Józef Jasnowski

polski historyk, działacz emigracyjny

Józef Jasnowski (ur. 12 marca 1906 w Sieńcu, zm. 9 października 2009 w Kenley) – polski historyk, działacz emigracyjny.

Józef Jasnowski
Data i miejsce urodzenia

12 marca 1906
Sieniec, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

9 października 2009
Londyn/Kenley, Wielka Brytania

Zawód, zajęcie

historyk

Tytuł naukowy

doktor habilitowany profesor

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Uczelnia

Polski Uniwersytet na Obczyźnie

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej”

Życie i działalność

edytuj

W Wieluniu ukończył gimnazjum. W 1927 rozpoczął studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie wybrał proseminarium Wandy Moszczeńskiej. Pod jej kierunkiem napisał pracę: Działalność Fausta Socyna w Polsce, na podstawie której uzyskał magisterium z filozofii w zakresie historii. Stopień naukowy doktora uzyskał w 1933 (Piotr z Goniądza. Życie, działalność i pisma. Studium z dziejów ruchu religijnego w Polsce w drugiej połowie XVI stulecia) pod kierunkiem Oskara Haleckiego. W 1939 przedłożył rozprawę habilitacyjną pt. Mikołaj Czarny Radziwiłł (1515-1565). Kanclerz i marszałek ziemski Wielkiego Księstwa Litewskiego. Ze względu na wybuch II wojny światowej nie doszło do kolokwium habilitacyjnego[1].

Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę przekroczył granicę polsko-węgierską i znalazł się w Budapeszcie. W kwietniu 1940 udał się do Francji, gdzie zgłosił się jako ochotnik do Armii Polskiej. Po upadku Francji został ewakuowany do Szkocji i rozpoczął służbę w 11 kompanii łączności. W 1942 urlopowany z wojska został oddelegowany do pracy w Ministerstwie Informacji i Dokumentacji, a następnie w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W Londynie pracował pod kierunkiem profesora Stanisława Strońskiego. W lutym 1942 został mianowany referentem Wydziału Szkół Średnich Urzędu Oświaty i Spraw Szkolnych. Od 1946 był kolejno zatrudniony w Interim Treasury Committee for Polish Questions, Committee for Education of Poles in Great Britian, Education and Library Committee. W 1954 przeszedł do Centrali Bibliotek Ruchomych, zostając następnie jej kierownikiem.

Po wojnie pozostał na emigracji. Był wykładowcą Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie. Był członkiem zarządu Polskiego Towarzystwa Historycznego w Wielkiej Brytanii, faktycznym założycielem i redaktorem Tek Historycznych. W 1950 został członkiem rady Wydziału Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie (PTNO), a w 1982, za prezesury Edwarda Szczepanika został wybrany na wiceprezesa Towarzystwa. W 1952 złożył wniosek o dopuszczenie do kolokwium habilitacyjnego na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie. 10 października 1952 Rada Wydziału nadała mu tytuł docenta historii nowożytnej Europy Środkowej.

Poza aktywnością na forum międzynarodowym, trzykrotnie w latach 1970, 1985 i 1995 uczestniczył w organizowanych przez Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie Kongresach Kultury Polskiej na Obczyźnie, które odbyły się w Londynie.

Kierował też od 1970 razem z płk. dypl dr. Stanisławem Biegańskim, Komisją Historyczną PTNO. Na łamach „Rocznika PTNO” opublikował wiele rozpraw z zakresu historii nauki, a od 1995 mając już blisko 90 lat, redagował ośmiotomowe Materiały do dziejów polskiego uchodźstwa niepodległościowego 1939-1990 oraz trzy tomy Prac III Kongresu Kultury Polskiej na Obczyźnie, w których zamieścił własne opracowania: O stosunkach polsko-niemieckich i polsko-sowieckich w latach 1931-1945 oraz Rodowód emigracji polskiej po II wojnie światowej i Powojenne źródła do dziejów Polski wydane na emigracji.

