Wikipedia

Jadwiga Jędrzejowska

tenisistka polska
Zobacz też: Jadwiga Jędrzejowska (działaczka społeczna).

Jadwiga Jędrzejowska, po mężu Galert[1][2] (ur. 15 października 1912 w Krakowie, zm. 28 lutego 1980 w Katowicach) – polska tenisistka, finalistka Wimbledonu w grze pojedynczej z 1937, finalistka mistrzostw USA w grze pojedynczej z 1937 roku, finalistka mistrzostw Francji w grze pojedynczej z 1939, zwyciężczyni mistrzostw Francji w grze podwójnej z 1939, wielokrotna mistrzyni Polski.

Jadwiga Jędrzejowska
Ilustracja
Jadwiga Jędrzejowska podczas Międzynarodowego Turnieju na kortach Chiswick w Londynie w 1938
Państwo

 Polska

Data i miejsce urodzenia

15 października 1912
Kraków

Data i miejsce śmierci

28 lutego 1980
Katowice

Gra pojedyncza
Roland Garros

F (1939)

Wimbledon

F (1937)

US Open

F (1937)

Gra podwójna
Roland Garros

W (1939)

US Open

F (1938)

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Krzyż Zasługi (II RP)
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj
 
Grób Jadwigi Jędrzejowskiej Gellert na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Urodziła się 15 października 1912 w Krakowie przy ulicy Parkowej 3. Pochodziła z ubogiej rodziny robotniczej[3]. Jej rodzicami byli Marcin i Agnieszka. Uprawianie tenisa rozpoczęła w wieku 10 lat na kortach tenisowych w Parku Krakowskim. Głównymi jej sparingpartnerami byli mężczyźni, najczęściej studenci i profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego[4]. W okresie międzywojennym jako jedna z nielicznych startowała pod własnym nazwiskiem. W 1931 zdała maturę w trybie eksternistycznym[5].

Kariera

edytuj

W wieku 13 lat mimo sprzeciwu Wandy Dubieńskiej i Marii Bonieckiej została członkiem sekcji tenisowej AZS Kraków[6]. W wieku szesnastu lat zdobyła mistrzostwo w deblu ze Stanisławą Groblewską pokonując Wierę Richterównę[6]. W 1931 na turnieju w Paryżu przegrała z mistrzynią świata Elizabeth Ryan[6]. W lutym 1932 Polski Związek Tenisowy sfinansował jej pobyt na Riwierze francuskiej, gdzie panowały warunki umożliwiające trening przed sezonem letnim[5]. W 1934 otrzymała od Legii Warszawa ofertę zmiany barw i przeprowadziła się do stolicy. Oprócz treningów objęła posadę przedstawicielki firmy Dunlop, której rakiet używała[5]. W 1935 pokonała m.in. Simonne Mathieu i Helen Jacobs. W 1936 doszła do półfinału Wimbledonu pokonując Kay Stammers[7]. W 1937 na tym samym turnieju dotarła do finału. Pierwszego seta pojedynku finałowego przegrała 2:6, zaś drugiego wygrała w takim samym stosunku[8]. W decydującym 3 secie przy stanie 5:5 przegrała 5:7[9]. W 1938 na zaproszenie Amerykańskiego Związku Tenisa[9] wzięła udział w US Open, także dochodząc do finału[10]. W tym samym roku Polski Związek Tenisowy przyznał jej tytuł mistrzyni Polski bez urządzania turnieju z uwagi na to, że nie mogła wystartować[10]. W 1939 ponownie dotarła do finału turnieju Rollanda Garrosa w grze pojedynczej oraz wygrała debla[11].

 
Jadwiga Jędrzejowska (1933)
 
Gwiazda Jadwigi Jędrzejowskiej na Alei Gwiazd Tenisa w Krakowie

Lata wojenne

edytuj

Podczas okupacji zaangażowała się działalność konspiracyjną prowadzoną w gospodzie „Pod Kogutem” przy ul. Jasnej, którą prowadziła wspólnie m.in. z Januszem Kusocińskim, Marią Kwaśniewską, siostrą Zofią Jędrzejowską i Ignacym Tłoczyńskim[12]. Po zamknięciu gospody w 1940 otrzymała pracę w warszawskiej fabryce butów Leo przy ul. Rakowieckiej 34[12]. Pomimo wielu propozycji wyjazdu m.in. od ambasady amerykańskiej i króla Szwecji Gustawa V pozostała w Polsce[13]. Na propozycję Niemiec, by rozgrywała mecze na terenie III Rzeszy, oświadczyła, że skończyła karierę tenisową[13]. Po wybuchu Powstania Warszawskiego przedostała się do Żyrardowa[14].

Lata powojenne

edytuj

Po zakończeniu wojny przeprowadziła się do Bydgoszczy. Kontynuowała karierę zawodniczą rozpoczynając również karierę trenerską. Wyszła za mąż za Alfreda Galerta i przeprowadziła na Śląsk do Katowic na Brynów[13].

W latach 1927–1966 zdobyła 62 tytuły mistrzyni kraju (23 w singlu, 14 w deblu i 25 w mikście), ponadto 27 razy triumfowała w międzynarodowych mistrzostwach Polski[14].

