István Bethlen (ur. 8 października 1874 w Gornești, zm. 5 października 1946 w Moskwie) – węgierski polityk, poseł do Sejmu Krajowego w latach 19011918, członek Izby Reprezentantów Zgromadzenia Narodowego w latach 19201939, premier Węgier w latach 19211931[1]; arystokrata, hrabia.

István Bethlen
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

8 października 1874
Gernyeszeg

Data i miejsce śmierci

5 października 1946
Budapeszt

Premier Królestwa Węgier
Okres

od 14 kwietnia 1921
do 24 sierpnia 1931

Przynależność polityczna

Partia Jedności

Poprzednik

Pál Teleki

Następca

Gyula Károlyi

podpis
Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Węgierskiego Zasługi (cywilny) Wielki Złoty Medal Węgierski z Koroną (cywilny)
István Bethlen

Pochodzenie i początki kariery politycznej

edytuj

Bethlen urodził się w 1874 roku we wsi Gorneşti (ówczesne Austro-Węgry, obecnie Rumunia), w rodzinie transylwańskich arystokratów. Wykształcenie zdobywał w Wiedniu i Budapeszcie.

W 1901 roku został wybrany do węgierskiego parlamentu z ramienia liberałów. Po zakończeniu I wojny światowej uczestniczył w delegacji reprezentującej nowe władze Węgier podczas konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 roku. W tym czasie w kraju powstała Węgierska Republika Rad pod przywództwem Béli Kuna. Po jej upadku Bethlen dołączył do antykomunistycznego rządu tymczasowego tworzonego w Segedynie, wspieranego m.in. przez Miklósa Horthyego.

W 1920 roku Horthy został wybrany regentem Królestwa Węgier. Po nieudanej próbie restauracji monarchii Habsburgów w marcu 1921, Bethlen objął urząd premiera.

Premierostwo (1921–1931)

edytuj

Jako premier Bethlen zdołał zjednoczyć interesy dwóch kluczowych grup społecznych: żydowskich elit gospodarczych z Budapesztu oraz konserwatywnego ziemiaństwa z prowincji. Dzięki temu uzyskał wsparcie związków zawodowych, co ograniczyło napięcia społeczne i umocniło jego pozycję.

W polityce zagranicznej doprowadził do przystąpienia Węgier do Ligi Narodów w 1922 roku i zacieśnił relacje z faszystowskimi Włochami pod rządami Benita Mussoliniego. Nie podjął jednak skutecznych działań na rzecz złagodzenia postanowień traktatu w Trianon, który narzucił Węgrom surowe warunki po I wojnie światowej (analogicznie jak Traktat wersalski dla Niemiec i Saint-Germain dla Austrii).

Wielki kryzys doprowadził do radykalizacji sceny politycznej. W 1931 roku Bethlen został zdymisjonowany, a jego następcą został Gyula Károlyi. Niedługo później urząd premiera objął Gyula Gömbös, znany ze swoich antysemickich poglądów.

Lata późniejsze

edytuj

Bethlen był jednym z nielicznych węgierskich polityków, którzy sprzeciwiali się sojuszowi z III Rzeszą. W miarę jak Niemcy zaczęły ponosić porażki w II wojnie światowej, bezskutecznie próbował nawiązać porozumienie z aliantami.

W kwietniu 1945 roku, po zdobyciu Budapesztu przez wojska radzieckie, został aresztowany i zesłany do ZSRR. Zmarł 5 października 1946 roku w więzieniu w Moskwie.

Przypisy

edytuj
  1. Kopyś 2018 ↓, s. 67.

Bibliografia

edytuj
  • Tadeusz Kopyś: Polityka zagraniczna Węgier w latach 1867–1945. Kraków: WUJ, 2018. ISBN 978-83-233-4471-1.
  • Rothschild, Joseph: East Central Europe Between the Two World Wars. University of Washington Press (1990)
  • Seton-Watson, Hugh: Eastern Europe between the wars, 1918-1941. Cambridge : University Press, (1945)

Linki zewnętrzne

edytuj