Badał dzieje Polski na tle środkowoeuropejskim, czego efektem była m.in. Polska w zasięgu cywilizacji arabskiej (Teki Historyczne, 1948). Inną dziedziną zainteresowań Jasnowskiego stała się historia nauki i sprawy polsko-sowieckie, w tym celu nauczył się języka rosyjskiego. Wiele publikował na ten temat na łamach „Rocznika Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. Zbierał materiały do projektowanej wielkiej publikacji angielskich poloniców: korespondencji dworu polskiego z dworem londyńskim; korespondencji Gdańska i Elbląga z dworem angielskim.

Odznaczenia i nagrody

edytuj

Był doktorem honoris causa Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie (1999). Został odznaczony przez władze RP na uchodźstwie Krzyżem Kawalerskim (3 maja 1977)[2] i Krzyżem Oficerskim (1990)[3] Orderu Odrodzenia Polski. Był uhonorowany Medalem Pro Meritis Instytutu Polsko-Skandynawskiego w Kopenhadze (2001) i medalem Zasłużony dla Kultury Polskiej (Warszawa 1995).

Członkostwo w towarzystwach naukowych

edytuj

Był członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie i Instytutu Polsko-Skandynawskiego.

Wybrane publikacje

edytuj

Bibliografie prac Józefa Jasnowskiego

edytuj

Naukowa spuścizna pisarska Józefa Jasnowskiego liczy ponad 120 pozycji, przy czym liczba ta nie uwzględnia różnych artykułów prasowych nie tylko w czasopismach emigracyjnych. Istnieją dwie niepełne bibliografie jego prac:

  • Wykaz ważniejszych publikacji dr hab. DR h.c. Józefa Jasnowskiego, [w:] Joseph Jasnowski MCMVI XII III MMVI, oprac. Eugeniusz Kruszewski, Kopenhaga 2006, s. 5-14.
  • Bibliografia publikacji prof. dr. hab. Józefa Jasnowskiego, "Rocznik Instytutu Polsko-Skandynawskiego" 9 (1993-1994), s. 73-79.

Książki

edytuj
  • Działalność antytrynitarzy włoskich w Polsce za czasów Zygmunta Augusta, Warszawa 1935 (Odbitka: Księga ku czci Oskara Haleckiego wydana w 25-lecie jego pracy naukowej).
  • Piotr z Goniądza (życie, działalność i pisma), Warszawa 1935 (Odbitka: "Sprawozdania z posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego" 1935 t. 28).
  • Korespondencja ks. Albrechta i Albrechta Fryderyka z Polakami w latach 1548-1572 przechowana w Królewcu, Warszawa 1936.
  • Mikołaj Radziwiłł Czarny,Warszawa 1937 (Odbitka: "Sprawozdania z posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego" 1937 z. 1-3).
  • Aleksander Hilary Połubiński (działalność wojskowa w l. 1650-1665), Warszawa 1938 (odbitka: "Przegląd Historyczno-Wojskowy" 10 (1938), z. 2, s. 163-193).
  • Mikołaj Czarny Radziwiłł (1515-1565). Kanclerz i marszałek ziemski Wielkiego Księstwa Litewskiego, Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie 1939. Rozprawy Historyczne Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, t. 22 (reprint – Oświęcim: Napoleon V 2014).
  • England and Poland in the XVI-th and XVII-th centuries (political relations), London – Oxford: Oxford Univercity Press 1948.
  • Wirydianna Fiszerowa, Dzieje moje własne i osób postronnych. Wiązanka spraw poważnych, ciekawych, tł. z fr. Edward Raczyński, przedmowa J. Jasnowski, Londyn: nakładem tłumacza 1975.
  • Wiktoria wiedeńska (1683), praca zbiorowa pod auspicjami Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, red. J. Jasnowski, B. Dytrych, Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1984.
  • Napaść sowiecka i okupacja polskich Ziem Wschodnich (wrzesień 1939), praca zbiorowa pod auspicjami Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, red. Józef Jasnowski, Edward Szczepanik, Londyn: Polska Fundacja Kulturalna, 1985 (wiele przedruków).
  • (redakcja) Nowoczesna historia Polski, Londyn: Polskie Tow. Naukowe na Obczyźnie 1987. Seria: Prace Kongresu Kultury Polskiej na Obczyźnie: Londyn 14-20 września 1985, pod patronatem prezydenta R.P. Edwarda Raczyńskiego, red. nacz. Edward Szczepanik, t. 3.
  • Bibliografia publikacji Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie (1950-1990), Londyn 1992.
  • Bio-bibliografia do historii nauki polskiej na obczyźnie, "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 42 (1998/99), s. 49-60.
  • Bibliografi af Polsk-Skandinavisk Forskningsinstituts årbog: bd. I-XX (1986-2005), Kopenhaga: Instytut Polsko-Skandynawski 2007.
  • Poland in the eyes of the Western travellers during the period of Grand Tour (1550-1850), København: Instytut Polsko-Skandynawski (IPS) 2008.

