Wikipedia

Jan Maksymilian Sokołowski

oficer dyplomowany Wojska Polskiego
(Przekierowano z Jan Mieczysław Sokołowski)

Jan Maksymilian Sokołowski h. Trzaska, ps. „Trzaska” (ur. 12 października 1895 w Warszawie, zm. 13 listopada 1986 we Wrocławiu) – żołnierz Legionów Polskich, pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego II RP i Armii Krajowej, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Jan Maksymilian Sokołowski
„Trzaska”
Ilustracja
pułkownik dyplomowany piechoty pułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia

12 października 1895
Warszawa

Data i miejsce śmierci

13 listopada 1986
Wrocław

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie
Armia Krajowa

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

5 pułk piechoty
23 pułk piechoty
VI Brygada Piechoty
35 pułk piechoty
34 pułk piechoty
3 Dywizja Piechoty
48 pułk piechoty
75 pułk piechoty
35 Dywizja Piechoty

Stanowiska

dowódca batalionu
szef sztabu
z-ca dowódcy pułku
szef wydziału

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
kampania wrześniowa
II wojna światowa

Odznaczenia
Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Medal Wojska (czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Armii Krajowej Medal Pamiątkowy Jubileuszowy 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej
Odznaka Sztabu Generalnego
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys edytuj

Urodził się w rodzinie Franciszka i Stefanii z d. Falencka[1]. W 1914 ukończył Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie. W okresie gimnazjalnym był harcerzem i członkiem Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej. Działał także w Wolnej Szkole Wojskowej, włączonej w sierpniu 1915 do batalionu warszawskiego POW, a następnie 1 października 1915 do I Brygady Legionów Polskich[1]. Po opanowaniu Warszawy przez armię niemiecką, 22 sierpnia 1915 w stopniu kaprala żołnierz 1 batalionu 5 pułku piechoty Legionów[1] z którym walczył podczas I wojny światowej przeciwko Rosji na Wołyniu w bitwach pod Stowygorożem (3 października 1915) i Kostiuchnówką (4–7 lipca 1916).

Absolwent Szkoły Oficerskiej w Ostrowcu-Komorowie[1].

Wraz z większością legionistów, po kryzysie przysięgowym w 1917 został internowany w obozie w Szczypiornie k. Kalisza, a potem w Łomży. 17 marca 1918 został zwolniony, a 11 kwietnia objął dowództwo POW w Tomaszowie Lubelskim. Później został mianowany adiutantem komendanta powiatowego POW[1].

28 listopada 1918 wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego, w randze podporucznika, w 23 pułku piechoty walczył podczas wojny polsko-bolszewickiej.

„Za męstwo okazane w walkach w Galicji Wsch., nad Dźwiną i Berezyną pod Hrubieszowem, Grabowcem, Włodawą i Brześciem”[1]. Został odznaczony Orderem Virtuti Militari.

Uczestniczył w walkach na Wołyniu z Ukraińcami o Poryck (2 marca 1919) i Torczyn, a następnie w kampanii kijowskiej przeciwko Armii Czerwonej w składzie VI Brygady Piechoty Legionów, gdzie otrzymał awans do stopnia kapitana. Dwukrotnie ranny podczas walk[1]. Następnie służył kolejno w 35 pułku piechoty i 34 pułku piechoty[1].

1 czerwca 1921 pełnił służbę w dowództwie 3 Dywizji Piechoty Legionów w Zamościu, a jego oddziałem macierzystym był wówczas 23 pułk piechoty[2]. W latach 1923–1925[1] studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. 12 kwietnia 1927 został awansowany na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 99. lokatą w korpusie oficerów piechoty[3]. 31 października 1927 został przeniesiony z Dowództwa Okręgu Korpusu Nr III do kadry oficerów piechoty z równoczesnym przydziałem do dowództwa 27 Dywizji Piechoty w Kowlu na stanowisko szefa sztabu[4][5]. Pełnił też funkcję zastępcy dowódcy w 48 pułku piechoty[1]. 23 grudnia 1929 został przeniesiony do Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Warszawie na stanowisko szefa wydziału[6]. W 1932 pełnił służbę w 75 pułku piechoty w Królewskiej Hucie[7]. Z dniem 15 września 1933 został przeniesiony do Szkoły Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy na stanowisko dyrektora nauk[8]. W listopadzie 1934 został przeniesiony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie[9]. Na stopień podpułkownika został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 19. lokatą w korpusie oficerów piechoty[10]. W styczniu 1939 został przeniesiony w stan spoczynku i zatrudniony w Polskim Radiu.

