Grzywak afrykański

gatunek gryzonia

Grzywak afrykański[10], grzywak[11] (Lophiomys imhausi) – gatunek ssaka z podrodziny grzywaków (Lophiomyinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).

Grzywak afrykański
Lophiomys imhausi[1]
Milne-Edwards, 1867[2]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

myszowate

Podrodzina

grzywaki

Rodzaj

grzywak

Gatunek

grzywak afrykański

Synonimy
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[9]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Zasięg występowania

edytuj

Grzywak afrykański występuje we wschodnim Sudanie, Erytrei, Etiopii, Dżibuti, północnej Somalii, północno-wschodniej Ugandzie, zachodniej Kenii i odosobnionym zapisie z zachodniej Tanzanii[12].

Taksonomia

edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1867 roku francuski zoolog Alphonse Milne-Edwards nadając mu nazwę Lophiomys imhausi[2]. Holotyp pochodził z Somalii[13]. Jedyny żyjący przedstawiciel rodzaju grzywak[10] (Lophiomys)[12][14].

Tradycyjnie L. imhausi umieszczany był w rodzinie Cricatidae[13], jednak badania przeprowadzone w 2015 wykazały, że L. imhausi jest taksonem bazalnym kladu obejmującego Deomyinae + Gerbillinae[15] które razem tworzą grupę siostrzaną z Murinae[16]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[12].

Etymologia

edytuj
  • Lophiomys: gr. λοφιον lophion „czubek”, zdrobnienie od λοφος lophos „grzebień, czub”; μυς mus, μυος muos „mysz”[17].
  • imhausi: monsieur Imhaus z Adenu (brak daty urodzin i śmierci) który zakupił okaz czaszki grzywaka, po czym przekazał go Milne-Edwardsowi; brak innych informacji[18].

Nazwa zwyczajowa

edytuj

W polskiej literaturze zoologicznej nazwa „grzywak” była używana dla oznaczenia gatunku Lophiomys imhausi[11]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi temu przypisano oznaczenie grzywak afrykański, rezerwując nazwę „grzywak” dla rodzaju Lophiomys[10].

Morfologia

edytuj

Długość ciała (bez ogona) 252–301 mm, długość ogona 145–205 mm, długość ucha 30–39 mm, długość tylnej stopy 34–56 mm; masa ciała 590–920 g[14]. Puszyste futro o ubarwieniu ciemnym w jaśniejsze plamy. Na grzbiecie posiada dłuższe włosy tworzące grzywę.

Ekologia

edytuj

Zamieszkuje lasy górskie gdzie w norach i rozpadlinach skalnych zakłada gniazda. Żeruje nocą, wspina się po drzewach i odżywia się roślinami.

We włosach gromadzi truciznę, strofantynę, która silnie działa na mięsień sercowy. Truciznę grzywak pozyskuje z przeżuwanej kory i korzeni drzewa Acokanthera schimperi[19].

Przypisy

edytuj
  1. Lophiomys imhausi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b A. Milne-Edwards. [Notka bez tytułu]. „L’Institut”. 35 (1727), s. 46, 1867. (fr.). 
  3. W.C.H. Peters. [Notka bez tytułu]. „Zeitschrift für die gesammte Naturwissenschaften”. 29, s. 195, 1867. (niem.). 
  4. S.N. Rhoads. Mammals collected by DE. A. Donaldson Smith during his expedition to Lake Rudolf, Africa. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 48, s. 524, 1896. (ang.). 
  5. É. Oustalet. Sur une nouvelle espèce de Rongeur du genre Lophiomys. „Bulletin du Muséum d’histoire naturelle”. 8, s. 400, 1902. (fr.). 
  6. O. Thomas. New African mammals of the genera Glauconycteris, Lutrra, Funisciurus, Arvicanthis, Lophiomys, and Procavia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 15, s. 80, 1905. (ang.). 
  7. a b O. Thomas. Notes on African Rodents. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eighth series. 6, s. 223, 1910. (ang.). 
  8. E. Heller. New rodents from British East Africa. „Smithsonian miscellaneous collections”. 59 (16), s. 4, 1912. (ang.). 
  9. Lophiomys imhausi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  10. a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 240. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  11. a b Z. Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
  12. a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 458. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  13. a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lophiomys imhausi. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-05].
  14. a b Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 650. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
  15. Subfamily: Lophiomyinae. W: A. Monadjem, P.J. Taylor, Ch. Denys & F.P.D. Cotterill: Rodents of Sub-Saharan Africa: A biogeographic and taxonomic synthesis. Berlin: De Gruyter, 2015, s. 609–614. ISBN 978-3-11-030166-3. (ang.).
  16. J.J. Schenk, K.C Rowe & S.J. Steppan. Ecological opportunity and incumbency in the diversification of repeated continental colonizations by muroid rodents. „Systematic Biology”. 62 (6), s. 837-864, 2013. DOI: 10.1093/sysbio/syt050. (ang.). 
  17. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 383, 1904. (ang.). 
  18. B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 204. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
  19. J. Kingdon, B. Agwanda, M. Kinnaird, T. O’Brien, Ch. Holland, T. Gheysens, M. Boulet-Audet & F. Vollrath. A poisonous surprise under the coat of the African crested rat. „Proceedings of the Royal Society B”. Biological Sciences. 279 (1729), s. 675–680, 2012. DOI: 10.1098/rspb.2011.1169. (ang.).