Hermanice
Hermanice (niem. Hermanitz) – osiedle (jednostka pomocnicza) miasta Ustroń (nr 7)[2], do 1954 roku wieś na Śląsku Cieszyńskim, położona na północ od centrum Ustronia.
| Osiedle Ustronia | |
 Kościół NMP Królowej Polski | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Miasto | |
| W granicach Ustronia |
13 listopada 1954[1] |
| SIMC |
0926743 |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
43-450 |
| Tablice rejestracyjne |
SCI |
Położenie na mapie Ustronia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego  | |
 49°44′25″N 18°47′58″E/49,740278 18,799444
| |
W Hermanicach znajdują się m.in.: supermarkety, bary, zakłady fryzjerskie, warsztaty samochodowe, kwatery prywatne, przedszkole miejskie. Przez dzielnicę przebiega linia autobusowa prywatnego przewoźnika „Wispol” (linia Bielsko-Biała-Wisła).
Historia edytuj
Wzmiankowane po raz pierwszy w 1484 r.[3] Znajdowały się wówczas w granicach księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 r. lennem Królestwa Czech.
Hermanice były wsią szlachecką. W XVII w. należały do Tschammerów – jednego z najznaczniejszych rodów Śląska Cieszyńskiego, a od 1751 r. – wraz z sąsiednim Nierodzimiem – do barona Rossa von Thorntonn. Już w XIX w., za sprawą tamtejszej huty, Hermanice związały się z sąsiednim Ustroniem. Wielu tutejszych mieszkańców pracowało w ustrońskich „werkach”. Tu też z inicjatywy hutmistrza, inżyniera Emila Kuhlo, na początku lat 70. XIX w. ustrońska huta wybudowała kolonię 21 czteromieszkaniowych domów dla rodzin swoich pracowników[4]. Po „głodnych rokach” z lat 1810–1815, spowodowanych przemarszami wojsk w trakcie wojen napoleońskich i nieurodzajami, Komora Cieszyńska zbudowała tu w 1816 r. magazyn zbożowy, zwany przez miejscową ludność sypanim (znacznie przebudowany, jako „Młyn na Sypaniu” funkcjonuje do dziś)[5]. W 1837 r. przeniesiono tu z Ustronia Polany tamtejszą papiernię: ręcznego wytwarzania papieru zaniechano w niej dopiero w 1881 r., a ostatni papiernik, Jan Matloch, wytwarzał tu tekturę i szary papier pakowy do 1933 r. Hermanice od 1879 r. należały do ustrońskiej gminy szkolnej.
Według austriackiego spisu ludności z 1900 r. w 73 budynkach w Hermanicach na obszarze 368 hektarów (3,68 km²) mieszkało 985 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 267,7 os./km². z czego 525 (53,3%) mieszkańców było katolikami, 442 (44,9%) ewangelikami a 8 (0,8%) wyznawcami judaizmu, 929 (94,3%) było polsko- a 52 (5,3%) niemieckojęzycznymi[6]. Do 1910 r. liczba budynków wzrosła do 77 a mieszkańców do 917, z czego 907 było zameldowanych na stałe, 861 (94,9%) było polsko- a 46 (5,1%) niemieckojęzycznymi, 411 (44,8%) było katolikami, 501 (54,6%) ewangelikami a 5 (0,5%) żydami[7].
Po zakończeniu I wojny światowej tereny, na których leży miejscowość – Śląsk Cieszyński stał się punktem sporu pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego, który podlegał organizacyjnie 15 kompanii w Ustroniu[8].
Wczesną jesienią 1938 r., w czasie operacji zajmowania Zaolzia przez Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Śląsk” pod dowództwem gen. Władysława Bortnowskiego, w Hermanicach stacjonowała od 4 października przez 7 dni 26 eskadra towarzysząca polskiego lotnictwa, wyposażona w samoloty Lublin R.XIII. Polowe lotnisko znajdowało się na trawiastym terenie należącym wówczas do miejscowego folwarku (w narożniku dzisiejszych ulic Sztwiertni i Dominikańskiej), a lotnicy zostali zakwaterowani w tutejszym dworze (tzw. „Zómku”). 11 października eskadra przeniosła się na nowe miejsce, do podcieszyńskich Mostów, już na Zaolziu[9].