Wybrane artykuły

edytuj
  • Oskar Halecki (szkic biograficzny na tle wspomnień), "Przegląd Powszechny" (1978), z.1 (365), s. 12-14; z.2 (366), s. 11-12.
  • Oskar Halecki. Listy z Ameryki (1944-1973), "Przegląd Powszechny"(1980), z.1 (389), s. 13-14;(1980), z.1 (389), s. 14-15; (1980), z.7/8 (395-396), s. 16-18; (1981), z.11 (411), s. 16-20.
  • Historiografia polska i dzieje średniowiecznej Litwy, "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 30 (1986/1987), s.128-131.
  • Książki polskich autorów publikowane w zagranicznych oficynach w XVI i XVII wieku. (Biostatystyka i geografia), "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 31 (1987/1988), s. 66-87.
  • Oskar Halecki (28 V 1891 – 17 IX 1973) "Teki Historyczne" 19 (1988/1989), s. 326-330.
  • Bibliografia publikacji Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie (1950-1990), "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 34 (1990/1991) [druk.: 1992], s. I-LII.
  • Ś.p. prof. dr Tadeusz Piszczkowski (1904-1990), "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 33 (1989/1990) [druk.: 1991], s. 14-16.
  • Płk dypl. dr Stanisław Józef Biegański (8 III 1894 – 6 IV 1994), "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 36 (1992/1993) [druk.:1994], s. 21.
  • Moja Odysseja archiwalno-biblioteczna [w:] Biblioteka Polska w Londynie 1942-1992, red. Zdzisław Jagodziński, Londyn: Biblioteka Polska – Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny 1993.
  • Prof. Franciszek Józef Kapeliński (24 XII 1914 – 18 IV 1994), "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 36 (1992/1993) [druk.:1994], s. 20-21.
  • Śp. Benedykt Teodor Dytrych [1914-1995], "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 37 (1993/1994) [druk.: 1995], s. 25-26.
  • Struktura emigracji polskiej w okresie schyłkowym [w:] Z dziejów Polski i Skandynawii. Rozprawy i studia na X-lecie Instytutu Polsko-Skandynawskiego. Fra Polens og Nordens Historie. Afhandlinger i anledning af Polsk-Skandinavisk Forskningsinstituts X Ürs virksomhed, red. Eugeniusz S. Kruszewski, Emil Ashđj, Kđbenhavn: Instytut Polsko-Skandynawski 1995.
  • Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie w okresie Kongresów (1985-1995), "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 39 (1995/1996) [druk.: 1997], s. 67-76.
  • "Mare Nostrum", "Rocznik Instytutu Polsko-Skandynawskiego" 12 (1996/1997) [druk.:1997], s. 19-87 (Obszerny fragment pracy "Poland in the Relations of Western Travellers during the Period of Grand Tour (1550-1850)").
  • Polskie odgłosy szkoły medycznej w Salerno, "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 39 (1995/1996) [druk.: 1997], s. 64-66.
  • Rośliny lecznicze w polskiej wersji "Regimen Sanitatis Salernitana", "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 40 (1996/1997) [druk.: 1998], s. 63-66.
  • Between the Baltic and the Black Sea. The Multinational Society in Western Eyes (XVI-XIX Centuries), "Rocznik Instytutu Polsko-Skandynawskiego" 14 (1998/1999) [druk.: 1999], s. 1-85.
  • Wisław Roman Rybotycki (7 VI 1910 – 20 XII 1995), "Teki Historyczne" 22 (1999), s. 382-383.
