Wikipedia

Jan Kazimierz Zaremba

polski filolog klasyczny

Jan Kazimierz Zaremba (ur. 1 stycznia 1906 w Morawie Ostrawskiej na Śląsku Cieszyńskim, zm. 7 lutego 1983 w Katowicach) – polski filolog klasyczny, profesor Uniwersytetu Śląskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk.

Jan Kazimierz Zaremba
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

1 stycznia 1906
Ostrawa

Data i miejsce śmierci

7 lutego 1983
Katowice

profesor nauk humanistycznych
Specjalność: filologia
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Doktorat

1933 – filozofia
Uniwersytet Jagielloński

Habilitacja

1956
Uniwersytet Śląski

Profesura

1970

Polska Akademia Nauk
Status

członek

Funkcja

członek Rady Naukowej Instytutu Badań Literackich oraz Komitetu Nauki o Literaturze, przewodniczący Komisji Historyczno-Naukowej

dyrektor gimnazjum w Bobowej, prorektor, dziekan Wydziału Filologicznego (1956–1958), dyrektor Instytutu Filologii Polskiej (1969–1973) kierownik Zakładu Historii Literatury Staropolskiej, Oświeceniowej i Romantycznej (1973–1976)
uczelnia

Uniwersytet Śląski

Okres zatrudn.

1901–1960

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Medal Komisji Edukacji Narodowej Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”
Cytaty w Wikicytatach

Życiorys edytuj

Jan Kazimierz Zaremba urodził się w 1 stycznia 1906 w Morawskiej Ostrawie, pochodził z rodziny ziemiańskiej, ojciec inżynier Bolesław Zaremba pracował w hucie w Witkowicach był także właścicielem majątku w Stróżach Niżnych[a][1][2]. Jan Zaremba po ukończeniu szkoły powszechnej na dalszą edukację został wysłany w 1916 do Krakowa do IV Gimnazjum i Liceum im. Henryka Sienkiewicza[3]. W czasie nauki w gimnazjum Zaremba był harcerzem Związku Harcertwa Polskiego, należał do zastępu „Puchaczy”. W 1920 zastępowi: Władysław Kański, Bronisław Rudziński oraz Jan Kazimierz Zaremba założyli nową drużynę harcerską, z czasem drużyna powiększała się, składała się z pięciu zastępów, liczyła 35 harcerzy. Zastępowym I zastępu został Jan Zaremba. 24 czerwca 1921r. drużyna uzyskała status V Drużyny Harcerzy im. Mariana Langiewicza należała do Hufca Krakowskiego. Zaręba w V drużynie prowadził także zajęcia z gromadą zuchów „Czajek”. W czasie Mistrzostw Chorągwi Krakowskiej (3-4 czerwca 1922) 6 osobowy patrol V drużyny zajął pierwsze miejsce, składzie patrolu był także Zaremba. W lipcu 1923 Zaremba zorganizował obóz harcerski o nazwie „Psi kłopot II”. Od marca 1923 do września 1924 drużynowym został Jan Kazimierz Zaremba, w tym czasie podczas jednej wycieczek harcerzy w okolice Krakowa, do wąwozu w Bolechowicach zainaugurowano obrzęd nadawania mian puszczańskich, pierwsze imię nadano Emilowi Wyrobkowi „Zdobywca Ostoi” oraz Kazimierzowi Świrtuń-Rymkiewiczowi „Śmiały Łazęga”. W lipcu 1924 zorganizowano kolejny obóz harcerski „Psi kłopot II”, komendantem tego obozu był Jan Zaremba, obóz harcerski był zlokalizowany w pobliżu dworu Zarembów w Stróżach Niżnych. W czasie obozu utworzono tzw. Krąg "Dziada Pały" a Jan Kazimierz Zaremba otrzymał imię puszczańskie „Brodaty żubr” (później „Chomik Skrzętny”, „Jeż Szperacz ”). W latach 1924-1926 Zaręba napisał tekst do hymnu V Drużyny Harcerskiej „Białej piątki” oraz był jednym z redaktorów czasopism harcerskich wydawanych w V KDH, były to czasopisma: „Płomienie” dla starszych harcerzy oraz „Wilczek” dla zuchów[4]. W 1924 po ukończeniu gimnazjum został przyjęty na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, gdzie studiował filologię polską. Pod kierunkiem prof. Ignacego Chrzanowskiego obronił w 1933 doktorską o „Anonimie Protestancie”. Następnie Zaremba podjął pracę nauczyciela w gimnazjach: w Sosnowcu, Mysłowicach, Boguminie. Podczas studiów pisał swoje pierwsze utwory literackie, nawiązał kontakt ze środowiskiem młodych twórców śląskich, opublikował swoje utwory literackie w piśmie literackim „Fantana”, jego utwory literackie emitowane były także w Rozgłośni Polskiego Radia w Katowicach. Głównym tematem prac badawczych i dydaktycznych Zaremby była literatura staropolska regionalna – śląska. Pod koniec 1930 wraz z pisarzami: Janem Baranowiczem, Wilhelmem Szewczykiem, Aleksandrem Widerą założył grupę literacką która była nazywana Zespołem Literackim „Kużnica”. Ta grupa literacka jako nowe pokolenie pisarskie wychowane w niepodległej Polsce miała ambicje podniesienia jakości życia literackiego na Śląsku, integracji regionu śląskiego z resztą kraju, także w dziedzinie kultury. Z czasem ta grupa literacka wydawała własny miesięcznik literacki „Fantana” stąd też później grupę nazywano Zespołem Literackim „Fantana”[5].
Na podstawie scenariusza napisanego przez Jana Zarembę Polskie Radio wyemitowało audycję radiową na żywo, słuchowisko pt.„Larum w obozie” w reżyserii Zbigniewa Lipczyńskiego. Premiera spektaklu radiowego miała miejsce 31 sierpnia 1939 o godz. 21.30[6][7], było to ostatnie słuchowisko radiowe na kilka godzin przed najazdem wojsk niemieckich na Polskę[8]. Do napisania tekstu audycji teatralnej Zarembę zainspirowała twórczość Sępa-Szarzyńskiego, Wacława Potockiego, Samuela Twardowskiego, muzykę napisał Jarosław Leszczyński, w audycji wykorzystano także dawne pieśni rycerskie w tym także pieśń Bogurodzica[9]. Po wybuchu II wojny światowej i śmierci ojca, Zaremba zamieszkał wraz z żoną i dwiema córkami w dworze w Stróżach. Podczas okupacji niemieckiej uczestniczył w tajnym nauczaniu wraz z profesorem matematyki Hugo Steinhausem[10]. Po zakończeniu II wojny światowej, na skutek przemian ustrojowych, Zaremba powrócił do pracy w szkolnictwie. Założył gimnazjum w Bobowej, w którym w latach 1945–1947 pełnił funkcję dyrektora. W czerwcu 1950 został skierowany przez Ministerstwo Oświaty do Katowic, aby tam założyć Państwową Wyższą Szkołę Pedagogiczną. Jan Zaremba na utworzonej nowej uczelni został mianowany prorektorem, pełnił tę funkcję do 1956. Następnie został kierownikiem Katedry Historii Literatury Polskiej (do 1968)[11].