W grudniu 1945 r. Hermanice zostały włączone do utworzonej gminy Ustroń, 13 listopada 1954 stały się integralną częścią Ustronia w związku z nadaniem mu statusu osiedla (i zniesieniem gminy Ustroń)[1] a w 31 grudnia 1956 stały się częścią miasta Ustronia (po nadaniu osiedlu Ustroń praw miejskich)[10].
Zabytki edytuj
Po wschodniej stronie starej drogi do Skoczowa istnieje zabytkowy zespół dworski, w skład którego wchodzą: dwór z II połowy XVIII w., piętrowy, murowany z kamienia, nakryty czterospadowym dachem łamanym z oryginalną, kołkowaną więźbą dachową, zabudowania gospodarcze oraz prowadząca do dworu aleja wysadzana lipami.
Dalej, w stronę Skoczowa, przy Skoczowskiej 76 znajdują się obiekty dawnego folwarku z XIX w., w tym dwa w pełni zachowane z dachem mansardowym oraz jeden zbudowany w połowie XX w. na fundamentach folwarcznych. Obecnie znajdują się tam supermarket Spar i hurtownie.
Przy ul. Skoczowskiej 88 rosną dwie lipy drobnolistne – pomniki przyrody.
Inne edytuj
Miejscowa parafia oo. dominikanów pw. NMP Królowej Polski jest od 1990 organizatorem popularnych wakacyjnych Dominikańskich Kolokwiów Młodzieżowych, przeznaczonych dla uczniów szkół średnich i studentów.
Urodzeni w Hermanicach edytuj
- Jan Sztwiertnia (1911-1940), pedagog, kompozytor, dyrygent chóru, grał na organach w kościele ewangelickim Ap. Piotra i Pawła w Wiśle Centrum, zginął w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen, patron jednej z ulic w Hermanicach,
- Wiktor Buczek (1932), Naczelnik Miasta Wisła, samorządowiec, działacz społeczny, nauczyciel, dyrektor, artysta grafik, akwarelista, laureat nagrody Srebrnej Cieszynianki, odznaczony Krzyżem Zasługi.
- Karol Semik (1913–1964), działacz spółdzielczy na Śląsku Cieszyńskim (Zasłużony Działacz Ruchu Spółdzielczego), żołnierz PSZ na Zachodzie
- Paweł Steller (1895-1974), grafik, akwarelista i poligraf, patron jednej z ulic w Hermanicach.
Przypisy edytuj
- ↑ a b Dz.U. 1954 nr 49 poz. 253
- ↑ Wykaz Osiedli Miasta Ustroń: Rady Miasta Ustroń. [w:] www.ustron.bip.info.pl [on-line]. 2004. [dostęp 2010-12-28].
- ↑ Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 310. ISBN 978-83-926929-3-5.
- ↑ Alicja Michałek. Ciekawe wątki z dziejów Szmelcowni, Walcowni i Hamerni - na 240-lecie. „Kalendarz Ustroński R. 2013”. 15, s. 82-96, b.r.. Agata, Bogusław i Kazimierz Heczko, Galeria Sztuki Współczesnej „Na Gojach”.
- ↑ J. Pilch: Z starych dziejów Ustronia, w: Pamiętnik Ustroński nr 3 (1990), Ustroń 1990, s. 6–25.
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
- ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
- ↑ Jerzy Szczurek 1933 ↓, s. 32-37.
- ↑ Kamil Podżorski. Siedem dni hermanickiego lotniska. „Kalendarz Ustroński 2023”, s. 146-154, 2022. Wydawnictwo Galeria "Na Gojach", Ustroń. ISSN 1506-848X.
- ↑ Dz.U. 1956 nr 61 poz. 294
Bibliografia edytuj
- Szkaradnik L., Z badań nad działalnością Wydziału Gminnego w Hermanicach, „Pamiętnik Cieszyński”, t. 20, 2005, s. 60.
- Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918–1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.