mają różowy, liliowy lub biały kolor, z wyjątkiem dolnej części, która od wewnętrznej strony jest ciemnożółta i posiada charakterystyczne brązowofiołkowe włoski. Słupek z dwoma szyjkami^[7].
Owoc: Torebka otwierająca się 4-ząbkami^[8]. Nasiona miseczkowate.

Biologia i ekologia

Rozwój: Bylina, hemikryptofit. Kwiaty wonne, kwitną od lipca do sierpnia^[8].
Siedlisko: Porasta szczeliny skalne wypełnione glebą, murawy wśród skał, wysokogórskie hale, piętro kosówki, ziołorośla. Rośnie zarówno na granicie, jak i wapieniu^[6]. Roślina wysokogórska. Najniższa wysokość na której go znaleziono to 825 m n.p.m. W Tatrach osiąga pionową granicę swojego zasięgu na Czerwonych Wierchach (Krzesanica 2050 m n.p.m.)^[9].
Fitosocjologia: Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Calamagrostion Ass. Festucetum carpaticae^[10].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 30^[9].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski^[11] w grupie gatunków rzadkich (kategoria zagrożenia: R). Aktualnie nie jest zagrożony, gdyż większość jego stanowisk znajduje się na obszarze parków narodowych: Babiogórskiego i Tatrzańskiego^[6].

Zastosowanie

Uprawiany (rzadko) jako roślina ozdobna, zwykle na kwiat cięty, lub w ogrodach skalnych.

Zobacz też: rośliny tatrzańskie.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
↑ ^a ^b ^c The Plant List [dostęp 2013-11-27]
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Dianthus superbus subsp. alpestris na Germplasm Resources Information Network [dostęp 2013-11-27].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ ^a ^b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: PWN, 2001. ISBN 83-01-05286-4.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).

[tpl-3] The Plant List [dostęp 2013-11-27]

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[5] Dianthus superbus subsp. alpestris na Germplasm Resources Information Network [dostęp 2013-11-27].

[C-6] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[szafer-7] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[mirkowa-8] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.

[K-9] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[10] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: PWN, 2001. ISBN 83-01-05286-4.

[11] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[4]

[3]

[5]

[6]

[1]

[2]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]