Po ogłoszeniu mobilizacji powszechnej powołany do służby czynnej. W kampanii wrześniowej 1939 roku walczył na stanowisku szefa sztabu 35 Dywizji Piechoty (Rezerwowej)[11][1]. Wraz z nią wycofał się z Wilna do Lwowa i od 11 do 20 września walczył w obronie Lwowa z Niemcami, a 21 września z Sowietami. Po kapitulacji miasta dostał się do niewoli. Uciekł z pociągu wiozącego polskich oficerów w głąb Rosji[12]. W październiku założył lwowski oddział Służby Zwycięstwu Polski, przemianowany w grudniu 1939 na Związek Walki Zbrojnej. W 1940 był kilkakrotnie zastępowany na stanowisku dowódcy ZWZ m.in. przez generała Tokarzewskiego, a potem generała Okulickiego, jednak zastępstwa te były bardzo krótkotrwałe, ze względu na aresztowania przez NKWD nowych dowódców. W lutym 1941, po aresztowaniu Okulickiego, Sokołowski został mianowany pułkownikiem i dowódcą ZWZ na cały obszar okupacji sowieckiej i pełnił tę funkcję do lipca 1941, kiedy cały obszar okupowany przez ZSRR został zajęty przez Niemców. Następnie założył niezależną od ZWZ i późniejszej AK organizację niepodległościową „Wierni Polsce”[1], skupiającą głównie piłsudczyków i niechętną współpracy Polski z ZSRR. Jako dowódca tej organizacji zorganizował szereg podziemnych czasopism oraz oddziały zbrojne „Karpackie Oddziały Bojowe” działające do końca 1944 roku. W czasie wojny posługiwał się pseudonimem „Trzaska” będącym nazwą jego herbu. W sierpniu 1945 został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa w Krakowie[1]. Dzięki fałszywym dokumentom pozostał nierozpoznany. Skazano go na 6 lat więzienia jako szeregowego członka podziemia[1]. 5 października 1946 został zwolniony z więzienia na mocy amnestii. Po zwolnieniu z więzienia zamieszkał we Wrocławiu pod nazwiskiem Ludwik Żelichowski[1]. Ujawnił się w 1947, następnie do 1956 inwigilowany przez UBP. Od 1960 na emeryturze. W latach 60. i 70. działał w nieformalnych środowiska byłych żołnierzy AK i innych organizacji niepodległościowych. Od grudnia 1981 był działaczem konspiracyjnej struktury wydawniczej RKS „S” Dolny Śląsk. Od 1983 prowadził punkt kolportażowy i kontaktowy Solidarności Walczącej[13].

Autor książki (pod ps. Jan Falęcki) „Tak Było – zapiski z lat okupacji”, wydanej nakładem Solidarności Walczącej (1984).

Zmarł we Wrocławiu i tam też 19 listopada 1986 został pochowany na cmentarzu Osobowickim (pole 134R, rząd 2 od pola 136, grób 190)[14][15].

Życie prywatne edytuj

Od 25 lutego 1921 był żonaty z Pauliną z d. Czapor (1897–1983), nauczycielką i żołnierzem AK, więzioną w obozie koncentracyjnym. Mieli dzieci: Andrzeja Jerzego (1922–1944), poległ pod Monte Cassino i Bożenę Zofię (ur. 1925), sanitariuszka AK, późniejszy doktor nauk weterynarii[14].

Ordery i odznaczenia edytuj

Upamiętnienie edytuj

W 1992 została wydana książka pt. „Zapomniany pułkownik” autorstwa Antoniego Lenkiewicza.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Polak (red.) 1993 ↓, s. 197.
  2. ↑ Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Dodatek do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 37 z 24 września 1921 roku, s. 91, 880.
  3. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 20 kwietnia 1927 roku, s. 119.
  4. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 299.
  5. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 125, 181.
  6. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 382.
  7. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 30, 603.
  8. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 28 września 1933 roku, s. 195.
  9. ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty. 5 czerwiec 1935. Dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”, Warszawa 1935, s. 21.
  10. ↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 376.
  11. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 365.
  12. ↑ Portrety - płk dypl. Jan Maksymilian Sokołowski [online], old.sw.org.pl [dostęp 2022-10-27].
  13. ↑ Sokołowski Jan Maksymilian [online], Encyklopedia Solidarności [dostęp 2022-10-27] (pol.).
  14. ↑ a b c d e f Polak (red.) 1993 ↓, s. 198.
  15. ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych we Wrocławiu - wyszukiwarka grobów [online], groby.cui.wroclaw.pl [dostęp 2022-10-27].
  16. ↑ M.P. z 1931 r. nr 87, poz. 137 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  17. ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
  18. ↑ Na podstawie fotografii [1].
  19. ↑ Na podstawie fotografii [2].
  20. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 19 z 12 grudnia 1929 roku, s. 365.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Maksymilian_Sokołowski&oldid=68694405”