  • Bio-bibliografia do historii nauki polskiej na obczyźnie, "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 42 (1998/1999) [druk.: 2000], s. 49-60 (Zawiera listę członków PTNO, daty życia, uprawianą dyscyplinę naukową i wykaz publikacji).
  • The Jews in the Countries between the Baltic and Black Sea, "Rocznik Instytutu Polsko-Skandynawskiego" 15 (1999/2000) [druk.:2000], s. 1-32.
  • Polska i Polacy w angielskiej beletrystyce (1780-1938), "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 41 (1997/98) [druk.:1999], s. 34-39.
  • Śp. Jan Karski (22 IV 1914 – 13 VII 2000), "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 42 (1998/1999) [druk.: 2000], s. 22-23.
  • The Polish Monarchy in the Opinion of Foreignes, "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 42 (1998/1999) [druk.: 2000], s. 67-85.
  • Polska w okresie Powstania Styczniowego w relacjach publicystów angielskich, "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 41 (1997/1998) [druk.: 1999], s. 40-48.
  • Sprawozdanie z działalności Instytutu [Polsko-Skandynawskiego] za rok 2000/2001 (1.X.00-30.IX.01), "Rocznik Instytutu Polsko-Skandynawskiego" 16 (2000/2001), s. 49-55.
  • Three cities on the Baltic shores, "Rocznik Instytutu Polsko-Skandynawskiego" 16 (2000/2001), s. 1-16 (Szkice historyczne z dziejów Królewca, Mitawy (Jelgavy) i Tallinna (Rewla) XV-XIX).
  • Poland in the age of Grand Tour, "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie"" 43 (1999/2000) [druk.: 2001], s. 63-98.
  • Zdzisław Jagodziński [1927-2001], "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 43 (1999/2000) [druk.:2001], s. 52-53.
  • Capital cities of the countries between the Baltic and the Black Sea, "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 44 (2000/2001) [druk.:2002], s. 42-110.
  • Lesser cities, "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 44 (2000/2001) [druk.:2002], s. 111-133.
  • Śp. prof. Henryk Zins (1922-2002), "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 44 (2000/2001) [druk.:2002], s. 23-24.
  • Latifundia, "Rocznik Instytutu Polsko-Skandynawskiego" 17 (2001/2002), s .1-14.
  • Foreign minorities in Poland, "Rocznik Instytutu Polsko-Skandynawskiego" 18 (2002/2003), s. 1-11.
  • Latin speaking Sarmatians and their peasants, "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 45 (2001/2002), s. 51-88.
  • Królewiec, "Rocznik Instytutu Polsko-Skandynawskiego" 19 (2003/2004), s. 57-60 (Kontakty autora z Archiwum Państwowym w Królewcu (Preussisches Staatsarchiv)).
  • Independent Poland [w:] Polish cultural and scientific heritage at the dawn of the third millennium, Collective work ed. by committee chaired by Edward Szczepanik, London: Pol. Cult. Found.; Pol. Society of Arts and Sciences Abroad 2003, s. 3-27.
  • Quantum w historii, "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 47 (2003/2004), s. 34-41.
  • Travellers' nightmares, "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 47 (2003/2004), s. 41-52 (Podróże Polaków po Niemczech i Rosji w XVII-XIX w.).
  • Grecy w Polsce – Polacy w Grecji, "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 48 (2004/2005), s. 71-72.