Sławę zdobyła jednak przede wszystkim na kortach światowych, co było największym sukcesem w historii polskiego tenisa aż do 2020 roku, kiedy to Iga Świątek zdobyła tytuł wielkoszlemowy. W półfinale Jędrzejowska pokonała Alice Marble[15] (mistrzynię Wimbledonu dwa lata później), w finale prowadziła z Brytyjką Dorothy Round 4:1 i 30:15 w decydującym secie, by ostatecznie przegrać 2:6, 6:2, 5:7. Polka była również w finale mistrzostw USA we wrześniu 1937, w którym uległa Anicie Lizanie z Chile 4:6, 2:6. Trzeci finał wielkoszlemowy w singlu osiągnęła w 1939 na kortach im. Rolanda Garrosa, przegrywając z Francuzką Simonne Mathieu 3:6, 6:8.

Jedyny tytuł wielkoszlemowy zdobyła w 1939 na mistrzostwach Francji. Wygrała debla w parze z Mathieu, tą samą, której uległa w finale gry pojedynczej; para polsko-francuska okazała się w decydującym meczu lepsza od duetu Alice Florian i Hella Kovac 7:5, 7:5. Na tym samym turnieju w 1936 Jędrzejowska osiągnęła finał debla w parze z Susan Noel, przegrywając z Mathieu i Billie Yorke w trzech setach (6:2, 4:6, 4:6). Jedyny raz w okresie powojennym Jadwiga Jędrzejowska była w finale turnieju wielkoszlemowego w 1947 – również na mistrzostwach Francji, ale tym razem w grze mieszanej; w parze z Rumunem Cristeą Caralulisem uległa jednak aż 0:6, 0:6 duetowi Eric Sturgess i Sheila Piercey Summers.

Poza turniejami wielkoszlemowymi odnosiła sukcesy także w imprezach nieco niższej rangi. W grze pojedynczej wygrywała m.in. mistrzostwa Londynu, międzynarodowe mistrzostwa Węgier, Austrii, Irlandii Północnej, Walii. Wygrała również prestiżowe międzynarodowe mistrzostwa Włoch w Rzymie w grze mieszanej, występując w parze ze słynnym australijskim tenisistą i trenerem Harry Hopmanem. W 1937 nie przyjęła propozycji przejścia na status zawodowy (do tzw. cyrku Tildena). W rankingu światowym była klasyfikowana w 1936 na 6. miejscu, w latach 1937–1939 na 5. miejscu[16]. Jej kariera międzynarodowa została przerwana przez wojnę światową; okres okupacji spędziła w Polsce, nie grając w tenisa. Zarabiała na życie, pracując w jadłodajni. Jak sama wspominała, odrzuciła propozycję gry w Niemczech, stwierdzając, że zakończyła już karierę sportową[13]. W rzeczywistości kontynuowała jednak występy po 1945, odnosząc dalsze sukcesy, zarówno w kraju, jak i zagranicą. We wrześniu 1950 zwyciężyła w międzynarodowych mistrzostwach Rumunii, pokonując Irminę Popławską 6:1, 6:0[17]. W 1953 została trenerką w Stali katowickiej[18]. Zdobywając kolejne tytuły mistrzyni Polski w latach 60. stała się przykładem wyjątkowej długowieczności sportowej. W 1956 przegrała finał mistrzostw Polski w grze pojedynczej z Zuzanną Ryczkówną. W 1968 roku zakończyła karierę sportową[14][19].

W 1955 ukazały się jej wspomnienia Urodziłam się na korcie (w opracowaniu Kazimierza Gryżewskiego)[14].

Zmarła 28 lutego 1980 w Katowicach na raka krtani[20]. Została pochowana na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera LXXIII-19-14)[14][21].

Ordery i odznaczenia

edytuj

Wyróżnienia

edytuj

W 1936 i 1937 Jadwiga Jędrzejowska triumfowała w Plebiscycie „Przeglądu Sportowego”[23]. Była laureatką Wielkiej Honorowej Nagrody Sportowej (1937)[24]. 14 lutego 1938 otrzymała Państwową Nagrodę Sportową za rok 1937[25]. Otrzymała jako pierwsza w PRL tytuł „Zasłużonej Mistrzyni Sportu”. W 1977 została trzecią po Stanisławie Marusarzu i Waldemarze Baszanowskim laureatką Nagrody im. Janusza Kusocińskiego, przyznawanej za postawę sportową i obywatelską[23].