W 1956 powstało Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach, Jan Zaremba był przewodniczącym komitetu redakcyjnego tego wydawnictwa (1962–1968)[12]. Od października 1966 do marca 1967 przebywał we Francji gdzie uzyskał stypendium Rządu Francuskiego na prowadzenie badań dotyczących poety Adama Mickiewicza, jego wykładów i kontaktów z francuskimi przyjaciółmi. W czasie kwerend w Bibliotece Polskiej w Paryżu analizował materiały z literatury staropolskiej Jana Andrzeja Morsztyna i listy Urszuli Radziwiłłowej i jej męża Michała Radziwiłła[13]. W 1968 r. został powołany w Katowicach Uniwersytet Śląski, Zaremba na tym uniwersytecie pełnił funkcję Dyrektora Instytutu Filologii Polskiej (1969–1973), a do roku 1976 zajmował stanowisko Kierownika Zakładu Historii Literatury Staropolskiej, Oświeceniowej i Romantycznej. Jan Kazimierz Zaremba przeszedł na emeryturę w 1976, wciąż prowadził jednak zajęcia dydaktyczne wykłady i seminaria magisterskie. Pod jego kierunkiem powstało ponad dwieście prac magisterskich, w tym ponad sto o tematyce śląskiej, był promotorem jedenastu rozpraw doktorskich poświęconych literaturze ogólnopolskiej i śląskiej.

Plany wydania „Śląskiego Korbutu”, bibliografii śląskiej literatury podejmował Kazimierz Piekarski, jednak wybuch II wojny światowej zniweczył jego zamierzenia. Jan Zaremba w 1980 roku ponownie zainicjował powstanie „Śląskiego Korbutu” który miał objąć zakres bibliograficzny literacki, obejmujący pisarzy regionu śląskiego ze wszystkich okresów literackich do 1922 roku[14]. Pierwszy tom „Śląskiego Korbutu” który był wzorowany na „Nowym Korbucie”, powstał pod redakcją Jana Zaremby oraz Marii Pawłowiczowej został wydany w 1980 jako Tom II pt. „Bibliografia piśmiennictwa polskiego na Śląsku XVII i XVIII w.". Tom ten zawierał: 107 haseł opisujących pisarzy śląskich, z uwzględnieniem różnych źródeł słowa pisanego: literackiego , naukowego w tym także religijnego[15]. Zmarł 7 lutego 1983 roku w Katowicach, tam też został pochowany[16]. W 2015 roku ogłoszono „Plebiscyt na katowiczanina 150-lecia”, jedną z wyróżnionych osób które wpisały się w historię Katowic był Jan Kazimierz Zaremba[17].

Życie prywatne edytuj

Był żonaty z Wandą Semkowicz-Zarembiną doktorem historii mediewistyki[12]. Ojcem Wandy Semkowicz-Zarembiny jest profesor Władysław Semkowicz[3].