Bibliografia

edytuj
  • Zdzisław Jagodziński, Nestor historyków emigracyjnych, 'Tydzień Polski" (Londyn) nr 49 z 4.02.1999, s. 9-10.
  • Zbigniew Andrzej Judycki, Polski Uniwersytet na Obczyźnie. Słownik biograficzny pracowników naukowych, Londyn 2008, s. 48-49.
  • Joseph Jasnowski MCMVI XII III MMVI, oprac. Eugeniusz S. Kruszewski, Kopenhaga 2006.
  • Eugeniusz S. Kruszewski, Badacz dziejów nowożytnych, [w:] Joseph Jasnowski MCMVI XII III MMVI, oprac. E. Kuszewski, Kopenhaga 2006, s. 15-29.
  • Eugeniusz S. Kruszewski, Na 90-te urodziny. Nestor historyków na emigracji, "Gazeta Niedzielna" (Londyn), nr 10 z 10.03.1996, s.4.
  • Eugeniusz S. Kruszewski, Nestor historyków na emigracji, "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" 38 (1994/95),s.170-173.
  • Eugeniusz S. Kruszewski, Nestorowi historyków Józefowi Jasnowskiemu, "Rocznik Instytutu Polsko-Skandynawskiego" 11(1995/1996), s.69-72.
  • Marek Szczerbiński, Grzegorz Wieczorek, Krzysztof Wasilewski, Profesor Józef Jasnowski (1906-2009) – Szkic do portretu nestora historyków polskich, [w:] Problemy historii wojskowości w kraju i na obczyźnie po wrześniu 1939 roku. Studia historyczne i politologiczne. Tom dedykowany pamięci nestora historyków polskich profesora Józefa Jasnowskiego (1906-2009), red. L. Nowak, M. Szczerbiński i G. Wieczorek, Gorzów Wielkopolski 2010, s. 11-16.
  • Edward Alfred Mierzwa, Profesor Józef Jasnowski (12 III 1906-9 X 2009), "Kwartalnik Historyczny" (2010), z. 4, s. 156-158.
  • Edward Alfred Mierzwa, Profesor Józef Jasnowski (12 III 1906-9 X 2009), "Piotrkowskie Zeszyty Historyczne" 12(2011) [1].
  • Problemy historii wojskowości w kraju i na obczyźnie po wrześniu 1939 roku. Studia historyczne i politologiczne. Tom dedykowany pamięci nestora historyków polskich profesora Józefa Jasnowskiego (1906-2009), red. L. Nowak, M. Szczerbiński i G. Wieczorek, Gorzów Wielkopolski 2010.
  • Rafał Stobiecki, Klio na wygnaniu. Z dziejów polskiej historiografii n uchodźstwie w Wielkiej Brytanii, Poznań 2005.
  • Jubileusz naszego wiceprezesa, "Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie" R. 48 (2004/2005), s.44-58. Treść: Krzysztof Rowiński, Józef Jasnowski MCMVI XII III MMVI, s. 44-45; Eugeniusz S. Kruszewski, Patriarcha historyków polskich, s. 45-52; Eugeniusz S. Kruszewski, Niezwykłe jubileusze seniora historyków polskich, s. 52-57; Przyznane nagrody prof. Józefowi Jasnowskiemu, s. 57; Błogosławieństwo od Prymasa Polski, s. 58.
  • Michał Kozłowski, Oskar Halecki i jego uczniowie. Wzajemne relacje po latach [w:] Oskar Halecki i jego wizja Europy, red. Małgorzata Dąbrowska, t. 3, Warszawa–Łódź: IPN 2014, s. 24-77 [2].

Linki zewnętrzne

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Michał Kozłowski, Oskar Halecki i jego uczniowie. Wzajemne relacje po latach [w:] Oskar Halecki i jego wizja Europy, red. Małgorzata Dąbrowska, t. 3, Warszawa–Łódź: IPN 2014, s. 49-52.
  2. Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 28, Nr 4 z 31 grudnia 1977. 
  3. Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski z dnia 11 listopada 1990 roku. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 54, Nr 4 z 20 grudnia 1990.