Osiągnięcia w turniejach wielkoszlemowych

edytuj
Gra pojedyncza
Turniej Rok Osiągnięcie Przeciwniczka Wynik
Wimbledon 1937 finał Dorothy Round 2:6, 6:2, 5:7
mistrzostwa USA 1937 finał Anita Lizana 4:6, 2:6
mistrzostwa Francji 1939 finał Simonne Mathieu 3:6, 6:8
Gra podwójna
Turniej Rok Osiągnięcie Partnerka Przeciwniczki Wynik
mistrzostwa Francji 1936 finał Susan Noel Simonne Mathieu i Billie Yorke 2:6, 6:4, 6:4
mistrzostwa USA 1938 finał Simonne Mathieu Alice Marble i Sarah Palfrey Cooke 6:8, 6:4, 6:3
mistrzostwa Francji 1939 wygrana Simonne Mathieu Alice Florian i Hella Kovac 7:5, 7:5
Gra mieszana
Turniej Rok Osiągnięcie Partner Przeciwnicy Wynik
mistrzostwa Francji 1947 finał Cristea Caralulis Eric Sturgess i Sheila Summers 0:6, 0:6

Występy w turniejach wielkoszlemowych

edytuj
Turniej 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 1940 1941–1944 1945 1946 1947 1948 Kariera (SR)
  Australia A A A A A A A A A A – – A A A 0 / 0
  Francja 2R A 1R 3R A 3R SF A F – R A 3R 3R 1R 0 / 9
  Wimbledon 1R 3R 3R 4R QF SF F QF QF – – – A 2R A 0 / 10
  USA A A A A A A F QF A A A A A A A 0 / 2
SR 0 / 2 0 / 1 0 / 2 0 / 2 0 / 1 0 / 2 0 / 3 0 / 2 0 / 2 0 / 0 0 / 0 0 / 0 0 / 1 0 / 2 0 / 1 0 / 21
Legenda

     W, wygrany turniej

     F, przegrana w finale

     SF, przegrana w półfinale

     QF, przegrana w ćwierćfinale

     xR, przegrana w x rundzie

     Qx, przegrana w x rundzie kwalifikacji

     A, brak startu

     –, turniej nie odbył się

     R, turniej ograniczony do francuskich graczy i przeprowadzony pod okupacją niemiecką

     SR, stosunek liczby zwycięstw w turniejach Wielkiego Szlema do liczby rozegranych turniejów

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Walczyk-Brzezińska Magdalena: Jadwiga Jędrzejowska. Muzeum Sportu i Turystyki. [dostęp 2020-10-08]. (pol.).
  2. ↑ Krzysztof Straszak: Mija 30 lat od śmierci Jędrzejowskiej. Sportowe Fakty, 2010-02-28. [dostęp 2020-10-08]. (pol.).
  3. ↑ Szujecki 2020 ↓, s. 260–261.
  4. ↑ Szujecki 2020 ↓, s. 262.
  5. ↑ a b c Szujecki 2020 ↓, s. 268.
  6. ↑ a b c Szujecki 2020 ↓, s. 264.
  7. ↑ Szujecki 2020 ↓, s. 274.
  8. ↑ Szujecki 2020 ↓, s. 283.
  9. ↑ a b Szujecki 2020 ↓, s. 284.
  10. ↑ a b Szujecki 2020 ↓, s. 288.
  11. ↑ Szujecki 2020 ↓, s. 289.
  12. ↑ a b Jatkowska 2017 ↓, s. 225.
  13. ↑ a b c d Szujecki 2020 ↓, s. 294.
  14. ↑ a b c d e Michał Laszczkowski: Kobiety niepodległej. Warszawa: Biuro Programu „Niepodległa”, 2021, s. 67. ISBN 978-83-956053-2-1. (pol.).
  15. ↑ Jędrzejowska w finale Wimbledonu. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 145 z 2 lipca 1937. 
  16. ↑ Jatkowska 2017 ↓, s. 223.
  17. ↑ Sport. Jędrzejowska mistrzyni Rumunii. „Nowiny Rzeszowskie”. Nr 266, s. 6, 27 września 1950. 
  18. ↑ Szujecki 2020 ↓, s. 296.
  19. ↑ Szujecki 2020 ↓, s. 297.
  20. ↑ Szujecki 2020 ↓, s. 299.
  21. ↑ Karolina Grodziska Zaduszne ścieżki-przewodnik po Cmentarzu Rakowickim wyd.Kraków 2003 s. 157.
  22. ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 97 „za zasługi na polu rozwoju sportu”.
  23. ↑ a b Jatkowska 2017 ↓, s. 229.
  24. ↑ Mała encyklopedia sport. T. 2. Warszawa: Sport i Turystyka, 1987, s. 604. ISBN 83-217-2564-3.
  25. ↑ Jędrzejowska otrzymała Państw. Nagrodę Sportową. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 36 z 16 lutego 1938. 

Bibliografia

edytuj
  • Zbigniew Dutkowski, T – jak tenis, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1979.
  • Jadwiga Jędrzejowska, Kazimierz Gryżewski, Urodziłam się na korcie, Wydannictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa 1971.
  • Mała encyklopedia sportu, tom I: A-K, Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa 1984.
  • Dżadża, Marcin Bojanowski, „Polityka” 3/2007.
  • Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice – Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 62. ISBN 83-85831-35-5.
  • Krzysztof Szujecki: Spotsmenki. Warszawa: Muza Sport i Turystyka, 2020. ISBN 978-83-287-1441-0.
  • Gabriela Jatkowska: Przerwane Igrzyska. Warszawa: 2017. ISBN 978-83-01-19517-5.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jadwiga_Jędrzejowska&oldid=74397355”