Najważniejsze prace edytuj

  • Polscy pisarze na Śląsku po wojnie trzydziestoletniej (Wrocław 1969)
  • Adam Gdacjusz. Wybór pism (Warszawa 1969)
  • Polska literatura na Śląsku. Cz. 1. (Katowice 1971)[18]

Ordery i odznaczenia edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Bolesław Zaremba zmarł w 1941, pochowany na cmentarzu parafialnym w Wilczyskach, matka Zofia z d. Zaykowska, córka Heleny i Edwarda Zaykowskiego (prawdopodobnie jest to adwokat, dr Edward Zajkowski (Zaykowski)).

Przypisy edytuj

  1. ↑ „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości” (2), Warszawa: Ministerstwo Sprawiedliwości, 15 stycznia 1923, s. 42 [dostęp 2023-11-14] (pol.).
  2. ↑ „Rocznik Sądecki”, 2012, XL, Nowy Sącz: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Nowym Sączu, s. 56, ISSN 0080-3561 [dostęp 2024-03-20] (pol.).
  3. ↑ a b Jan Malicki, Prof. dr. Jan Kazimierz Zaremba(1906-1989), Jan Malicki, Zbigniew Kadłubek (red.), „Śląskie Miscellanea”, 16 (26), Katowice: Polska Akademia Nauk - Oddział w Katowicach, 2003, s. 7–13, ISBN 83-87819-73-5 [dostęp 2023-11-14] (pol.).
  4. ↑ Andrzej Gaczorek: Dzieje Białej „Piatki” 1920-1929. W: Andrzej Gaczorek, Wojciech Hausner: Dzieje 5 Krakowskiej Drużyny Harcerzy 1911-1986. Wyd. I. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1989, s. 19-41.
  5. ↑ Maria Buszman-Szklarska, Zapomniany nurt pisarstwa śląskiego (1922-1945), wyd. 2006, Katowice: Uniwersytet Śląski, s. 39 [dostęp 2024-03-19] (pol.).
  6. ↑ kilka publikacji podaje godz. 19:00 jednak program radiowy w Dzienniku Polskim z dnia 31.08.1939 zawiera wpis: „Larum w obozie” montaż w oprac, dr, J. Zaremby. Muzyka J. Leszczyńskiego 21:30 do 22:00
  7. ↑ Program radiowy. „Dziennik Polski”, s. 9, 1939-08-31. Małoplskie Wydawnictwo we Lwowie Sp.o.o. (pol.). 
  8. ↑ Zaremba Jan Kazimierz. pbl.ibl.poznan.pl. [dostęp 2024-03-24]. (pol.).
  9. ↑ Feliks Netz. RÓG LIGONIA I KRÓLOWEJ JADWIGI. „„Śląsk” Miesięcznik Społeczno-Polityczny”, s. 25, 1997-09-. GÓRNOŚLĄSKIE TOWARZYSTWO LITERACKIE W KATOWICACH. ISSN 1425-3917. (pol.). 
  10. ↑ Andrzej Ćmiech: Egzaminy zdawali u księdza prałata Górnickiego, pod okiem gestapo. gazetakrakowska.pl, 2015-10-22. [dostęp 2024-03-20]. (pol.).
  11. ↑ Dyrektorzy. zsobobowa.eu. [dostęp 2024-03-19]. (pol.).
  12. ↑ a b Maria Pawłowicz, Zaremba Jan Kazimierz, wyd. 2013, t. Słownik pisarzy śląskich. T. 4, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 122 [dostęp 2024-03-20] (pol.).
  13. ↑ „Sprawozdania z podróży naukowych za granicę”, „Sprawozdanie z podróży naukowej do Francji” (5 X 19G6 – 4 I I I 1967), Biuletyn Polonistyczny 10/30 1967r. bazhum.muzhp.pl.
  14. ↑ „Śląski Korbut”. Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, 1980. [dostęp 2023-11-14]. (pol.).
  15. ↑ Maria Pawłowicz, Jan Zaremba: Bibliografia piśmiennictwa polskiego na Śląsku-Śląski Korbut. integro.bs.katowice.pl, 1980. [dostęp 2024-03-21]. (pol.).
  16. ↑ śp. Jan Zaremba. grobonet.com. [dostęp 2024-02-23]. (pol.).
  17. ↑ Plebiscyt na katowiczanina 150-lecia. Jan Kazimierz Zaremba (1906-1983). wyborcza.pl, 2015-09-21. [dostęp 2024-03-19]. (pol.).
  18. ↑ Malicki 2003 ↓, s. 12.

Linki zewnętrzne edytuj

Biliografia edytuj

  • Tyrowicz Maria „Wyższa Szkoła Pedagogiczna w pierwszym piętnastoleciu rozwoju: 1946-1961” Kraków (1965) s. 79–80.
  • „Słownik pisarzy śląskich. T. 4", Katowice 2013, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, ISBN 978-83-226-2165-3.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Kazimierz_Zaremba&oldid=73422502”